‘Rechtspraak moet eenvormig zijn’

Jo Stevens, de voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies, stelt voor om de Belgische justitie te splitsen en onder te brengen bij de gemeenschappen. Volgens onderzoekers Stefan Somers en July Mollin van de VUB-rechtsfaculteit botst dat in Brussel op onoverkomelijke hindernissen. “De logica van de gemeenschappen heeft in Brussel haar grenzen bereikt.”

O rde-voorzitter Jo Stevens vindt een splitsing van justitie niet meer dan logisch. De advocatenordes zijn al gesplitst, en de rechtspraak in het Nederlandstalige en het Franstalige landsgedeelte groeien steeds meer uit elkaar. Ook voor Brussel, traditioneel een heikel punt bij het verder opsplitsen van België, heeft Stevens een oplossing klaar. "Vlaamse Brusselaars horen bij Vlaanderen," zegt hij, "en Franstalige Brusselaars bij Wallonië."

Die uitspraak is de Vlaams-Brusselse advocaten in het verkeerde keelgat geschoten. Volgens stafhouder Dirk Van Gerven is een splitsing van de rechtbanken in Brussel geen goed idee, al was het maar omdat heel wat Nederlandstalige advocaten in Brussel een kantoor in de twee talen runnen.

Volgens Stefan Somers en July Mollin, twee jonge doctorandi aan de Vrije Universiteit Brussel, zijn er ook principiële bezwaren tegen een splitsing van justitie volgens de scheidslijnen van de gemeenschappen.

Waarom duikt het idee in Vlaanderen op om justitie te splitsen?
Stefan Somers: " Er leeft in Vlaanderen ergernis over de organisatie van justitie. Een hervorming wil maar niet lukken. In Nederland, waar ze enkele jaren geleden een grote hervorming hebben doorgevoerd, werken evenveel mensen voor justitie als in België, dat heel wat minder inwoners telt. Bovendien is de gerechtelijke achterstand in Nederland minder groot."
July Mollin: "In 2007 is het Feniks­plan mislukt. De achterliggende reden van de uitspraken van Stevens zal ook wel zijn: wat wij, Vlamingen, zelf doen, doen we beter."

U vindt dat geen voldoende reden om te splitsen?
Somers: "In Vlaanderen en Wallonië is er op zich geen probleem. Daar vallen de gewesten samen met de gemeenschappen. Maar in Brussel zijn twee gemeenschappen actief. En daar knelt het schoentje. Het is beslist geen toeval dat men het toezicht op de OCMW's niet aan de Vlaamse en de Franse gemeenschappen heeft toevertrouwd. Dan zouden er OCMW's zijn voor de Vlamingen en OCMW's voor de Franstaligen. Dat gaat natuurlijk niet, tenzij je de Brusselaars definitief een taaletiket opkleeft."

"Voor justitie is het niet anders. In elke democratie is er een verband tussen volk, grondgebied en overheid. Vóór de Franse Revolutie was het rechtssysteem er niet voor iedereen, het hing af van de stand waartoe men behoorde. Kooplieden werden volgens het koopmansrecht berecht, de clerus had een andere rechtbank. Zoiets stoot vandaag tegen de borst. Het is discriminerend en conflictueus. Het is een persoonsgebonden rechtssysteem."

"Na de Franse Revolutie is dat sys­teem verdwenen en vervangen door een rechtssysteem dat territoriaal gebonden is. In een bepaald gebied geldt één eenvormig recht, voor iedereen. Zelfs in federale landen zijn altijd territoriale deelstaten bevoegd voor justitie, nooit gemeenschappen."

Precies dat stelt de voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies voor.
Mollin: "In Brussel zouden er rechtbanken komen volgens de gemeenschappen, Nederlandstalige en Franstalige. Daar zijn principië­le bezwaren tegen. Een systeem waarbij verschillende rechtbanken bevoegd zijn voor dezelfde materies op één territorium is, volgens ons, een rechtsstaat onwaardig. In één gebied hoort een eenvormige rechtspraak."
"Daarnaast is er ook het risico op forumshopping. Dat betekent dat de rechtzoekende zich zal richten tot de rechtbank waar hij het makkelijkst zijn gelijk denkt te halen. Dat zal voor misbruiken zorgen."
Somers: "Praktisch is dit voorstel niet haalbaar. Stel: er is een arbeidsconflict in Brussel. Je kunt je toch niet voorstellen dat een deel van de werknemers bij de Vlaamse arbeidsrechtbank gaat aankloppen en een ander deel bij de Franstalige arbeidsrechtbank? Om van de werkgever nog maar te zwijgen. Dan is het einde helemaal zoek."
Mollin: "Er wordt vaak geschermd met efficiëntie, maar die zal niet vergroten als er meer rechtbanken bevoegd zullen zijn in Brussel. Justitie is nu al een kluwen."

Jo Stevens zegt dat de rechtspraak uit elkaar groeit. Als hij in Wallonië pleit, dan kan de tegenpartij niet eens de Nederlandstalige arresten begrijpen.
Mollin: "We ontkennen niet dat er verschillen in rechtspraak zijn tussen Wallonië en Vlaanderen. Maar die zijn er net zo goed binnen Vlaanderen. In het ene Vlaamse arrondissement is de politierechter strenger dan in het andere. Dat is dus geen voldoende reden om te splitsen. Men kan er ook voor zorgen dat de advocaten en magistraten juist beter de andere landstaal beheersen. Ze zijn hoogopgeleid. Dat kan toch geen probleem zijn?"

Voorstanders van een splitsing zeggen dat de meeste kamers waar recht wordt gesproken in Brussel, toch al eentalig zijn.
Mollin: " Tot nader order is niet aangetoond dat dit tot een verschillende rechtspraak leidt. Er is, veronderstel ik, nog altijd overleg binnen de rechtbank zelf."
Somers: "En als dat zo zou zijn, dan moet je er juist voor zorgen dat de rechtspraak uniformer wordt. Dat doe je zeker niet door de rechtbanken op te splitsen."