Maria Palatine, harpiste: 'Het is als een missie'

Maria Palatine is harpiste. Geen voor de hand liggende beroepskeuze — hoewel: “Harpspelen zit al vier generaties in de familie.” Ze heeft er in ieder geval al mee op podia van Canada tot Siberië gestaan, heeft ook zeven cd’s met eigen composities uitgebracht. Een achtste is in de maak. Palatine, née Kern, paart gedrevenheid én charme aan talent: welkom in het Harp Center Brussels.

"Ik hoor het mijn vader nog zeggen: 'Waarom heb je in 's hemelsnaam niet voor de fluit gekozen? Het had ons beider leven er heel wat makkelijker op gemaakt.' Hij had gelijk. Kiezen voor de harp, het is een beetje als een missie. En dan heb ik het niet alleen over het leren beheersen van het instrument. Het transport bijvoorbeeld, telkens weer een hele bedoening. Komt nog eens bij dat het duur is. Voor een volwaardige concertharp mag je toch de prijs van een nieuwe auto rekenen. Veel geld voor een instrument waarvan na twintig jaar het beste af is door mechanische slijtage."

Geboren is ze als een Kern, Palatine is Maria's artiestennaam. Een pseudoniem dat ze met trots draagt: het is een hommage aan haar geboortestreek, Rijnland-Palts, ook wel het palatinaat - paltsgraafschap - genoemd, een van de Duitse Länder, in het zuidwesten van het land, met steden als Mainz, Koblenz en Kaiserslautern, waar ze is opgegroeid, als getuigen van een rijk verleden. "Kaiserslautern zelf ligt aan de rand van het Paltserwoud. Daardoor heb ik steeds een sterke verbondenheid heb gevoeld met de natuur, wat later een inspiratiebron voor mijn composities is geworden. En toch woon ik nu in een grote, grijze stad. Wat niet wil zeggen dat mijn passie voor de natuur minder groot is geworden: ik kan ze beleven door mijn muziek."

"Mijn liefde voor een man heeft me, nu bijna zes jaar geleden, naar België gebracht: Bernard Tirtiaux, auteur van onder meer Le Passeur de lumière. Hij is ook acteur en meesterglazenier. Ons gezamenlijk verhaal was al jaren voorheen begonnen als pennenvrienden, en van het een is het ander gekomen."

Gastvrije Belgen
"België, dat was eerst een huisje in de streek van Dinant, vlak bij een oud Romeins kampement in het park van Furfooz. Midden in het groen waar ik zo van hou, maar na een tijdje begon de eenzaamheid toch te knagen, en de behoefte aan contact met de wereld van de cultuur, met andere kunstenaars. Dus werd het Brussel."

"Drie jaar ben ik hier nu, ik heb het me nog geen seconde beklaagd. Al is kiezen steeds iets verliezen. Iets moeten missen. Zoals ik ook mijn twee prachtige dochters, Anne-Sofie en Louise, 24 en 22, mis."

"Maar ja, het leven is wat het is en ik heb me hier al heel snel thuis gevoeld. Brussel is niet echt groot, maar heeft toch die internationale uitstraling. Door Europa, door de diversiteit, die ik al heel snel heb omarmd. De Belgen zijn door de bank genomen open, tolerant, warm en gastvrij. Ik heb hier ook een rijk cultureel leven ontdekt, een bonte wemeling van kunstenaars van over de hele wereld. Met dat laatste zal het sociale vangnet wel te maken hebben, in Duitsland bijvoorbeeld kan een kunstenaar daar alleen maar van dromen."

"Invloeden van over de hele wereld dus, daarbovenop nog eens de cultuurwerelden van de twee taalgemeenschappen. En dat in zo'n klein land. Dat te mogen ontdekken is een voorrecht. Dat doe ik veelal alleen: Bernard en ik laten elkaar vrij, hij is dikwijls aan het werk in zijn atelier in Martinroux, bij Fleurus."

Liefde op het eerste gezicht
Palatine heeft ook het Harp Center Brussels opgericht, waar ze lesgeeft en harpen verkoopt en verhuurt - heeft ze iets omhanden tussen het componeren, opnemen en optreden door.
"Ik dacht dat het niet makkelijk zou zijn leerlingen te vinden. Het tegendeel bleek echter waar. Gisteren nog heb ik een nieuwe leerlinge mogen begroeten, een Japanse. We geven ook wel eens gezamenlijk concerten, als beloning voor de uitblinkers. Onlangs nog in het Park Royale in het raam van Bruxelles Champêtre. Acht harpen op het podium."

