Wonen in Brussel: Bruce Geduldig

"Brussel is een eiland binnen België, waar de Vlaamse en de Franse cultuur samenkomen. Een labyrint ook, allerminst in your face; enkel een beetje avonturier kan hier gedijen. Ik heb met de jaren mijn plan leren trekken, maar heel wat mensen hebben geen kijk op wat er zich hier allemaal afspeelt, het brengt hen in de war. Mij bevalt dat wel, dat de dingen niet al te georganiseerd zijn, net als het surrealisme dat Brussel in zich draagt." Bruce Geduldig (55), tot Brusselaar bekeerde Amerikaan én artistieke duizendpoot.

Remy Soetensstraat, Jette. Ik verontschuldig me bij het binnenkomen omdat ik te laat ben. Overhoop gelegen met het stratenplan, alweer. Bruce Geduldig lacht: "Dat is Brussel, hé. Ik heb het zelf met scha en schande geleerd. Nu nog verdwaal ik af en toe wel eens, te voet of met de auto. Maar niet in die mate dat ik er niet meer op eigen houtje aan uit kan."
Gewend geraakt aan het weer en aan de chaos van Brussel, maar Amerika zit Geduldig nog steeds in het lijf: op tafel komt een grote bol popcorn met zout. - "Als het plots koud wordt, heb ik de neiging naar popcorn te grijpen. Comfort food voor een California kid, zo kan je het inderdaad noemen."

Blijkt ook dat 'Geduldig' geen artiestennaam is, zoals een mens geredelijk zou durven denken. - "Er staat wel degelijk Geduldig op mijn paspoort. Waar de naam precies vandaan komt, weet ik niet. Ik vermoed dat er ergens Duits joods bloed in de familie zit. Grappig is dat in de States de mensen gewoonweg niet weten hoe Geduldig uit te spreken, ze breken er op hun tong op. Mijn oom was dat op de lange duur zo beu, dat hij zijn familienaam heeft veranderd in Gedel. Of ik een geduldig mens ben? Ik denk het wel, al krijg ik het nogal makkelijk op mijn heupen als ik merk dat iemand niet luistert, of op een goedkope manier geen respect toont. Ik heb het ook niet begrepen op opdringerige mensen, die alles ineens moeten hebben. Die energie kan ik best missen rond mijn persoon."

Tuxedomoon
Wat Geduldig ongetwijfeld wel is, dat is een artistieke duizendpoot. Acteur, muzikant, visueel artiest, zanger, regisseur van muziekclips en een tv-reeks voor kinderen op RTL, maker van 8 mm-films. Optredens met The Weathermen, Tuxedomoon, Microdot... Het zijn ook z'n artistieke activiteiten die hem naar Brussel hebben gebracht.
"Toen ik 18 was, heb ik zes maanden rondgereisd in Europa. Daarna ben ik teruggekeerd naar Amerika om te studeren. Zin in het geordende voorstadsleven met de familie had ik niet meer en daarom ben ik in San Francisco gaan wonen. Zo ben ik niet alleen in contact gekomen met acteren, maar ook met televisie- en radiomaken en met elektronische muziek. Het zat mij als gegoten, want uiteindelijk ben ik net dat beginnen te doen, verschillende dingen mixen."
"Na mijn studies heb ik in New York kennis gemaakt met Winston Tong. Hij had net een Obie Award gewonnen met z'n solotheatervoorstelling Bound Feet. Ik ben naar zijn performance komen kijken, achteraf zijn we aan de klap geraakt. We begrepen elkaar blindelings. Enkele maanden later zijn we beginnen samenwerken, wat uiteindelijk resulteerde in een Europese tournee. En die heeft ons onder meer naar Nederland en Plan K in Brussel heeft geleid."
"Bij onze tweede reeks van Europese theateroptredens hebben Winston en ik onze agent aangesproken over Tuxedomoon, de avant-garde new wavegroep, waarvan Winston de frontman was en waarin ik zorgde voor visuele effecten. Ombres Chinoises, filmprojecties op de muzikanten, illusies creëren met licht... Zo hebben we de band kunnen exporteren naar Europa. Met succes, vooral in Frankrijk en Italië. In zoverre dat we op een bepaald moment dachten: waarom teruggaan naar de States? Het is hier zoveel beter: we werden beter betaald dan daar, hadden een publiek dat veel ontvankelijker was voor wat we probeerden te doen, en accommodaties waarvan we in de States alleen maar konden dromen. Het was bijna als garages vergelijken met theaters. Bovendien: zoveel landen en zoveel verschillende culturen bijeen op een kluitje."
Kiezen voor Europa was vrij eenvoudig. Een consensus vinden over een vaste uitvalsbasis was dat niet.

