De islam: zeven progressieven zwijgen niet langer

Te linker zijde gold tot voor kort een levensgroot taboe: de islam. In tegenstelling tot het katholicisme, waar je lustig op mocht schelden, gaven 'de progressieven' niet thuis als problemen met de islam aangekaart werden. Het boek De islam in Europa: dialoog of clash? maakt de inhaalbeweging.

Filosoof Johan Sanctorum heeft zeven auteurs rond de tafel gebracht om, elk vanuit hun achtergrond, "de zaken op scherp te stellen." De kernvraag, die ook al in de titel vervat zit, luidt: hoe gaan we om met de islam als religie, levensbeschouwing en cultuur? De auteurs Geert van Istendael en Benno Barnard, politica Mimount Bousakla, antropoloog Rik Pinxten en de filosofen Ludo Abicht, Jan De Pauw en Johan Sanctorum nemen het woord.

De zeven zijn het - gelukkig maar - onderling niet altijd eens. Hun teksten luchten op en ergeren, stellen gerust en alarmeren. De heel erg mooie tekst van Geert van Istendael is het meest bruikbaar, door de herkenbaarheid vanuit het katholieke Vlaanderen van weleer. Wij lazen het boek, fluostift in de hand, en presenteren u als smaakmaker een aantal citaten. Een zeer persoonlijke keuze.

■ In 'Mekka revisited' poneert Johan Sanctorum: de verdienste van De weg naar Mekka van Jan Leyers is dat het de islamscepsis van haar (extreem) rechtse stigma ontdoet.
"Speelt het seksisme van het paradijsverhaal een rol in de revolte van de moslima's? Hun optreden steekt schril af tegen de mannelijke berusting in de traditie, en getuigt van een grote existentiële moed die hen dikwijls in de marginaliteit drijft. Men mag hier zelfs van een wereldwijde vrouwelijke diaspora spreken. Na de moord op Theo van Gogh in 2004 werd Ayaan Hirsi Ali door de imam van Den Haag vogelvrij verklaard, ze moest onderduiken, en ontvluchtte ten slotte het o zo tolerante Holland, richting VS."

■ In 'Het masker van de dwang' poneert Geert van Istendael: om de tolerantie te vrijwaren mag een lekenstaat niet tolerant optreden tegen pogingen om godsdienst opnieuw het openbare leven te laten regelen.
"Inzake geloof zijn jonge mensen van Belgische afkomst die vandaag uit progressieve, zeg maar linkse, overtuiging de hoofddoek verdedigen, hoofdzakelijk naïef. Of nee, onnozel, dat is de term. Onnozel betekent volgens het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal onschuldig, zonder kennis van de wereld en dus licht te bedriegen. Inderdaad, die jonge mensen hebben geen flauw benul van de immense, wurgende kracht die een eeuwenoude wereldgodsdienst ontwikkelt zodra hij op een grens stuit die hem van buitenaf wordt gesteld. (...) Bovendien vinden ze die djellaba's en hoofddoeken toch maar wat exotisch." En: "En kom me niet zeggen dat de islam beter is dan het katholicisme. Op die basis is elk debat, elke uitwisseling van aan elkaar gewaagde standpunten onmogelijk."

■ In 'Tegen de draad van de tijd' poneert Benno Barnard: het wezen van de Europese verlichting is 'joods', in de culturele zin van het woord. (Let wel, de tekst is de Huizingalezing van december 2002.)
"Er is nog iets anders wat we dringend moeten doen, en dat is onze verhouding met Amerika herzien. Ik krijg de indruk dat heel wat ontwikkelde mensen heimelijk in hun nopjes zijn met Bush junior. In mijn kring, dezelfde kring die Sharon zo enthousiast verafschuwt, luidt de opinion chic dat deze president moreel luchtledig is - heel convenabel, het rechtvaardigt alle clichés over zijn land, die door onze afgunst zijn verwekt door onze eigenliefde. (...) Met waarlijk Amerikaanse bondigheid analyseert mijn pacifistische zwager zijn vaderland voor me: 'You know, the States is a BIG motherfucker...' - 'Yep,' zeg ik, 'maar het is wel een van de weinige landen in de diaspora waar de joden nooit vervolgd zijn.'"

