Natuurvereniging Vogelzang zoekt vrijwilligers

Na vijftien jaar actie zijn nu wel 25 hectaren van de Vogelzangbeekvallei beschermd en dertien hectaren als natuurreservaat erkend, maar het werk van de natuurvereniging Vogelzang is nooit af. "Kom eens wandelen en kijken wat hier al gedaan werd en... nog moet gebeuren."

Het is hartje zomer wanneer we voorzitter Peter Vanbellinghen aantreffen met een kruiwagen vol rieken en zeisen. "Tijdens de voortplantingsperiode van fauna en flora zetten we de beheersactiviteiten op een laag pitje, om de natuur niet te verstoren. Maar vandaag maken we een uitzondering. We gaan een vochtig hooilandje maaien om het zaad van de zeldzame breedbladige orchis alle kansen te geven om meegevoerd te worden door de wind."

De georganiseerde beheersdagen voor vrijwilligers beginnen in oktober. "De randen, die het aantrekkelijkst zijn voor sluikstorters en vandalen, worden dan aangepakt. De hagen worden onderhouden en de takkenrillen - hagen van takken - hersteld. Je hoeft geen natuurkenner te zijn en iedereen werkt naar eigen vermogen. Kinderen stoppen we geen kettingzaag in de hand - volwassenen trouwens ook niet... Dankzij de subsidies van de gemeente, het Brussels Gewest en de VGC kunnen we het zwaardere werk uit handen geven."

Vanbellinghen doet ook een oproep aan 'helpende hoofden', "mensen die kunnen helpen met de opvolging van onze projecten of met de organisatie van de beheersdagen: onthaal, gereedschap, natje en droogje."

Voor ieders bekje
Alvast gered is de poel aan de Hof ter Vleestdreef, waar zich een van de drie ingangen van het natuurgebied bevindt. De Commissie voor Behoud, Beheer en Ontwikkeling van de Natuur (CBN) Vogelzang beheert dit stuk al langer, anders was het nu een dichtgegroeid wilgenveld geweest. "Biodiversiteit is voor natuurbeheerders geen thema van dit jaar alleen. Soms moet je barbaarse technieken toepassen, zoals een boom laten afsterven omdat hij het licht op de ondergroei beneemt. Het dode hout is wel interessant voor insecten, korstzwammen, spechten en voor mezen die er broeden. Nu zie je hier enkele opvallende wilgen, maar ook andere soorten, zoals moerasspirea en netels die 'waardplanten' of gastheren zijn voor vlinders. De rupsen die er hun eitjes afzetten, rollen de bladeren op om zich te beschermen, 'sigaren' noemen we ze."

Een ander project, in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting, was de verruiging van de oevers zodat ze minder toegankelijk worden.

Vogelzang waakt ook over de beschermingsmaatregelen. "Toen (elektroketen) Krëfel zich hier kwam vestigen, wilde men het parkeerterrein opschuiven tot in het natuurgebied, maar er moet een bufferstrook zijn tussen hun eigendom en de poel. En toen er een haag met uitheemse soorten kwam, tegen de stedenbouwkundige vergunning in, hebben we ervoor kunnen zorgen dat die werd vervangen door een haag met inheemse mei- en sleedoorn, liguster, haagbeuk, hazelaar.

Elk met hun plek in de natuur: struiken voor de bijtjes, bessen voor de vogels, doornsoorten die schuilplaatsen bieden tegen katten. De teunisbloem die ertussen staat, is wel inheems, maar ze komt hier normaal gezien niet voor, die is meegekomen met de compost."

Broedplaats
"Hoorde je dat? Dat is een groene specht die ongerust is, hij heeft ons gezien." Het gebied wordt ook druk bezocht door zomergasten. "Dát is het gezang van de zwartkop, waarvan er hier een twintigtal koppels zitten. De bosrietzanger, die je in de rietveldjes vindt, imiteert het gezang van andere vogels. In de lente horen we in zijn gezang nog de exotische vogels van op zijn reis. We hadden hier drie jaar geleden maar liefst drie broedende valkensoorten.