We zitten in een achterhuis, dat plaats biedt aan een lesruimte, een concertzaaltje, een bar en een zithoekje. Sfeervol door de lichtinval, bakstenen muren geschilderd in aardse tonen. Warm door de genereuze aanwezigheid van hout. Het is allemaal te danken aan de vaardige handen van haar man Bernard Tirtiaux. Centraal staat Maria's favoriete harp sierlijk te wezen: een concertharp met zeven pedalen, één voor elke noot. Op het podium zijn harpen van klein tot groot te zien, met als pronkstuk een exemplaar met een vergulde kolom.

"Het harpspelen zit al vier generaties in mijn familie. Mijn oudoom, een kunstschilder, was de pionier. Hij is destijds voor het naziregime gevlucht, heeft toen onderkomen gezocht en gevonden in de Alpen: Zuid-Duitsland, Oostenrijk, het noorden van Italië. Meer dan eens met een gulle jonge vrouw aan de haard, daar ben ik van overtuigd: de man omarmde het leven van kunstenaar in al zijn aspecten. Hij heeft er ook kennis gemaakt met een rijke plaatselijke traditie: het harpspel. Het duurde niet lang of mijn oudoom was verkocht. Hij heeft er zelfs zijn eigen harp gebouwd, het vergulde exemplaar dat je daar ziet staan. Ze moet ondertussen al een jaar of tachtig in de familie zijn."

"Na de oorlog heeft hij zijn passie voor de harp doorgegeven aan onder meer mijn moeder. Al heeft ze nooit professioneel gespeeld, thuis werkte haar liefde voor muziek aanstekelijk. Ik was net zes toen ik zelf begon te experimenteren. Eerst piano, een beetje gitaar. Fluit ook. Toen ik twaalf was, is mijn moeder mij beginnen in te wijden in de geheimen van de harp. Het was liefde op het eerste gezicht."

"Waarom? Het is heel anders dan pianospelen. Je zit niet aan een meubel, je voelt het instrument in je hele lichaam tot leven komen. Ik heb ook al snel mijn eigen geluid gevonden. En het geluk gehad dat de harpist van het Symfonisch Radio-orkest van Kaiserlautern zich over mij heeft ontfermd. Hij had zelf geen kinderen, heeft me als het ware een beetje geadopteerd. Bij ons thuis vond hij wekelijks een warm, chaotisch nest - vijf kinderen, vader en moeder bohémiens -, en in mij iemand om zijn kennis en ervaring aan door te geven. Gratis voor niks. Een godsgeschenk: op mijn zestiende was ik klaar om toegelaten te worden op het conservatorium."

"Mijn ouders wilden echter liever dat ik eerst mijn middelbare school afmaakte, en ik was volop aan het puberen. De klassieke muziek inspireerde me niet meer; popmuziek maken, songs schrijven, op straat musiceren, dat wilde ik. Ik liep blootsvoets rond in lange gewaden, met bloemen in het haar. Tot op de huidige dag heb ik er spijt van. Mijn groothartige mentor had me alles gegeven wat hij kon, het blijft pijn doen dat ik het toen niet naar waarde heb weten te schatten en het contact heb laten verwateren. Ik kan het mezelf maar moeilijk vergeven, zeker omdat die vijf jaren les bij hem me echt wel op het goede spoor hebben gezet."

Niet naar waarde geschat, maar toch geen verloren moeite: twee jaar later schreef Maria zich in aan het conservatorium. Ze behaalde haar diploma en zocht vervolgens haar eigen weg. Met succes. "Het klinkt alsof Björk, Kate Bush en Loreena McKennit samen een soundtrack hebben gecomponeerd": perscommentaar bij haar cd Spindrift uit 2009. En ook: "Het lijkt alsof Maria Palatines heldere en krachtige stem het licht weet te vatten als levend kristal, in combinatie met de rijke klanken van haar sensuele en majestueuze instrument."

Ontmoeting
"In een symfonieorkest spelen heeft me nooit aangesproken. Het orkestrepertoire voor harp is niet bijster interessant - je bent een beetje het vijfde wiel aan de wagen -, terwijl er in kamermuziek mooie dingen te doen zijn op harp. Die richting ben ik dus uitgegaan, maar ik ben ook al snel met mijn eigen ensemble meer de kant van de jazz opgegaan. Ik wil de harp uit het cliché van de nostalgie halen. Want het is een formidabel instrument, dat helemaal op zichzelf kan staan. Niet zoals de viool, waar alles begint en eindigt met de melodie. Ik speel in mijn groep, doe het ook solo, zing in vier talen. Jazz, wereldmuziek en chanson."

"Als kunstenares is het voor mij belangrijk buiten mijn persoonlijke wereld te treden. Iets moois creëren op zich is niet genoeg, het moet betekenis hebben binnen de actualiteit van de wereld. Daarom ben ik ook tevreden dat ik de harp als instrument heb. Niet de gemakkelijke weg kiezen, net als in het leven. Ik wil intensiteit, passie, schoonheid. Ik zoek naar de ontmoeting."

--------------------
Harp Center Brussels, 0495/27.83.65