■ In 'The proof of the couscous is in the eating - Islam, de verlichting en het terrorisme' stelt Ludo Abicht dat de islam al in de vroege middeleeuwen een verregaande vorm van 'verlichting' heeft gekend, met onder meer een scherpe scheiding tussen geloof en (rationele) kennis, en alle polemiek die ermee gepaard gaat.
"En ten slotte moet het duidelijk zijn dat een wereld die nog steeds lijdt aan de wonden van de eeuwenlange westerse agressies van het kolonialisme en het imperialisme en nog altijd fundamenteel onrechtvaardig georganiseerd is, de ideale voedingsbodem is voor allerlei vormen van terrorisme. Zij die dat betwisten door te wijzen op het feit dat de meeste terroristen geen arme drommels zijn, maar vaak hoogopgeleide intellectuelen met westerse of andere diploma's, hebben niet begrepen dat deze fundamentalisten geen schijn van kans zouden hebben in een wereld waarin alle mensen eindelijk aan hun trekken zouden komen en waarin armoede, ongeletterdheid en kansloosheid als even grote misdaden worden beschouwd als bijvoorbeeld vroeger de slavernij."

■ In 'De Khadijaparadox' stelt Mimount Bousakla dat de paradox erin bestaat dat de historische Mohammed in de huidige vrouwonvriendelijke context de islam nooit tot ontwikkeling had kunnen brengen.
"De Vlaamse Khadija's zijn noodgedwongen discreet, halen zelden de media, maar ze bestaan wel degelijk. Ze vormen naar vrouwen en mannen toe, allochtoon of niet, het onomstotelijke bewijs van het Khadija-fenomeen: de sterke vrouw die er op louter individuele kracht in slaagt om, ondanks alle tegenwerking van familie en gemeenschap, een eigen toekomst op te bouwen. De toekomst van de moslima's ligt in hun eigen handen. En niet in de handen van God of van de allochtone gemeenschap."

■ In 'De plicht tot definitie' onderzoekt Jan De Pauw hoe de islam met zijn eigen teksten omgaat.
"Moslims moeten andere moslims leren dat het mogelijk is om toch een goeie gelovige te zijn, zonder daarbij de Europese traditie af te zweren. (...) Her en der verrijzen stilaan aarzelende, schuchtere stemmen en projecten om de islam inderdaad de 21ste eeuw binnen te voeren."

■ In 'Islam, integratie en kosmopolitisme - Op zoek naar humanistische ijkpunten in een mondiaal spanningsveld' pleit Rik Pinxten voor een kosmopolitisch-stedelijk denkkader.
"Het alternatief bestaat erin om 'neutraliteit' anders in te vullen, namelijk als het toelaten van alle symbolen en tegelijk het controleren van de ambtenaar in de uitoefening van zijn functie. (...) Mijn voorstel is om uit de (religieuze, maar soms ook vrijzinnige) zelfgenoegzaamheid te treden en te zoeken naar procedures om met verschillen te leren leven, eerder dan verschillen te willen wegwerken."

:: De islam in Europa: dialoog of clash? is samengesteld door Johan Sanctorum en uitgegeven bij Van Halewyck, ligt vanaf volgende week in de boekhandel, telt 191 bladzijden en kost 17,50 euro.

:: Op dinsdag 9 september om 20 uur vindt in het Vlaams-Nederlands Huis deBuren (Leopoldstraat 6, 1000 Brussel) een debat plaats met de auteurs van het boek. Reserveren bij deBuren, op info@deburen.eu of 02-212.19.30.