Teun Voeten: 'We kunnen veel leren van de Amerikanen'

"Een adrenalinejunk ben ik niet. Gevaar is een factor die ik erbij neem om mijn werk te doen." Teun Voeten is een Nederlandse conflictverslaggever in woord en beeld, die in Molenbeek woont en in New York zijn tweede thuis heeft gevonden.

T eun Voeten is niet alleen conflictverslaggever, hij is ook afgestudeerd in de culturele antropologie, met als bijvak filosofie. "Het mooie van die studie was dat ik veel mocht reizen. Ondertussen had ik ook de knepen van de fotografie geleerd van mijn oom. Mijn praktijkthesis heb ik in Ecuador afgewerkt, waar ik drie maanden in een bergdorpje tussen de goudzoekers heb gewoond. Daar heb ik helemaal de smaak te pakken gekregen: avonturieren, reizen, schrijven en fotograferen. Ik ben altijd geboeid geweest door de rafelranden van de maatschappij; al in de middelbare school hing ik graag rond randfiguren."

"Na mijn studie ben ik in de oorlogsverslaggeving gerold, te beginnen met de brand in Joegoslavië. Het bleef niet bij oorlogsverslaggeving, mijn achtergrond bracht me ook bij de daklozen die in de tunnels van New York overleven. Vier, vijf maanden heb ik tussen die afgedankten van de maatschappij gewoond. Ik heb er een boek over geschreven, Tunnelmensen , dat volgend jaar ook in Amerika uitkomt."

"Door de jaren heb ik veel voor Amerikaanse media gewerkt, en New York is de rode draad gebleven. Alles bij elkaar heb ik er zo'n acht jaar gewoond. Ik heb ook een green card en daar ben ik fier op. De jongste tijd zit ik weer meer in Brussel. Ik doe het wat kalmer aan nu ik een zoontje van vier heb, Sebastian. Hij woont bij zijn moeder in Londen, en ik haal hem daar elke maand op voor een weekje Brussel."

Op het eerste gezicht
Dat Voeten bijna vanzelfsprekend de stap van Europa naar de VS heeft gezet, is geen toeval. "Als uitwisselingsscholier heb ik een jaartje in New Jersey gewoond, op een uurtje rijden van New York. Een jaar dat me voor het leven heeft getekend. Ontzettend fascinerend vind ik Amerika, met New York als exponent. Het is een heel modern land dat zich altijd weer vernieuwt. The best and the brightest trekken ernaartoe, de grootste artiesten en kunstenaars. Maar ook gelukzoekers en tuig."

"Wat ik zo fantastisch vind, is dat het een ontzettend open land is. Je wordt er beoordeeld op wat je presteert, niet op je afkomst. Ik heb er mijn eerste foto- en journalistieke opdrachten gekregen, terwijl ik in Amsterdam, als jongen uit Boxtel, scheef werd bekeken omdat ik met een Brabants accent praatte. De Amerikanen zeveren niet, ze doen. Dat past perfect bij mijn persoonlijkheid: niet zeiken, hard werken. In New York heb je een energie en een vibe die je in geen enkele andere stad tegenkomt."

"Ik heb de States al dikwijls moeten verdedigen, want de meeste Europeanen denken dat de Amerikanen vrij oppervlakkig zijn. Toegegeven, in sommige dingen zijn ze naïef, maar het is gewoon een volk met een goed hart. Als je kijkt naar de president die ze nu hebben verkozen, dan denk ik: petje af."

