'Nieuwe stadsrivieren! Waterwegen op onze daken!'

Welke ideeën kunnen het Gewest goed doen? Wat kan en moet beter? BDW vond vier uiteenlopende persoonlijkheden bereid om voor één dag minister-president van Brussel te spelen. Emmanuel Petrella is wetenschapper bij het IERPE, het Institut Européen de Recherche pour la Politique de l’Eau. In zijn Brussel discussiëren solidaire, participerende burgers aan de oevers van de nieuwe stadsrivieren.

'J e bent toch niet teleurgesteld dat ik het ben?" vraagt Emmanuel Petrella. "Ik was even bang dat je me voor mijn vader hield." Vader Riccardo is een bekende Italiaanse professor die het andersglobalisme met vuur verdedigt. Nee nee, het is wel degelijk Emmanuel die we voor een dag willen uitroepen tot minister-president.

De jonge Brusselaar zet zijn ideeën uiteen tijdens een wandeling van zijn huis naar het kantoor van het IERPE nabij de Ninoofsepoort. De fontein met de Waterdraagster aan de Bareel van Sint-Gillis brengt Petrella meteen goed op dreef. "In een niet zo ver verleden moest je nog water halen met emmers. Dat er in heel de stad water uit de kraan komt, is allesbehalve evident."
"Zo'n decoratieve fontein is mooi, maar ik hou nog meer van bronnen met gratis drinkbaar water. In het centrum zijn er best wel wat, maar ze worden weinig gebruikt. We sleuren liever een plastic flesje mee of bestellen een watertje op café. Jammer."

Water is geen koopwaar
Aan een radicaal waterbeleid zou de regering-Petrella haar faam danken. "Brussel ligt in moerasgebied, maar al dat water verstoppen we. Regenwater willen we zo snel mogelijk de stad uit, via de riolen. Drinkwater laten we aanrukken. Draai de kraan open en er komt drinkbaar water uit. Dat drinkwater gebruiken we ook voor de schoonmaak, de afwas, de was en zelfs het toilet. Dat is ecologisch wellicht aberrant, maar technologisch en economisch werkt het huidige systeem wel. We kunnen zo nog jaren verder. Máár. Het systeem kent wel beperkingen. Het is zeer duur. De kosten stijgen continu en niemand stelt dat in vraag. Tegelijk is er internationaal een tendens om water als een economisch product te beschouwen. Daartegen verzet ik me met hand en tand. Water is geen koopwaar, maar gemeengoed. Iets wat van ons allemaal is. De Verenigde Naties hebben terecht met een resolutie het recht op water als mensenrecht erkend."
Petrella wil de Brusselaar mobiliseren. "Het betalen van de jaarlijkse factuur of naar de brandweer bellen als de kelder is ondergelopen, is zowat de enige band die de Brusselaar nog met water heeft. Ik zou de band met het water willen aanhalen door het weer een zichtbare plaats te geven."

Nieuwe stadsrivieren
Het beheer wil Petrella I niet overlaten aan bewindvoerders, watermaatschappijen en specialisten. "We organiseren ons per stroomgebied. Dat is dan een hydrologische eenheid. Brussel heeft er zo een twintigtal. Belangrijk zijn bijvoorbeeld de Maalbeek, de Woluwe, de Zenne en de Vogelzangbeek. Per stroomgebied is er een vergadering van burgers verantwoordelijk. Samen zoeken we naar een ideaal technisch systeem en doen we het onderhoud."

Spectaculair is het idee om het water niet langer in de ondergrond te verstoppen. "Ik pleit voor nieuwe stadsrivieren. Laat het water vloeien waar het kan. Geef natuurlijke wateropslag een kans. Misschien kunnen er zelfs waterwegen op onze daken. In plaats van de regen langs de goot zo snel mogelijk ondergronds te krijgen, laten we het water over de daken circuleren. Met wat geluk kunnen we het in citernes vergaren en het vervolgens gebruiken."

"Technisch en sociaal zou dit plan heel wat innovatie vergen. Er zouden nieuwe beroepen ontstaan. Maar wie houdt ons tegen? Samen kunnen we ontzettend creatief zijn en met minder geld betere resultaten behalen. De nieuwe stads­rivieren zijn trouwens ook een deel van de oplossing van het Brusselse rioolprobleem. Om overstromingen te vermijden hebben we de buizen telkens groter en groter gemaakt. Maar je kunt de capaciteit niet blijven opdrijven. Als het regenwater niet meer en masse in de riolen terechtkomt, maar wegvloeit via die nieuwe stadsrivieren, dan heb je zoveel capaciteit niet meer nodig. De renovatie van vijfhonderd kilometer riolen kost Brussel 1,3 miljard euro. Dat wordt geleend bij de Europese Investeringsbank. Wie gaat dat terugbetalen? De gebruikers?"

