Sint-Antoonplein: De mogelijkheid van een klein plein

Het Sint-Antoonplein schippert al drie jaar tussen een gewoon plein en een probleembuurt. Een verhaal van engelengeduld, maar ook van subtiele onrust.

In het najaar van 2007 beslist het gemeentebestuur om het aantal banken op het Sint-Antoonplein te halveren en twee camera's te plaatsen. Reden: er zijn te veel samenscholingen op het plein. Vrij vertaald: de buurt heeft last van jongeren die op het plein lummelen, staan, rondhangen, joints roken en occasioneel voorbijgangers bedreigen of pesten. En af en toe een autoruit inslaan. U vraagt, wij draaien, zegt een gemeentebestuur dan.

Betty D'Haenens van het vlakbij gelegen wijkhuis Chambéry steigert nu, meer dan twee jaar later, nog altijd bij het idee. "Op die manier los je een probleem tijdelijk op, maar van een langetermijn­visie getuigt het niet. Door de jongeren te verjagen, zeg je dat er in Etterbeek geen plaats is voor hen en hun behoeften. Ik zeg dit zonder de problemen die er zijn, te ontkennen: ook de oudere buurtbewoners zijn gebruikers van het plein, en naar hun verzuchtingen moet ook absoluut geluisterd worden."

Engelengeduld, en tegengestelde visies. "We hebben toen met drie andere organisaties geprobeerd probleemjongeren en buurtbewoners met elkaar in contact te brengen, na eerst naar iedereen afzonderlijk geluisterd te hebben." Dat gaat traag, maar het had nut. Er werd een beroep gedaan op subsidies en expertise. Studies. "En dat was leerrijk, want iedereen percipieert de leefruimte anders."

Beetje bij beetje werd er een mijlpaal bereikt: men ging akkoord over wat men niet prettig van elkaar vond. D'Haenens geeft wel toe dat het heel moeilijk was om met de jongeren in contact te komen, want het wantrouwen was groot. Is groot. "Wantrouwen, dat door de verscherpte politiecontroles alleen maar toegenomen was. Dat creëert frustratie. Want laten we wel wezen: sommige agenten gedroegen zich als sheriffs. Dat doorkruiste ons werk."

In de fik
En dus besloot Chambéry uiteindelijk met drie andere wijkorganisaties rechtstreeks te interpelleren in de gemeenteraad. Een werk van - opnieuw - engelengeduld, want die demarche werd herhaaldelijk door de gemeenteraad uitgesteld. Het kwam zelfs tot een koud dispuut toen gemeenteraadslid Viviane Scholliers (CDH, oppositie) de burgemeester een vraag stelde over het nultolerantiebeleid en de nefaste gevolgen ervan voor het plein. Dit was voordat de wijkorganisaties hadden kunnen interpelleren. Burgemeester Vincent De Wolf kon het niet appreciëren en stelde dat sinds de politieoptredens de klachten van de buurtbewoners gedaald waren. Zijn geduld was op: "Als preventie faalt, is repressie aan de orde." Dat is nu een jaar geleden, maar onderhuids bleef het sluimeren.

In oktober 2009 dan werd een breed debat georganiseerd tussen de gemeente en de vier wijkorganisaties. Daarna werd het rustiger rond het geplaagde plein. Tot tijdens oudjaar de wagen van een OCMW-raadslid in brand werd gestoken. Het hek geraakte niet van de dam, maar leverde wel nieuw wantrouwen op, en onrust in de gemeenteraad. Deze keer toonde burgemeester De Wolf zich echter milder, en wilde hij het debat en de prille tekenen dat het misschien toch opnieuw de goede kant op ging met het plein, niet negeren.

Die wagen in de fik, dat was ook de aanleiding tot dit artikel, beste lezer.

Appel tussen drollen
En hoe gaat het nu, nu de lente opnieuw in het land is?

Een eerste bezoek leert dat er op het plein nog volop joints worden gedraaid, en dat prille zonnetjes het buitenleven in brede zin bevorderen.

Een tweede bezoek leert dat, alle acties ten spijt, het plein smerig is - en blijft. Bierflesjes en scherven. Maar ook de ouderen pleiten schuldig: hondendrollen woekeren welig in de plantsoenen rond de nochtans mooi gerenoveerde kerk. Het plein straalt mysterie uit: het gaat er goed, of alleszins niet openlijk slecht, maar een man met een winkelcaddy raapt tussen de plantsoenen wel een appel op om er vervolgens smakelijk in te bijten. Een groep jongeren in een auto trekt met gierende banden op en hindert het verkeer. Een fietser wordt uitgescholden. Alles gaat goed?

Sint-Antoon waakt erover dat alle buurtbewoners - ook de probleemgevallen - elkaar min of meer genadig zijn, meer dan vroeger. Voorlopig. En soms niet.

Het is een beetje de Brusselse ziekte: men wil en moet (met t ) wel samenleven, maar dat vergt moed (met d ) en burgerzin. En net op dat raakvlak bidt Sint-Antoon. Net als de oude man die in de koele kerk te biecht gaat, alleen.

Betty D'Haenens laat het niet aan haar hart komen. Zij drukt met volle moed affiches. Affiches waarop de verhalen van de buurt staan: het verhaal van de gecontroleerde jongere, van de bangere oudere, van de slapeloze en moegetergde buurtbewoner. Van de kruidenier. Elke affiche is anders. En elke affiche moet met medewerking van de buurt massaal ingang vinden.

Zelfs burgemeester De Wolf was zo vriendelijk in februari af te zakken naar een barbecue op het plein en liet zich gewillig fotograferen naast, jawel, enkele jongeren. Betty D'Haenens lacht. "Engelengeduld is ervoor nodig. Want gaat het opeens slecht, dan moet er opnieuw begonnen worden."