Sümeya Kökten, politieagente, regisseuse, zangeres

"Iedereen heeft het recht om op zijn of haar manier god te dienen. Maar wordt godsdienst misbruikt voor politieke doeleinden, zoals de huidige premier van Turkije het doet, dan stopt voor mij het verhaal." Sümeya Kökten is niet alleen van vele markten thuis - ze is politieagente, ze regisseert en ze zingt -, ze durft ook nog eens met vuur voor haar mening uit te komen.

S ümeya Kökten heeft veel respect en bewondering voor haar ouders. Zij maakten deel uit van de eerste golf van Turkse inwijkelingen uit Centraal-Anatolië in de jaren 1960. "Ongelooflijk moedig dat ze het hebben aangedurfd een nieuw leven te beginnen in een land waarvan ze de taal niet kenden, laat staan de gebruiken. Telkens als mijn moeder me vertelt hoe ze zich op de meest onmogelijke manieren wisten te behelpen, zet ik grote ogen op. Stel je voor: als ze bijvoorbeeld om eieren ging - er waren hier nog geen Turkse winkels -, dan kraaide ze als een haan om duidelijk te maken wat ze wilde hebben."

"Samen hebben ze zich erdoor geslagen. Door heel hard te werken: mijn moeder als schoonmaakster, mijn vader als arbeider. Ze hebben hier ook vijf kinderen op de wereld gezet, van wie ik met mijn 28 jaar de jongste ben, en ze hebben ons een goede opvoeding gegeven. We hebben ook Belgische vrienden gemaakt. Onder meer Jacqueline, een vrouw uit Ciney bij wie ik vakanties heb doorgebracht en die me veel heeft geleerd."

Une vraie Belge
In het ouderlijke huis overheerst nog altijd het traditionele, voor Kökten zelf ligt dat anders. "Mijn wereldje beperkt zich niet tot de Turkse gemeenschap, integendeel. Mijn vrienden- en kennissenkring is heel divers: Turken, Belgen, Arabieren, Italianen, Grieken... Dat ik mijn eerste film tot een goed einde heb kunnen brengen, is ook te danken aan die mensen. Ze hebben me geholpen en gesteund. Van overtuigde praktiserende moslims tot prostituees, van heteroseksuelen tot homoseksuelen."

"'Je begint une vraie Belge te worden,' zeggen vriendinnen weleens spottend. En dat is wellicht ook zo. Ik heb de Belgische nationaliteit en ik voel me goed bij dat Belg zijn. Toch blijft de dualiteit. Hier ben ik in de ogen van velen nog steeds de Turkse, in Turkije ben ik de Belgische."
"Ook in mijn geloof sta ik met een open geest. Ik ben moslim, maar niet praktiserend. Het is mijn overtuiging dat geloof in je hart zit. Een goed hart respecteert het werk van god, de andere, zichzelf. Ik bid af en toe, maar dat is voor mij niet de essentie van geloven: bidden als een robot helpt niets. Er zijn atheïsten, mensen die in niets geloven, die toch beter zijn dan anderen die naarstig hun geloof belijden. Wat telt, is dat je hart zuiver is. God heeft ons allemaal anders geschapen, daarom ook moeten we de andere respecteren. Daar gaat mijn eerste film over, dat is mijn interpretatie van de Koran. Voor sommige extremisten zijn dat woorden van Satan. Voor hen ben ik vuilnis, alleen al omdat ik niet dagelijks bid. Maar mijn hart is zuiver."

Ook in haar werk is Kökten een buitenbeentje. Niet alleen zijn politieagenten van Turkse origine dun gezaaid in België, het is ook niet evident om je als vrouw staande te houden in wat nog overwegend een mannenmilieu is.

"Ik heb lang met het idee gezeten dat ik rechten wilde studeren en advocate worden. Maar in het zesde jaar van de middelbare school ben ik tot andere inzichten gekomen omdat de studie me toch wat zwaar leek. Ik heb ook geen studiehoofd, daarvoor ben ik veel te ongedurig, veel te praktisch gericht. Zo ben ik uiteindelijk bij de politie terechtgekomen. Een goede keuze. De variatie in het werk past perfect bij wie ik ben, en het is ook nog eens maatschappelijk nuttig. Goed betaald bovendien, met als bonus een grote werkzekerheid, wat van de privésector zeker niet gezegd kan worden. Ik heb het ook niet moeilijk gehad om geaccepteerd te raken. Misschien wel omdat ik me niet makkelijk van mijn stuk laat brengen. En daarbij, eigenlijk zijn die mannen best wel cool."