Lessen in Brussel
Petrella heeft genoeg ideeën om een ambtstermijn of drie als Brussels minister van Water te vullen. Maar wij vroegen hem om minister-president te spelen. "Met vallen en opstaan zou ik blijven zoeken naar manieren om de burgers te laten deelnemen aan het beleid. Zeker op het niveau van een wijk is het te gek dat je renoveert zonder de wensen en prioriteiten van de bewoners te kennen. De ideaalbeelden van een politicus, stedenbouwkundige of universitair stroken niet altijd met wat de mensen willen. Best mogelijk dat ze niet gediend zijn met een park en een fontein."

Een actieve burger word je niet bij toverslag. Petrella ziet hier een belangrijke taak weggelegd voor het onderwijs. "Ik ben nog leraar aardrijkskunde geweest in middelbare scholen in Anderlecht, Ukkel en Sint-Gillis. De scholen bereiden ons goed voor op een latere baan, maar ze leren ons niets over de stad waarin we wonen. Ze lijken te vertrekken van het idee dat ze de leerlingen moeten beschermen tegen de gevaren van de stad. Scholen zouden opener moeten zijn; ze zouden moeten voorbereiden op een leven in de stad. Nu verlangen we van een achttienjarige dat hij gaat stemmen, maar hij weet nauwelijks hoe Brussel politiek in elkaar steekt. Hij of zij is ook amper uitgerust om sociale problemen op te lossen. Als minister-president vraag ik scholen daarom om hun leerlingen ook kennis over hun stad en hun buurt bij te brengen. Leer ze de handelaars, verenigingen, overheidsinstellingen en alle andere actoren kennen. Wie doet wat, en waarom? Hoe kun jij je steentje bijdragen? Dat kan op zoveel verschillende manieren."

Solidariteit
Al wandelend komen we een dakloze tegen. "Ondanks de goede socia­le zekerheid is er nog armoede. De Stad moet dan bijvoorbeeld opvang voor daklozen organiseren. Ik stel het nut daarvan zeker niet in vraag. Mijn vriendin is sociaal werkster. Maar politiek zou meer moeten zijn dan ad hoc oplossingen zoeken. Probeer de bron van het probleem aan te pakken."

"Ik stel vast dat daklozen er bijna altijd alleen voor staan. Ze hebben geen werk, geen relaties, niemand om op terug te vallen. Een solidaire stad reageert daar beter op."

Het hoge woord is eruit. "Op het buurtfeest je gezicht laten zien is sympathiek, maar onvoldoende. We zouden meer betrokken moeten zijn bij onze omgeving. We hebben vrienden in New York, Japan en Afrika, maar wat doen we in onze eigen straat behalve de vuilnisbakken buiten zetten? Je kunt solidariteit en burgerzin niet opleggen, maar het spreekt voor zich dat ik elk initiatief zou steunen dat het sociaal weefsel versterkt."

Tweetalig onderwijs
Vervuiling verbieden in plaats van de vervuiler te laten betalen. Meer fietspaden. Wonen waar je werkt. Meer Vlamingen naar Brussel halen. Lokaal kopen. Groepsaankopen. Onze zomerpresident zou graag langer dan een dag aanblijven.

Voordat zijn termijn erop zit, wil hij het absoluut nog over culturen hebben. "Brussel heeft het geluk een stad van immigranten te zijn. Welke plaats gun je al die culturen? De mix van culturen is plezant en verbreedt onze blik. Maar terwijl de stad verder internationaliseert, moeten we ook oog hebben voor het lokale, voor de eigenheid, de waarden, de symbolen en de geschiedenis van deze stad."

"Een van die eigenheden is dat hier twee grote cultuurgemeen­schappen samenkomen. Alleen gebeurt dat niet genoeg. De instituten schei­den ons. Ik weet dat het een delicaat punt is, maar ik zou meer bicommunautair doen en minder de Cocof en de VGC (Franse resp. Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel, red.) elk hun ding laten doen."

Dat idee trekt Petrella ook door naar onderwijs. "Ik praat nooit Nederlands en ik betreur dat. Het onderwijs maakt ons niet tweetalig. In de Nederlandstalige scholen zakt het niveau van het Nederlands door het hoge aantal Franstaligen. Als ik het voor het zeggen heb, laat ik het Gewest tweetalig onderwijs organiseren."

Wie is Emmanuel Petrella?

• Geboren in 1978 in Etterbeek.
• Studeerde aardrijkskunde aan de Université Catholique de Louvain (UCL).
• Werkte zeven jaar als leraar aardrijkskunde in verschillende Brusselse scholen.
• Is vandaag wetenschappelijk verantwoordelijke bij het Institut Européen de Recherche pour la Politique de l'Eau. Dat IERPE doet onderzoek naar de problematiek van het water op Europees en mondiaal niveau, doet aan bewustmaking en experimenteert met nieuwe vormen van (water-)coöperaties.