Daklozen Dansaertwijk krijgen ingerichte appartementen

Vanaf maart krijgen vier mannen tussen 25 en 50 jaar, die langdurig op straat hebben geleefd, elk een sleutel van een nieuw appartement naast het Bronkstheater. Zij worden de eerste begeleide daklozen van deze eigentijdse woonunits, die deftige privacy aanbieden in de binnenstad. Een pilootproject van het Huis van Vrede en de thuislozenzorgdienst Puerto.

V ier mannen met een zware mentale en sociale problematiek, en een leven als dakloze, kunnen morgen uitkijken naar een eigen thuis. Aan de Varkensmarkt 19 krijgen ze een studio met aparte slaaphoek en badkamer, zodat ze met woonbegeleiding terug zelfstandig leren leven. Het project kwam er met steun van de Nationale Loterij, is ingeleid door de vzw Huis van Vrede, en uitgewerkt door Puerto (beschut wonen voor thuislozen) en CAW Archipel.

"Honderden keren heb ik de werkmannen erop gewezen: de afwerking moet goed zijn," stelt architect Stefan Van Moll, die gedurende zeventien maanden de werken heeft geleid. "We willen een mooi product afleveren om langdurig thuislozen te laten zien dat zij, zoals iedereen, recht hebben op een mooie woonst. Want die dwingt automatisch ook respect af voor wie er mag intrekken." Donderdag 28 februari is het gelijkvloerse appartement klaar voor de eerste gelukkige. In de loop van maart volgen de andere daklozen. Ieder krijgt een volledig op maat bemeubelde studio van gemiddeld 35 m² ter beschikking, enkel de traphal zullen ze delen.

Bij het naburige Puerto zijn ze er gelukkig mee. "De thuislozen werden ons doorgestuurd vanuit onthaaltehuizen en via straathoekwerkers. Daarna volgde er een screening. Na een intake-procedure hebben we vier mannen weerhouden," vertelt Hilde Snoeijs. "Die thuislozen stonden open om dagelijkse begeleiding te krijgen in deze woonformule. Ze zullen van zeer nabij gevolgd worden, of het nu om het innemen van hun medicatie gaat, het opvolgen van een drankprobleem, of gewoon om het appartement proper te houden en te helpen met koken en budgetbeheer."

"Ons dienstencentrum huist naast hen, dus dat is meegenomen. Iedere dag zullen we langsgaan, en hun traject tot zelfstandig wonen bijsturen. We helpen in de eerste plaats bij het 'leren wonen'. Dat betekent bijvoorbeeld geen lawaai na 23 uur of geen overlast door bezoekers. De vier kennen elkaar niet, en hebben verschillende levens achter de rug. Vroeger werd al snel over langdurige daklozen gezegd dat ze niet begeleidbaar zijn, maar de ervaring leert ons dat deze aanpak vruchten afwerpt."

Druppel op hete plaat
Architect Stefan Van Moll die in de naburige Begijnhofwijk woont, en van Zuid-Amerika tot Australië ervaring opdeed, volgde de werken op: het huis werd in een onbewoonbare toestand gekocht door het Huis van Vrede, voor om en bij de 300.000 euro. Samen met het verbouwingsbudget van 250.000 euro konden we een ontmanteld krot van 140 vierkante meter omvormen tot vier kwaliteitsvolle woongelegenheden. Voor de private markt was dit huis in deze opdeelformule te klein."

Het pand is prachtig gelegen aan de uitwaaierende Varkensmarkt, met Bronks als rechterbuur en beheerder CAW Archipel-Puerto als linkerbuur. De grote leegstand in de binnenstad - weliswaar ook door private speculatie - leent zich perfect voor dit soort nieuwe bestemming. "De vele daklozen in de Dansaert- en Begijnhofwijk blijven graag circuleren en wonen in deze buurt," stelt Van Moll. "Deze wijken stonden al lang vóór de 'gentrification' (de herwaardering van een stadsdeel, red.) bekend om hun arme bevolking, je mag hen niet zomaar verplaatsen. Daarom is dit privaat pilootproject, naast de meer openbaar gestuurde sociale huisvesting, een dankbaar initiatief om thuislozen lokaal te verankeren. Het is belangrijk dat deze wijk meer van dit soort goed verbouwde huizen krijgt. De stad heeft wel aandacht voor daklozenhulp, maar uiteindelijk zijn het vooral privé-initiatieven van vzw's die huisvesting aanbieden voor deze sociale klasse. Ik kan er geen cijfer opplakken maar dit soort vernieuwbouw voor thuislozen blijft wel een druppel op een hete plaat. Nochtans is de sterkte van dit systeem dat de huurders op de voet gevolgd worden, en er een kuisdienst aan huis komt waardoor de verzorgdheid van het pand gegarandeerd is."
Dit project is ook complementair aan de traditionele sociale woonvormen zoals in de Vaartstraat, waar grotere gezinnen, mensen zonder papieren en alleenstaande moeders sociaal begeleid wonen. Hier aan de Varkensmarkt gaat het om nog meer ontheemde stedelingen - ze sliepen lang op straat, vaak overgelaten aan de goodwill en het eten van de vele sociale dienstencentra van de buurt.

Lage bouwkost
De werken aan het huis zijn gestart in september 2011, de bouwperiode was dus uitzonderlijk lang. Het hele pand moest gestript, verstevigd, en op enkele balken na vertimmerd worden. Er kwam een nieuw dak op, en een eiken draaitrap in. En iedere verdieping werd als een studio volledig met kasten en grote kookhoek ingericht. "We maakten plaats voor een deftige badkamer, en bij de inbouwkasten zorgden we voor uitsparingen voor een microgolfoven en een afzuigkap met roetfilter. Het kan niet de bedoeling zijn dat de bewoners een oud bed, een zetel of kast van de rommelmarkt naar binnen sleuren," stipt Van Moll aan. "Daarom kreeg elke etage een volledige inrichting op maat."

Om de bouwkost te drukken deed het Huis van Vrede beroep op verenigingen voor sociale tewerkstelling en opleiding. Alle schrijnwerkerij is gemaakt door de opleidingsklas Klimop van vzw Atelier Groot-Eiland. Het schilderwerk is uitgevoerd door beroepsinschakeling van vzw Casablanco. Vandaar de langere werktijd voor minder bouwkost," aldus nog Van Moll.

Wie uiteindelijk met laagdrempelige begeleiding de mooie studio's mag bewonen, houden ze discreet. "De man die het gelijkvloers neemt, was eerst erg gekant tegen hulpverlening. Maar de winter bracht hem op andere gedachten: hij heeft genoeg van de kou. Nu zegt hij dat hij de straat niet terug op wil," vertelt Snoeijs. Een andere thuisloze is een zorgbewoner die na een zware operatie aan de benen terug alleen kan gaan wonen. Eerder uitzonderlijk staan we iemand die nu in een kraakpand leeft, toe om hier met zijn hond te komen wonen. De hond is wat de man rest uit zijn thuislozentijd. Niemand met een hart zet een dier op straat."