In deze kerk in Ukkel vieren Russen en Oekraïners samen kerst: 'We bidden voor vrede'

De Russische-Orthodoxe kerk in Ukkel viert zoals gewoonlijk kerst op 7 januari. Enkele honderden mensen komen er samen, waaronder ook Oekraïners. "Ik voel me hier thuis. Ik kreeg van mensen te horen dat ze me steunen. Ze bidden hier zelfs elke zondag voor Oekraïne."

Twee vrouwen knopen voor de kerk nog snel een kleurrijke sjaal rond hun haren. In de kerk staan al een paar honderd mensen samengepakt. Ze steken kaarsen aan terwijl het koor een gezang inzet en de geestelijken wierook verspreiden. Vaders dragen kleine kinderen in hun armen zodat ze het beter kunnen zien.

De Oekraïnse Olha Lisovska is één van de bezoekers. Toen ze net in België aankwam, wist ze niet wat ze van de kerk moest denken. Ze vreesde dat er in deze orthodoxe kerk religie en politiek niet zou scheiden. In kerken in het buitenland had ze al meegemaakt dat de omstreden Russische topman van de orthodoxe kerk, Kiril, werd aangesproken in gebeden en gezangen. Als dat hier in Brussel ook zo zou zijn, bleef ze liever weg uit de kerk.

Want Kiril – voluit Vladimir Michailovitsj Goedajev – heeft dan wel opgeroepen tot een staakt-het-vuren tijdens de kerstdagen, de hoogst geplaatste geestelijke van de Russisch-orthodoxe kerk is omstreden vanwege zijn opvattingen over de oorlog.

Maar een bekende overtuigde de Oekraïense Lisovska om toch eens mee te komen naar de orthodoxe kerk. Dat beviel wel: "Ik voel me hier thuis. Ik kreeg van mensen te horen dat ze me steunen. Ze bidden hier zelfs elke zondag voor Oekraïne. Als ik me gestrest voel over het leven of over de oorlog, dan kom ik hier. Door de mensen en de gebeden hier voel ik me beter."

De kerk werd gebouwd door migranten die de Russische Revolutie ontvluchtten. Nadat ze via fondsen geld hadden ingezameld, legden ze de eerste steen in 1936. Zo ook de grootvader van Dimitri de Heering, die bestuurder is bij de stichting die de kerk beheert. De kerk moest een plaats worden om de slachtoffers van de revolutie te herdenken. De kerk werd ingehuldigd in 1950.

In de loop van de decennia werd de kerk goed bezocht. Eerst vooral door de kinderen van Russische vluchtelingen – Belgen inmiddels, die wel orthodox bleven – later door mensen van andere origines. Sinds de oorlog in Oekraïne vinden ook gevluchte Oekraïners zoals Lisovska hun weg naar de kerk.

Het is belangrijk dat Oekraïners zich er thuis voelen. "We willen niet dat de mensen van Oekraïne de band met het geloof verliezen omdat ze de kerk zien als een politiek vehikel van Rusland," zegt De Heering. De priesters onthouden zich van elke politieke uiting – al bidden ze voor vrede in Oekraïne en spreken ze bisschop in Londen aan in plaats van de patriarch in Moskou.

Toch zal de formele band met Rusland niet snel worden doorgeknipt, zoals de Oekraïens-Orthodoxe Kerk in Oekraïne dat besliste in 2018. Sinds eind vorig jaar mogen gelovigen ook kiezen welke kalender ze volgen - de Gregoriaanse of de Juliaanse - en viert een deel het kerstfeest op 25 december, zoals in de rest van Europa.

Die formele band met Moskou doorknippen zoals Oekraïne deed, is de Brusselse orthodoxe kerk voorlopig niet van plan. In de eerste plaats moet daar eerst consensus gevonden worden binnen de kerk. In de tweede plaats weet De Heering niet of het wenselijk is.

De Heering verwijst naar het bekende voorbeeld van de protestanten die zich de 16e eeuw afsplitsen van de katholieken. Hoewel een aantal van de misstanden daarna zijn aangepakt - de aflaat is afgeschaft - zijn de katholieken en protestanten nooit meer samengekomen. "Ik denk dat het altijd makkelijker is om iets kapot te maken dan om iets te repareren."

Intussen maken de kerkgangers zich op voor de maaltijd. Achter de kerk werd een staand buffet ingericht in een overdekte ruimte. Lisovska schept haar papieren bord vol lekkers tussen de andere kerkgangers.

Later op de middag is ze uitgenodigd om 'khaladki' te gaan zingen. Traditionele liederen met een geschiedenis die vaak eeuwen teruggaat. Het zijn Oekraïense liederen, verzekert Lisovska. "Maar we zingen ze in het Russisch."