"We hadden onderdak in Rotterdam, maar raakten het niet eens over waar we onze tenten echt zouden opzetten. Enkele bandleden wilden naar Amsterdam, anderen naar Parijs en nog iemand anders naar Londen. Dan is wijlen Maurice Béjart op de proppen gekomen met het voorstel de muziek te verzorgen voor een balletopvoering. Een gelukkige samenloop van omstandigheden: op datzelfde ogenblik stond er een project van de mensen van Plan K in Zuid-Amerika in de steigers. We konden hun appartementen onderhuren. Zo zijn we in de jaren tachtig in Brussel terechtgekomen."

"Brussel was toen niet bepaald opwindend in vergelijking met de andere steden waar we geweest waren. Donker en aan haar lot overgelaten. De eerste twee jaren hadden we echt het gevoel: mensen toch, waar zijn we hier in terechtgekomen? Niemand van ons wou hier echt wonen. Na twee jaar is dat gebeterd en begon er toch een beetje leven in de brouwerij te komen. Bovendien waren we ondertussen tot het besef gekomen dat Brussel heel centraal is gelegen in Europa, - ideaal om ons te verplaatsen voor onze optredens - en dat de huurprijzen heel laag waren in vergelijking met die in andere grote Europese steden. En dus zijn we gebleven."

Polymorf
Tuxedomoon is al lang niet meer het centrale bindingsmiddel met Brussel.
"De belangrijkste reden dat ik hier nog ben is, dat ik tot het besluit ben gekomen niet in de States te willen leven. In de late jaren negentig ben ik voor een jaar teruggegaan, omdat mijn vader ziek was. Met in het achterhoofd de gedachte misschien wel te blijven. Maar ik voelde mij er niet op mijn gemak; het klikte gewoon niet meer. Diep in de Amerikaanse cultuur is er blijkbaar iets dat werkelijk negatief op mijn gemoed werkt. Californië, de Verenigde Staten hebben ook iets artificieels. Gemaakt door mensen die van elders gekomen zijn zonder enig respect voor de oorspronkelijke cultuur. Ik ben voor een groot deel opgegroeid in een suburb van Sacramento, ik heb daar meegemaakt dat Ronald Reagan - voor wiens communicatiecel mijn vader werkte - er een gouvernementsgebouw in haciëndastijl heeft gebouwd, pal boven een Indiaanse begraafplaats."

"Terug naar Europa dus. Terug naar Brussel. Brussel, niet België, ik zou nergens anders in dit land willen wonen. Al vind ik steden als Antwerpen, Gent en Leuven aangenaam. Maar ik zou er niet dag in dag uit willen rondlopen. Veel te veel monocultuur, net als in Wallonië. Men zegt soms dat Brussel geen identiteit heeft, voor mij vormt net het polymorfe van het geheel de identiteit van Brussel. Ik heb ook in andere hoofdsteden gewoond, maar telkens werd ik de cultuur nogal snel moe. De Franse cultuur, de Italiaanse, de Duitse, de Nederlandse. Net omdat het allemaal zo eenduidig is. Brussel daarentegen is een mix waar je niet op uitgekeken geraakt. Een internationale bufferzone, waar de Vlaamse en de Franse cultuur samenkomen. Daar voel ik mij heel comfortabel bij."

