'Het was een betoging tegen het systeem, dus ook tegen de media'

Tijdens de betoging tegen de coronamaatregelen van afgelopen zondag was ook de pers kop van Jut. “Logisch,” zegt VUB-mediaspecialist Ike Picone. “Dit was een betoging tegen het systeem, het establishment. In de ogen van sommige betogers maken ook de traditionele media daar deel van uit.”

Op de La Boum-manifestaties na waren er in ons land tot dusver geen echt grote betogingen tegen de coronamaatregelen. Ook voor de uiteindelijk compleet ontspoorde mars Samen voor Vrijheid van afgelopen zondag had de politie maar op enkele duizenden mensen gerekend. Het werden er veel meer, 35.000. Onder hen leden van groeperingen als de Gele Hesjes, Viruswaanzin en Teachers for Freedom die, samen met andere organisaties, het initiatief voor de betoging hadden genomen.

Of Ike Picone verrast was dat een relatief ongeorganiseerde mars plots 35.000 mensen op de been kon brengen? “Enerzijds wel, 35.000 mensen is veel, meer dan op de klimaatmars van oktober. Anderzijds toont deze opkomst hoe de onlinedynamiek werkt, het is de reallife-afspiegeling van iets wat we op het internet al langer zien, namelijk dat de coronapandemie mensen over bepaalde breuklijnen heen samenbrengt. De demonstranten vormden geen homogene groep, er liepen mensen mee die duidelijk wilden maken welke impact de maatregelen op kinderen hebben, maar ook tegenstanders van het Covid Safe Ticket, antivaxers en mensen van extreemrechts. Doordat heel verschillende groeperingen het initiatief oppikten en binnen hun eigen netwerk verspreidden, kon de actie viraal gaan.”

Door die onlinedynamiek is de opkomst voor de politie heel moeilijk in te schatten, zegt Picone. “Bij een grote betoging van de vakbonden geven die bonden zelf aan hoeveel mensen zij verwachten. Hier gebeurde de mobilisatie online en heel verspreid. Misschien kan je achterhalen hoeveel mensen het bericht lezen, maar je weet niet hoeveel er uiteindelijk zullen opdagen.”

Anti-mediakritiek

Opvallend was dat sommige betogers zich manifest tegen de aanwezige pers keerden. Reporters werden voor mediacrapuul en manipulators versleten. “Je kon dat verwachten,” zegt Picone. “In het buitenland, bijvoorbeeld in Nederland, ging het ook zo. Je had groepen met afwijkende meningen die zich in het coronadebat niet gehoord voelden. Dat ongenoegen werd al vlug politiek gerecupereerd, door partijen die zelf een negatieve visie op media hebben, met name extreemrechtse of extreemlinkse partijen die door hun extreme ideeën minder aan bod komen in de pers. Het resulteerde in een aanval op de media, die in het coronadebat zogezegd het establishment dienen. Aangezien er tussen de websites veel contact over de grenzen heen is, is het logisch dat die anti-mediakritiek zich ook hier begint te doen voelen.”

Op Radio 1 toonde politicoloog Stefaan Walgrave maandagochtend enig begrip voor het wantrouwen van sommige burgers tegenover de media. “Vaccinweigeraars worden in de traditionele media vaak gemarginaliseerd en neergezet als dommeriken. De tegenstem is zo goed als afwezig,” zei hij.

Picone is het daar niet mee eens. “Je kan de media veel verwijten, maar niet dat ze niet uitgebreid over corona bericht hebben. Soms hebben ze zelfs onder de duiven van regering geschoten, met lekken uit rapporten van de expertengroep. Transparantie ging dan boven meegaandheid met regering.”

In de berichtgeving over het beleid, de lockdown, het vaccin kwamen volgens hem ook kritische stemmen aan bod. “Er was aandacht voor de verzuchtingen van de huisartsen, de leerkrachten, het rusthuispersoneel en ook voor de vaccintwijfelaars. Alleen misschien niet voor de complottheorieën. Maar als je verwacht dat mensen die de wetenschap in twijfel trekken, ook wekelijks aan bod moeten komen, vergeet je dat journalistiek is opgebouwd rond een waardenkader dat steunt op feiten.”

Picone constateert wel dat de kloof tussen de politiek en de burger nog gegroeid is tijdens de coronacrisis. “Jammer dat we nog niet verder staan met nieuwe systemen van burgerconsultatie en democratisch overleg. Als dat wel zo was, hadden sommige burgers, die nu ontevreden zijn, misschien minder het gevoel dat alles boven hun hoofd wordt beslist, dan waren er nu misschien systemen om die woede, die ontgoocheling te kanaliseren. In die zin was de betoging van zondag een aanklacht van niet-gehoorden.”