CGKR: ‘Mensenhandelaars worden slimmer’

Mensenhandelaars en mensensmokkelaars gaan steeds gewiekster te werk. Daardoor wordt het almaar moeilijker om de schuldigen te vatten en veroordeeld te krijgen. Dat zegt het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding (CGKR) in zijn jaarverslag.

P akistanen die als slaven in de carwashsector tewerkgesteld worden. Duitsers van Russische origine die naar België worden gehaald om de toiletten in wegrestaurants schoon te maken voor minder dan drie euro per uur. Huisbedienden van in Brussel gevestigde diplomaten die bij aankomst hun paspoort dienen af te geven en zich vervolgens 24 uur op 24 beschikbaar moeten houden. Afghanen en Vietnamezen die door wrede Iraakse Koerden door België naar Engeland gesmokkeld worden. De mensenhandel en mensensmokkel in België is nog lang niet op zijn retour, integendeel. En toch neemt het aantal veroordelingen af. Dat aantal slonk van 324 in 2005 naar 132 in 2009 (een weliswaar voorlopig cijfer). "De mensenhandel gaat niet achteruit, maar de mensenhandelaars worden geraffineerder. Ze gaan iets minder brutaal te werk dan vroeger, zodat hun slachtoffers de indruk krijgen dat het een win-winsituatie is," zegt Jozef De Witte, directeur van het CGKR.

Het afgelopen jaar legde het Centrum de focus op economische uitbuiting. Dat zijn dikwijls heel complexe dossiers met constructies via onderaannemingen, detacheringen en schijnzelfstandigen. Die worden vaak blootgelegd door de sociale inspectie. "Sociale fraude bestrijden is mensenhandel voorkomen," zegt De Witte. Nu verschijnt in deze zaken meestal alleen de onderaannemer voor de rechtbank. In de bouw, de schoonmaak- of textielsector blijkt nochtans dat de opdrachtgever of hoofdaannemer soms onmogelijk niet op de hoogte kon zijn van de ellendige werkomstandigheden, bij­voorbeeld wanneer hij een veel te lage offerte aanvaardt. "De Belgische wetgeving moet dringend aangepast worden zodat de opdrachtgevers hoofdelijk aansprakelijk kun­nen worden gesteld en alle schakels aangepakt kunnen worden."

In Brussel zijn de gehandicapte Roma-bedelaars een heel zichtbare vorm van mensenhandel. Toch is er tot op heden nog maar één veroor­deling geweest, en die is zelfs nog niet definitief. Blijkt dat er een probleem van bewijslast is. De Roma vormen een erg gesloten milieu. Bovendien is het niet voldoende dat de bedelarij vaststaat, ook de uitbuitingsrelatie moet bewezen worden, en dat is niet simpel.

De zaken van seksuele uitbuiting waren het afgelopen jaar even dramatisch als de jaren ervoor, maar ook hier wordt vervolgen steeds moeilijker. De Witte: "Het wordt diffuser. Vroeger was het simpel: alles speelde zich af in de Aarschotstraat. Nu werken de meisjes ook in massagesalons, via escortebureaus en in hotels." En het internet is erbij gekomen. Volgens Wim Bontinck, chef Mensenhandel van de gerechtelijke politie, heeft het internet de rekrutering, zowel van meisjes als van klanten, vergemakkelijkt. Zo draagt het internet indirect bij tot het stijgende aantal gevallen van seksuele exploitatie. Bontinck: "Je hebt ontelbare jobsites en sites van escorte- en modellenbureaus die meisjes lokken. Via het net kun je zelfs het hele pakket van een schijnhuwelijk tegen betaling regelen."

De slachtoffers aan het praten krijgen is overigens niet eenvoudig. "Hoe groter hun winstpercentage, des te hoger de drempel." En als ze toch willen meewerken met de politie, dreigen hun pooiers vaak met maatregelen tegen hun achtergebleven familie.

Omdat de mensenhandelaars steeds professioneler te werk gaan, dient ook de strijd tegen de mensenhandel professioneler aangepakt te worden, zegt De Witte. Zo'n aanpak vergt samenwerking, zowel nationaal als internationaal. "Nu wordt er zelfs met de buurlanden niet altijd even goed samengewerkt." Voorts moeten zie­kenhuizen, OCMW's en lokale besturen alerter worden gemaakt. De Witte: "Als iemand op de spoedafdeling binnengebracht wordt met een arbeidsongeval of slagen en verwondingen, dan moet men de reflex hebben om te vragen: 'Waar werkt u dan?'"