Liberaal trio wil stad ontdoen van negatief imago

'Stadslucht maakt vrij' is het motto van de liberale politici Sven Gatz, Sas van Rouveroij en de Antwerpse ondernemer Christian Leysen. Het is ook de titel van een pas verschenen boek waarin een dertigtal academici, politici en architecten hun visie op mobiliteit, wonen, veiligheid, fiscaliteit, multiculturalisme en democratie in de stad geven.

'Stadslucht maakt vrij." In de middeleeuwen was het een populaire leuze. Steden zag men toen als een bron van welvaart, handel, democratie en beschaving. Bovendien vond men dat ze creativiteit en innovatie stimuleerden.

In april 2004 lanceerden de liberalen Sven Gatz (Vlaams parlementslid uit Brussel), Sas van Rouveroij (Eerste Schepen van Gent), en Antwerps ondernemer Christian Leysen de leuze opnieuw in hun stedenmanifest. Daarin verklaren ze dat ze de steden op de politieke agenda willen plaatsen en een liberale visie op het stedelijk beleid ontwikkelen. Buiten de platgetreden paden een langetermijnvisie zullen ontwikkelen voor het stedelijk beleid, dat is het doel. De drie kanten zich tegen de Vlaamse anti-stedelijke traditie. Steden dragen immers bij tot welvaart, de stad is de motor van economische vernieuwing. Over enkele decennia zouden er volgens hen stadsstaten moeten ontstaan, naar analogie van Hongkong en Singapore. In de lijn van hun stedenmanifest stellen Leysen, Gatz en Van Rouveroij nu het boek Stadslucht maakt vrij voor. Patrick Stouthuysen en Johan Basiliades verzamelden een dertigtal liberale en niet-liberale bijdragen van academici en beleidsmakers over stedelijkheid. In het boek laten ook Pascal De Decker, Martin De Vlieghere, Anja Otte, Bart Eeckhout, Jan Leroy, Kris Deschouwer, Bart Somers en Khadija Zamouri hun stem horen. Stadslucht maakt vrij bundelt visies op mobiliteit, wonen, veiligheid, fiscaliteit, multiculturalisme en democratie in de stad.

Zo worden in het boek de voor- en nadelen van het fenomeen gentrification afgewogen: in westerse steden komen welgestelde en hoogopgeleide mensen opnieuw in de stad wonen. Maar dat heeft tot gevolg dat de armere bevolking uit hun wijken wordt verdrongen, omdat ze de huurprijzen niet langer kan betalen.
Creativiteit stuwt economische groei, dat is de rode draad. De mosterd komt van de Amerikaanse hoogleraar Richard Florida, schrijver van de bestseller The Rise of The Creative Class. Hij stelt dat steden een tolerant klimaat moeten scheppen waardoor ze zich kunnen ontplooien tot creatieve centra.

In Stadslucht maakt vrij gaan enkele academici en politici in op Florida's verhaal over creativiteit en nieuwe stedelijkheid. Zo meent Guido De Brabander, gewoon hoogleraar cultuurmanagement, dat het cultureel leven bijdraagt tot de ruimtelijke inrichting, het imago, de aantrekkingskracht en het economisch potentieel van de stad. Investeren in culturele infrastructuur en het bieden van kansen aan talent is daarom noodzakelijk.
VUB-docent Luc Hens plaatst op zijn beurt enkele kritische kanttekeningen bij Florida's theorie en vooral op de toepasbaarheid ervan op Vlaanderen.

Optimisme
Er klinkt optimisme in dit boek. Patricia Ceysens (VLD) ziet veel goeds in de informatiemaatschappij: het leidt tot nieuwe vormen van sociale interactie. VUB-rector Benjamin Van Camp ijvert voor een vruchtbare kruisbestuiving tussen universiteit en stad: de universiteiten leveren jonge en creatieve mensen aan de stad. In hun studentenjaren leren deze jongeren met de stad omgaan en verliezen ze hun vooroordelen tegenover de stad.

Christian Leysen vindt dat niet enkel leefkwaliteit en creativiteit aanmoediging verdienen. Het bevorderen van het ondernemingsklimaat in de steden is eveneens van belang.

Stadslucht maakt vrij lanceert ook een oproep tot fiscale hervormingen: onroerende voorheffing op de waarde van de grond in plaats van wat er op die grond staat. Bovendien moet het beleid de stadsvlucht tegengaan en de rijkere inwoners aanmoedigen in de stad te blijven.

Sven Gatz stelt vast dat Vlaanderen een netwerk van steden is. De synergie tussen die stedelijke kernen is economisch en internationaal van groot belang voor Vlaanderen. Sas van Rouveroij ijvert voor bestuurskundige vereenvoudiging en meer aandacht voor de specificiteit van elke stad. Nu voeren de steden hun beleid met dezelfde instrumenten als een gemeente. Gent, Antwerpen en de centrumsteden zouden stadsgewesten moeten worden, vergelijkbaar met het Brusselse systeem.

Architect-ingenieur Philippe Samyn vindt dat we een verkeerde visie hebben op duurzaam bouwen. We leggen onszelf te veel absurde beperkingen op. Hij wil het taboe rond hoogbouw doorbreken: hoogbouw kan ook duurzaam en esthetisch verantwoord zijn.

Hoe veilig is een stad, ten slotte? Ook die vraag ligt de schrijvers nauw aan het hart. Volgens Patrick Stouthuysen, hoogleraar aan de VUB, is veiligheid een progressief thema, en niet enkel het monopolie van extreemrechts. Onveiligheid treft immers iedereen, het thema moet bespreekbaar zijn voor alle partijen.
Slotwoord is van Marino Keulen, Vlaams minister van Stedenbeleid. Hij ziet in de ontwikkeling van de stad zelfs de motor voor de verdere ontwikkeling van Vlaanderen.

:: 'Stadslucht maakt vrij', Sven Gatz, Sas van Rouveroij en Christian Leysen, e.a., VUB Press, 416 blz., 19,95 euro.