De torenvalk die al meer dan twintig jaar broedt in een van de gebouwen van het Sint-Niklaasinstituut in de Vogelzangstraat, de slechtvalk die ook al jaren broedt in een nestkast op de koeltoren van Drogenbos, en in 2007 ook broedende boomvalken in deze populieren. In oude kraaiennesten, want valken zijn een beetje lui. We hadden dit jaar kunstnesten gehangen, met takjes die kraaien gebruiken, maar dit jaar was het valkenpaar wat later dan anders en hebben de kraaien hen verjaagd. Toch zag iemand sindsdien een boomvalk voorbij vliegen, ze blijven dus in de buurt."

Aan de grote poel zijn nog andere geluiden te horen: "Meerkikkers. Rond de poel is er een belangrijke moerasvegetatie, een belangrijk argument bij de bescherming, en dat trekt aan: stekelbaarsjes, ijsvogels, alpenwatersalamanders. We hebben het niveau van het water zo geregeld dat het vuile water niet naar de poel komt, maar dat als de druk te hoog wordt, het overtollige water wel wordt afgevoerd."

Zuivere beek
Het Kattekasteel in de Vogelzangstraat, volgens het beschermingsbesluit een pluspunt in het landschap, wordt gerenoveerd. De gemeente heeft er een gevarieerde bestemming aan gegeven voor lokale verenigingen en - waar Vogelzang voor pleitte - voor natuureducatie, een meerjarenplan.

Wat de wandelaars dit najaar ook zal opvallen, zijn de werkzaamheden voor de aanleg van de collectoren die het afvalwater naar zuiveringsstations zullen brengen. "Op ons aandringen kwam er een dubbelproject voor de aanleg van collectoren (door Aquafin en BrIS, red.), die een begin zullen zijn voor de complete sanering van de beek, wat ook zal bijdragen tot een betere waterkwaliteit van de Zenne," zegt Vanbellinghen. "We hebben gevraagd geen werk uit te voeren in de voortplantingsperiode, en het traject moet grotendeels de wandelpaden volgen.

Er zullen ook regelmatig kleischotten worden geplaatst om te beletten dat het water uit de grote poel wegloopt. We maken een inventaris op van de planten om te zien welke na de werkzaamheden terugkomen. Je maakt ook geen omelet zonder eieren te breken..."

Vogelzang- en Zuunbeek
De Vogelzangbeek ontspringt in Vlezenbeek, waar ze de Vleze heet. In Brussel is ze naar een staminee in de wijk genoemd. Ze volgt de grens tussen het Vlaams en het Brussels gewest en mondt uit in de Zuunbeek, die onder het kanaal Brussel-Charleroi duikt en op haar beurt in de Zenne uitmondt. 25 hectare werd door de Brusselse regering in 1998 beschermd als landschap met wetenschappelijk en esthetisch belang, maar dit besluit werd vernietigd door een beroep bij de Raad van State, ingediend door het OCMW van de Stad Brussel.

In 2009 werden de 25 hectaren opnieuw beschermd door een nieuw regeringsbesluit, maar dan zonder de bijbehorende vrijwaringzones. Sinds de erkenning als natuurreservaat in 2009 moeten de 13 hectaren van het centrale gedeelte beheerd worden in functie van de natuurwaarde en volgens een beheersplan goedgekeurd door het Brussels Gewest. De gemeente Anderlecht en Leefmilieu Brussel steken een helpende hand toe.

:: Vrijwilligers kunnen zich melden bij Peter Vanbellinghen, op 02-640.19.24 of ccnvogelzangcbn@gmail.com. De eerstvolgende maandelijkse beheersdag is op zaterdag 9 oktober; samenkomst op het einde van de Hof ter Vleestdreef vanaf 13.30 uur