Immobilisme
Dat Voeten België en Brussel boven Nederland heeft verkozen, heeft zo zijn redenen. "Toen ik mijn studie biologie stopzette, heb ik een tijdje in Antwerpen gewoond. Toen heb ik toch wel een zwak gekregen voor België. Omdat ik Nederland overgeorganiseerd vond, overheerst door een morele consensus, overbevolkt. Ik vond indertijd die chaos van België en van Brussel dan ook erg charmant. Is het nu helaas allemaal wat minder charmant voor mij, toch blijft Brussel een stad met heel veel schoonheid, verborgen schoonheid. En leefbaar en betaalbaar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld New York of Londen, waar de meeste mensen ontzettend hard moeten werken om alleen al te kunnen overleven. Alles is gewoon heel makkelijk hier. Ik heb een fiets; een keer per maand heb ik een auto nodig en dat kan dan met Cambio. Neem de auto en in tien minuten ben je uit de stad en even later zit je in de Ardennen. Schitterend. Neem je in Parijs de auto, dan zit je een uur later nog in de file. Als mijn zoon hier is, dan kan hij parttime naar de kleuterschool. In Londen heb je alleen privékleuterschooltjes die tweeduizend euro per maand kosten."

"Daarom kan ik me er ook zo aan ergeren dat Brussel voor een deel wordt verkloot door incompetentie, dat de stad haar enorme potentieel niet kan waarmaken. Af en toe zijn er verdienstelijke pogingen. Zo zag ik zeven, acht jaar geleden een positieve tendens, maar die zet zich niet door. Ik heb in Molenbeek een loft: ik beschouwde mezelf een beetje als een pionier in afwachting dat er een soort gentrification zou plaatsvinden. Niet, dus. Het blijft een getto met twintig procent gezonde middenstand van kruideniers en handelaars die hard werken, en voor de rest een enorm werkloosheidspercentage en veel armoe. Overal wordt vuilnis op straat geworpen, burgerzin is ver te zoeken. Je kunt nu wel zeggen dat de Dansaertbuurt een voorbeeld van gentrification is, maar dat proces heeft onvoorstelbaar veel tijd in beslag genomen, en tegen het kanaal aan is het nog steeds een vieze gribus. Terwijl ik in New York buurten ten goede heb zien veranderen in no time . Dat immobilisme is ook een gevolg van die negentien gemeenten. Iedereen verdedigt zijn machtsbastion, er is geen visie, geen samenwerking, verantwoordelijkheden worden afgeschoven. Onverschilligheid, incompetentie, dat is wat ik zie."

"Er valt dan ook veel voor het Amerikaanse systeem te zeggen, waarin je vooral wordt aangekeken op je verantwoordelijkheid, terwijl hier in België de mensen maar wat graag hun verantwoordelijkheid afschuiven op de regering, de economie, de politiek. Bijstand krijgen, bijvoorbeeld, vinden ze hier een recht, terwijl het veeleer een privilege is. 'Wat kan de staat voor ons doen?' Dat vind ik af en toe erg benauwend werken."

Ultrageweld
Er is misschien veel op Brussel aan te merken, een jungle als Ciudad Juárez - de meest moorddadige stad van Mexico - is het zeker niet. Die Mexicaanse steden vormen ook het onderwerp van Voetens jongste reportage. " Ultra-violence in Mexico. Fascinerend hoe een hele maatschappij doordrenkt is van een onvoorstelbare wreedheid, van corruptie en geweld. Er heerst een nihilisme waar je koud van wordt. Moorden voor geld, of gewoon omdat het ongestraft kán. Voor mij is het een blik in de toekomst, een nieuw soort oorlog. In Juárez worden dagelijks tien mensen vermoord. Amper vijf procent van die moorden wordt opgelost: je kunt daar zomaar iemand afknallen omdat zijn tronie je niet aanstaat en ermee weg geraken. Kidnapping, afpersing en roof: zestig procent van de delicten wordt niet aangegeven omdat de mensen weten dat het toch niet baat. Het hele sociale weefsel van de stad is geïnfiltreerd en wordt kapot gemaakt. Het is een onrustwekkende sociale tendens die ik met mijn camera wil vastleggen. Niet uit sensatiezucht: voor mij is dit een nieuw soort mensenrechtenschending."