Column Freddi Smekens: Kermis

Maar in feite wil ik het over wat anders hebben. Niet zozeer over het verschil tussen 'n fuur en ne kermis - daar moet ieder van ons, en zeker de Brusselaars die te gepasten tijde fuur- dan weer
kermisgangers zijn, zelf over oordelen.

U zult ondertussen wel begrepen hebben, waarde lezer, dat ik het in deze Kroniek eerder over de figuurlijke betekenis van ons woordje kermis wil hebben. Over wat het woord fuur betreft, kunnen we kort zijn. Zonder vulgair uit de hoek te willen komen, zou ik stellen dat 'n fuur in ons Brussels zoveel betekent als e bakkes of ne smool.

Tot daar wat het aangezicht des mensen betreft; nu even van de fuur over naar de kermis. In tegenstelling tot Kerstmis (dat hier meestal Noël wordt genoemd) heeft ons woordje kermis veel meer dan één betekenis. We gaan het rijtje van gebeurtenissen af die iets of wat met kermis te maken hebben. En hierbij begin ik graag, waarde lezer, met het Brusselse gezegde: "'t Es kermis
in d'helle." Ik zou het niet aandurven om aan de echte Brusselse lezer te vragen wat die uitdrukking betekent, omdat hij of zij het uiteraard weet en het ook al verschillende keren heeft meegemaakt. Maar omwille van het feit dat ik ze nooit in een andere streektaal dan het Brussels heb horen formuleren, geef ik toch wat uitleg.

Ik hoop niet al te veel tegenwind te krijgen wanneer ik stel dat kermis in d'helle verwijst naar het feit dat het regent terwijl tegelijk op dezelfde plaats de zon schijnt. "Zeede wel da ge ons waal dinge on 't vertelle zaait dee we allemoe al weite!" merkt men daar ergens terecht op. Misschien wel, waarde lezer. Maar hebt u het metaforische gehalte van deze Brusselse uitspraak al even in overweging
genomen? Ik heb mijn best gedaan ze te doorgronden, maar ik ben er spijtig genoeg nog niet in geslaagd.

Van het weerbericht graag even over naar het dagelijkse leven. Daarbij zou ik stellen dat: "'t Es kermis" evengoed plezante als ambetante aspecten kan hebben. We beginnen uiteraard positief. Wanneer men een situatie heeft waarop iedereen zich blijkt te amuseren, dan kan men gerust de bedenking maken: "Awel, awel! 't Es hee percees kermis." Nog stelliger is: "Zeet da hee na neki af! Ne gruute kermis heit er ni oen!" Ons woordje kermis in de positiefste betekenis van het woord, dus.

Ik weet niet meteen, waarde lezer, hoe den andere kant van de madoille er precies uitziet. In dat geval kan kermis te maken hebben met chaos, den bazaar dee in 't honderd lupt of eventueel den bool dee op stelte stoet. "Nen echte kermis op zaain Brussels," zou ik het noemen. Dat gevoel krijgen we wanneer onze omgeving verandert in een virtuele wereld van paardenmolens, autoscooters, schietkramen en andere lunaparken. Toen ik deze analyse onlangs nog aan een select gezelschap voorlegde, reageerde iemand op een nogal vreemde manier. "Awel!" riep zij uit, "ge meugt ma hee na allemoe geluuve of ni, mo ik leif al joere en joere in zuu ne weireld." Eigenaardig genoeg reageerde niemand op die uitspraak. Maar omdat ik tenslotte het gesprek op gang had gebracht, stelde ik dan toch een vraag. "En es da plezant?" vroeg ik haar. "Plezant?!" riep ze uit. "Ik zou het zu ni weite, mo ik zou wel geire neki van da drooimeuleke wille afgeroeke!" Toen wist ik dat we met ons woordje kermis alle kanten uit kunnen.

Zegt u zelf, waarde lezer: wat zou de wereld zonder kermissen zijn? Ieder van ons zal moeten toegeven dat we in onze prille jeugdjaren ofwel pro-, ofwel anti-kermis waren. Dat hetzelfde van de mis tout court kan worden gezegd, laat ik in het midden. Wat ik aan nen echte Brusselse kermis wel altijd zal blijven appreciëren, is de sfeer en de klanken die ervan uitgaan.

Soms, wanneer de dichter in mij ontwaakt, heb ik de indruk dat onze stad, haar Brussel Fuur en zowat alle kermissen die er plaatsvinden, onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. En ik kan het ook niet helpen dat het befaamde schilderij 'Boerenkermis' van onze Bruegel me bij de gedachte brengt da de Brusseleirs uuk boore kunne zaain.