Uitgelicht: Naar nieuw onderwijsmodel voor concentratiescholen

Om het welbevinden en de leerprestaties van leerlingen in concentratiescholen te vergroten begint in januari het Project Innoveren en Excelleren in Onderwijs (PIEO). Drie Brusselse scholen doen mee. "Het doel is niet de eindtermen te verlagen, wel de weg ernaartoe te veranderen," zegt Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A).

O fficieel streeft het Vlaamse onderwijs naar een sociale mix. "Maar er zullen concentratiescholen blijven bestaan," meent Smet. "In de grote steden heb je concentratiebuurten, een gevolg van het historische woonbeleid. Als basisscholen een afspiegeling moeten zijn van de buurt, heb je logischerwijze ook concentratiescholen."

En in die scholen is er volgens de minister een probleem: er wordt hard gewerkt, er is veel geprobeerd, er zijn extra middelen geïnvesteerd, maar nog worden de eindtermen niet altijd gehaald.

Dit komt onder meer doordat de leerlingen vaak met een achterstand starten en er dus een grotere inhaalbeweging nodig is dan in andere scholen. Bovendien is het referentiekader doorgaans niet afgestemd op de klasrealiteit. Smet: "Ons huidige schoolmodel is gebaseerd op de Vlaamse blanke middenklasse. Kijk maar naar de afbeeldingen in de handboeken, vooral blanke kindjes."

Na een bezoek vorig jaar aan Amsterdam, waar zwakke concentratiescholen een eigen aanpak hebben, besloot Smet tot een vergelijkbaar project voor het Vlaamse onderwijs. In overleg met alle onderwijsnetten en hun begeleidingsdiensten werd PIEO uitgewerkt. De Koning Boudewijnstichting werd gevraagd om het project te coördineren.

Intussen zijn dertien basisscholen met minstens driekwart kansarme leerlingen geselecteerd om deel te nemen: drie in Brussel, Antwerpen en Gent, vier in Limburg. Per regio zijn er twee innovatiecoaches die de scholen vijf jaar lang intensief zullen begeleiden. De coaches zullen aangepaste trajecten uittekenen en uitproberen. "Het gaat erom veel ervaring op te doen, om zo tot een nieuw onderwijsmodel te komen, dat ach­teraf ook in de andere Vlaamse scholen gebruikt kan worden," zegt Smet. "In elk geval is het niet de bedoeling om de eindtermen te verlagen. Maar de weg ernaartoe moet anders. Er zal anders lesgegeven moeten worden, met meer klemtoon op taal, attitude en eventueel ook op waarden en normen."

De coaches zullen eerst de tijd nemen om een 'foto' te maken van de hun toegewezen scholen, vertelt Marita De Koster, die als procesmanager de coaches zal aansturen. "Alles wordt bekeken: de leerlingen en hun leefwereld, de leerkrachten, het schoolbestuur, de schoolorganisatie. We kijken wat werkt en wat niet werkt. Daarna zullen we trajecten ontwikkelen, die verschillend kunnen zijn van school tot school. We maken daarbij gebruik van de bestaande expertise en van wetenschappelijk onderzoek."

Hoe de nieuwe onderwijsvormen er zullen uitzien, zal volgens De Koster gaandeweg blijken. "Ik denk niet dat er één nieuwe methode uit zal voortkomen, het is veeleer de bedoeling om een aantal beleidsaanbevelingen uit te werken."

Het PIEO-project wordt wetenschappelijk opgevolgd. Eerst is er een nulmeting, daarna zijn er op geregelde tijdstippen evaluaties om de leerwinst te meten.
In Brussel krijgen de gemeentelijke Wittouckschool en 't Plant'Zoentje (GO!) in Laken en de vrije lagere school Sint-Karel uit Molenbeek de komende vijf jaar begeleiding van PIEO. Voorrangsbeleid Brussel en het Onderwijscentrum Brussel, de al bestaande onderwijsondersteuners, zullen hun werk in de drie scholen blijven doen. De Koster: "Wij kijken ernaar uit om met hen samen te werken. Zij hebben hard gewerkt, maar het brengt nog niet voldoende op. Onze bedoeling is om met een innovatieve aanpak de output van die extra inspanningen te vergroten. We hebben daarbij de grote luxe dat er twee coaches voor drie scholen zijn."

Smet trekt voor het hele project vier miljoen uit. "Een goede investering," vindt hij. "In de steden zijn nu iets te veel jongeren die opgroeien zonder de nodige basisvaardigheden en -attitudes om mee te draaien in de samenleving. Dat is een tijdbom."