Habbekrats
Sümeya Kökten houdt van haar werk, maar zich echt uitleven doet ze erbuiten. "Met mijn werk en mijn salaris kan ik mijn facturen betalen en de dingen doen die ik graag doe. Het is begonnen met zingen in restaurants en op trouwfeesten, en gaandeweg ben ik zelf muziek beginnen te componeren. Turkse pop. Autodidactisch, thuis op mijn synthesizer."

"Bij film ben ik toevallig terechtgekomen. Ik was al heel lang bezig met de voorbereiding van mijn eerste album. Twaalf nummers had ik klaar, ik moest alleen nog de master van de arrangementen afwerken. Toen is de hemel op mijn hoofd gevallen: een inbraak bij mij thuis. Mijn computer, synthesizer, mijn harde schijven - allemaal gestolen. Het werk van jaren in één klap weg. Ik was helemaal van slag, ik sloot me thuis op en ben beginnen schrijven. Het verhaal van een Turks meisje dat een lesbische verhouding heeft met een Belgisch meisje en voor het blok wordt gezet als een Turkse man haar ouders om haar hand komt vragen. Een verhaal dat respect voor de andere en verdraagzaamheid uitdraagt."

"Toen ik mijn pennenvrucht liet zien aan vrienden die actief zijn in de cinema, zeiden ze me dat het een interessante film kon opleveren. Ik antwoordde: 'Als je het goed vindt, regisseer hem dan.' Maar dat wilden ze niet, omdat het volgens hen jaren zou duren om alles op poten te zetten. Maar ze hadden iets wakker gemaakt in mij, en uiteindelijk heb ik besloten om zelf de regie en de productie in handen te nemen. Links en rechts hoorde ik dat het me nooit zou lukken: te moeilijk, te duur, geen opleiding. Maar kijk, het is me wel gelukt, mede dankzij de goodwill van vrienden en kennissen. Het is me gelukt voor een habbekrats: vijfduizend euro, betaald uit eigen zak. Ik heb zelf een camera gekocht en na de opnamen weer verkocht, een occasielaptop voor de montage. De technische ploeg - studenten - heb ik het absolute minimum betaald, en met de belangrijkste acteurs heb ik een participatiedeal afgesloten."

Een langspeelfilm maken zonder enige opleiding, zonder geld, was een enor­me gok. Maar wat bleek? De film, Sens interdits, was een revelatie op het Gay & Lesbian Film Festival in de Botanique en is ondertussen al vertoond op twaalf festivals over heel de wereld, van Ankara tot Ottawa.

De film heeft ook de aandacht van de Franse Gemeenschap getrokken: Kökten heeft vijftigduizend euro subsidie gekregen om de film technisch af te werken met het oog op een volwaardige release, en ze kreeg ook nog eens een uitschrijfpremie van 12.500 euro voor wat haar volgende film moet worden, Cercle vicieux.

"Veel Turken die Sens interdits hebben gezien, hebben me achteraf de opmerking gemaakt dat het wel een heel gedurfde film is, maar in één adem zeiden ze ook dat de boodschap goed wordt overgebracht. En dat laatste is het belangrijkste. Ik bruuskeer en frustreer de kijker ook niet, ik heb het onderwerp op een heel neutrale manier benaderd. Belgen en moslims die de film zien: niemand mocht zich aangevallen voelen."

"Mijn tweede film wordt helemaal anders. Een fictiefilm over de handel in organen, gebaseerd op ware feiten. Een pest die in België weinig bekend is, maar die wereldwijd veel slachtoffers maakt. Ik heb een mooi gestileerde publieksfilm met ballen voor ogen, een film naar Amerikaans model. Het soort film dat mijn voorkeur wegdraagt. Gemaakt met technische hulpmiddelen die ik me voor mijn eerste film onmogelijk kon veroorloven. Ik mik op een budget van twee miljoen euro en op bekende gezichten. Afwachten wat het wordt."