Samentuin De Notelaar: 'Observeren en meteen reageren'

Sinds een dik jaar fietst keramiste Françoise De Smet wekelijks vanuit Schaarbeek naar Heembeek om de handen uit de mouwen te steken in De Notelaar, een grote ecologische ‘samentuin’ vol mogelijkheden. “Er is dus nog plaats voor meer tuiniers,” zegt De Smet.

D e 22 are grote tuin ligt in een binnengebied achter de Oorlogskruisenlaan en is via een smal paadje vanaf de straat te bereiken. De tuin – met de vele notelaars en oude fruitbomen een paradijs voor vogels – werd in de jaren vijftig aangelegd door de vader van Lieve Polet. De vroegere eigenaresse van Het Warm Water in de Vossenstraat zorgde een hele tijd in haar eentje voor de tuin. Maar vorig jaar deed ze via Velt een oproep om medetuiniers te vinden. Zo kon het werk – en het plezier - gedeeld worden.

Françoise De Smet voelde zich meteen geroepen. “Ik komt uit een boerenfamilie, maar woon al jaren in Brussel. Ik miste het tuinieren, het wroeten in de aarde. Daarom huur ik ook een volkstuintje langs het spoor in Schaarbeek, waar ik mijn eigen groenten en fruit kweek.”
Omdat zij als enige van de vrijwilligers tuinervaring had, werd zij meteen tot coördinator van de ‘samentuin’ gebombardeerd.

De Smet begon met het planten van fruitboompjes en de aanleg van een kruiden- en groententuin. “Voor de groentenpercelen werken we met wisselteelt. In de perken zaaien we telkens iets anders, radijsjes, worteltjes, bonen.” Sommige groenten – tomaten, courgetten, pompoenen – worden door de vrijwilligers thuis gezaaid en opgekweekt. Vervolgens worden de jonge plantjes in Heembeek in de grond gestoken. “Ik ben verantwoordelijk voor de tomaten,” legt De Smet uit. “We hebben hier nu al zes à zeven soorten. Meestal oudere, Franse rassen, die goed aangepast zijn aan ons klimaat. Ze hebben namen als Belle Arlésienne. Mijn lievelingssoort is Ananas Noire, een donkerrode tomaat die vanbinnen groengemarmerd is en een heerlijke smaak heeft.”

In De Notelaar is alles collectief, geen privé-perkjes dus. “Maar de vrijwilligers kunnen de groenten en noten natuurlijk meenemen. Opvallend is dat heel wat mensen komen zaaien, spitten en wieden, maar vergeten om te komen oogsten.”

De tuin wordt zo ecologisch mogelijk beheerd. Het regenwater wordt opgevangen en er worden geen meststoffen gebruikt, alleen de eigen compost. De Notelaar fungeert namelijk ook als wijkcomposteerplek.

Voorts gebruiken de tuiniers alleen natuurlijke bestrijdingsmiddelen. “Slakken bestrijden we bijvoorbeeld met een slakkenval, een ingegraven kommetje bier, slakken zijn immers verzot op bier,” zegt De Smet. “Andere mogelijkheid: we planten iets meer, dan is er genoeg eten voor iedereen. Wij proberen sowieso niet te veel te bestrijden. Er zit momenteel meeldauw op de bessenstruiken. Je kan dat ook gewoon zo laten en op termijn een resistentere soort planten. Het hoeft hier niet perfect te zijn.”

De tuiniersgroep wil het liefst alleen lokale bomen en planten in de tuin, maar dat lukt niet helemaal. Zo staat er een moeilijk binnen de perken te houden bamboe. Ook zijn er tuia’s en andere uitheemse dennen. “Die stonden hier al. Deze tuin is destijds organisch gegroeid. Het zou enorm veel geld en energie kosten om alles weg te halen en te vervangen.”

Delen van de tuin worden wild gelaten. “We snoeien en maaien zo weinig mogelijk. Dan heb je dat lawaai van de maaier ook niet en in plaats van een glad gazon krijg je een mooie bloemenweide. Die bloemen zijn dan weer fijn voor de bijen die hier gaan komen. We hebben iemand uit de buurt gevonden met een imkersopleiding. Hij gaat binnenkort enkele bijenkorven plaatsen.”

Tegen de achterkant van de tuin is een takkenhaag gemaakt, een ecologische manier om snoeihout te verwerken. De haag trekt egels, insecten en muisjes aan. “Zo krijg je een voedselkringloop, de ene voedt zich met de ander.”

Investeren in kippenhokken
De twee vijvertjes, met helder water van de ondergrondse bronnen, zitten vol kikkervisjes. “Kikkers horen in een nat gebied. En ze eten slakken.”

Veel andere dieren zijn er niet. De oude konijnenhokken staan leeg. Maar het tuiniersgroepje zou wel graag kippen zien rondscharrelen. “Dat kan alleen als we investeren in kippenhokken die ‘s avonds automatisch sluiten. Want ‘s nachts lopen hier vosjes rond, dan moeten de kippen zeker binnenzitten.”
De vrijwilligers komen in De Notelaar tuinieren wanneer ze tijd en zin hebben. “Maar we proberen wel elke vrijdagochtend samen te werken.”

De Smet vindt het samentuinieren heel waardvol. “Veel mensen hebben zin om te werken in de aarde, maar hebben geen tuin of vinden een eigen tuin te zwaar. Tuinieren ankert mensen in de tijd. In een tuin moet je observeren en dan meteen reageren. Als het geregend heeft na een periode van droogte is de grond ideaal om te zaaien en te planten en om het onkruid te wieden. Dat moet je dan ook meteen doen. Een afspraak voor over drie weken, dat kan niet in een tuin.”

-------------------

OPEN ECOTUINEN

De Notelaar is op zaterdag 30 mei tussen 10 en 18 uur open in het kader van de Ecotuindagen van Velt in Brussel. Adres: Oorlogskruisenlaan 210, 1120 Neder-Over-Heembeek.

Behalve deze tuin kan u op 30 mei of 1 juni nog vijf andere ecologische tuinen in Brussel bezoeken: twee stadstuintjes in Koekelberg en Jette, een tweewoningentuin in Jette, een tot wilde tuin omgevormde plantenkwekerij in Laken en een medicinale tuin in Watermaal-Bosvoorde.