Verscheurende keuze tussen moslimgemeenschap en eigen 'ik'

Je goed voelen in je vel, zonder je te laten verstikken door tradities én zonder je afkomst te verloochenen, hoe doe je dat? De Frans-Algerijnse Zohra deed er jaren over om een evenwicht te vinden. In Vorst. "Ik denk niet dat ik in Frankrijk de moed zou hebben gehad om mijn ouders de waarheid te vertellen."

Volgens de feministische schrijfster Amina Fatoumata Sidibé doen vrouwen van islamitische origine in toenemende mate aan zelfcensuur. De druk is groot: "Om 'de gemeenschap' niet voor het hoofd te stoten, nemen meisjes van islamitische afkomst bepaalde reflexen aan, die hun opgelegd worden, volgens een bepaalde interpretatie van de religieuze voorschriften. Zo mogen ze niet in het openbaar met mannen omgaan en al helemaal niet met niet-moslims; ze moeten zich naar de buitenwereld toe steeds als een 'voorbeeldige' moslima gedragen. Ze zitten gevangen in een systeem van patriarchale gedragsregels, waarbij ze niet zichzelf toebehoren, maar eigendom van 'de gemeenschap' zijn. Als ze niet gehoorzamen, komt de eer van de hele gemeenschap op de helling te staan."

Zelfs vrouwen met een hogere opleiding en een indrukwekkend professioneel parcours ontsnappen niet aan deze (zelf)censuur. Dat blijkt onder meer uit de getuigenis van de 33-jarige Frans-Algerijnse journaliste en documentairemaakster Zohra, die nu vier jaar in Vorst woont.

"Toen ik pas bij mijn Belgische vriend in Vorst woonde, durfde ik niet hand in hand met hem over straat te wandelen. In de wijk waar we wonen, leven ook veel moslims, en we worden heel goed geaccepteerd. Maar ik had geleerd dat mannen en vrouwen in het openbaar geen affectie mogen tonen. Wanneer ik mijn vriend onverwachts op straat tegen het lijf liep, bijvoorbeeld als hij net terug was van een van zijn reizen, riep ik: 'Neen, Manu, we kunnen elkaar hier niet omhelzen!' Het heeft me vier jaar gekost om me uit dat keurslijf te bevrijden."

Spionage
Precies door deze beperkingen verliet Zohra op haar achttiende het ouderlijke huis. Ze ging rechten studeren en trok vervolgens de wereld rond. Jarenlang reisde ze door Azië en het Midden-Oosten. Het idee rijpte om journaliste en documentairemaakster te worden. Toen ze in Nepal verliefd werd op een Belgische man, besliste ze vier jaar geleden haar leven radicaal om te gooien. Ze bouwde een nieuw leven in België op als freelance journaliste. Maar haar verleden bleef haar achtervolgen. "Je moet weten dat ik uit een stadje met tienduizend inwoners kom, waar iedereen elkaar kent en bespioneert. Dit geldt in het bijzonder voor meisjes, die hun maagdelijkheid moeten bewaren en geen voorhuwelijkse relaties mogen aangaan."

"Ik was de jongste dochter uit een gezin van vier kinderen. Zolang ik alles maar in het geheim deed, waren er geen problemen. Uiteraard had ik ook vriendjes op de middelbare school en was ik allang geen maagd meer, maar dat heb ik mijn ouders nooit verteld. Mijn broers daarentegen brachten geregeld Franse vriendinnetjes mee. Zij hadden wel het recht te experimenteren."

Volgens Amina Fatoumata Sidibé wordt het gedrag van meisjes van kleins af in de gaten gehouden en gecensureerd, niet alleen door hun ouders, maar ook door andere leden van 'de gemeenschap'. Mede daarom dragen vele meisjes van islamitische origine - gemakshalve - een hoofddoek. Op die manier hopen ze dat ze niet meer met de vinger gewezen worden. Er is veel hypocrisie. Veel jongeren kiezen ervoor om een dubbelleven te leiden. Maar soms wordt de discrepantie tussen de schijn en het echte leven te groot. Zohra: "Mijn moeder bleef me als een klein kind behandelen. In haar ogen was ik een 'oude vrijster' waarin geen enkele man geïnteresseerd was. Hoewel ik al bijna dertig was toen ik naar België kwam, heb ik een jaar lang gelogen dat ik bij een vriendin woonde. Uiteindelijk heb ik mijn moeder alles verteld, over de telefoon. 'Ik woon samen met een niet-moslim,' vertelde ik haar, 'en ik ben heel gelukkig.' Mijn ouders reageerden met: 'Dat is haram (onrein, en dus verboden; het tegenovergestelde van halal, red.). Voortaan kon ik niet langer hun dochter zijn. Ik bracht schande over de hele familie."

"Het feit dat ik in een ander land woon, heeft me veel geholpen. Ik voel me hier goed aanvaard, ook al heb ik van sommige andere gemengde koppels al andere verhalen gehoord. Sommigen werden in bepaalde buurten lastiggevallen en nageroepen, vooral wanneer het meisje van islamitische afkomst was."

"Ik denk niet dat ik in Frankrijk de moed zou hebben gehad om mijn ouders de waarheid te vertellen. Mijn ouders hebben mijn vriend intussen ontmoet. Het contact verloopt heel goed, maar het feit dat hij geen moslim is en dat we niet getrouwd zijn, blijft een probleem."

"Ik ben gelukkig in mijn relatie, ik heb een boeiende baan, maar ik heb er wel een stuk van mezelf voor moeten opgeven. De verbondenheid die ik voelde met mijn ouders, is verdwenen. Dat is verscheurend."