Nederlands leren
De flat waar Geduldig met zijn vrouw Bernadette woont, is zijn eerste vaste Brusselse stek. In Jette dan nog wel, een rustige gemeente die je niet meteen zou associëren met de globetrotter Bruce Geduldig.
"Ik heb inderdaad lang gedacht dat ik actie moet hebben, een scene, vrienden in de buurt. Elsene, Sint-Gillis, het centrum, ik heb op veel verschillende plekken gewoond. Te veel om op te noemen. Heel tijdelijk, omdat ik besluiteloos was en niet zeker wist of ik al dan niet in Brussel wilde blijven. Toen mijn vader van zijn ziekte was hersteld en ik had besloten voor Europa te kiezen, was ik blij weer in Brussel te zijn. Korte tijd later heb ik Bernadette leren kennen. Ik woonde toen in Sint-Gillis en wilde iets kopen om me er met Bernadette te nestelen: een groot huis van de stad, maar het was te duur. Uiteindelijk zijn we gaan wonen nabij Leuven, in het huis van haar broer die in Afghanistan of Pakistan - ik weet het niet meer juist - meewerkte aan het voedselhulpprogramma van de Verenigde Naties."

"Het leven buiten de stad beviel ons aanvankelijk uitstekend. Zodanig zelfs dat we iets in het groen zijn gaan zoeken. Tot in de Ardennen toe, waar we ei zo na een chalet hebben gekocht. Gelukkig maar dat we het uiteindelijk niet hebben gedaan, zot zou ik er geworden zijn, denk ik. Na een jaar vergeefs zoeken zijn we weer in Brussel beland en dachten we: het geeft toch een goed gevoel hier te zijn, waarom niet blijven? Altijd op de autosnelweg zitten, over en weer rijden, dat is toch te gek voor woorden. Als criterium kozen we: een betaalbaar appartement met een tuintje en een open haard, dichtbij een grote open groene ruimte gelegen. Dit dus. Het bevalt me uitstekend, je kan uren in het groen wandelen en tegelijkertijd ligt het centrum vlakbij."
"Ik ben nu ook begonnen met Nederlands te leren, want ik voel me een beetje dom omdat ik het zolang links heb laten liggen. Niet dat ik het nodig heb: met mijn Engels en Frans kan ik hier makkelijk mijn streng trekken. Maar leven in een tweetalig land en een van beide talen niet kennen is een beetje onnozel. Ik hou er ook niet van me uitgesloten te voelen van bepaalde gesprekken of niet precies te weten wat er gezegd wordt."

Geen chauvinisme
Met de jaren heeft Geduldig Brussel leren appreciëren, de minpunten neemt hij erbij.
"Dat er een zeker respect is voor regels, maar tegelijkertijd ook plaats voor flexibiliteit is een van de dingen die ik op prijs stel. De gulden middenweg. De mensen hier hebben ook weinig te verdedigen, er is geen chauvinisme. Het is veel meer 'Whatever' dan 'Dit is de manier waarop wij de dingen doen'. Het maakt dat een mens zich hier welkom voelt, als hij met chaos overweg kan tenminste. Ik hou er ook van dat elke gemeente haar karakter heeft, het zijn kleine werelden die een beetje op zichzelf staan. In Elsene, bijvoorbeeld, kende ik mensen die per jaar slechts één of twee
keer naar het centrum gingen."

"Brussel kan ook prat gaan op een rijke culturele scene. Het Théâtre National, de KVS, de Beursschouwburg, de AB - de gevestigde waarden die zich beter en beter beginnen te manifesteren en steeds meer een herkenbare identiteit consolideren -, vormen slechts de spits van de ijsberg. Onder het oppervlak borrelen veel kleine projecten, die toch weerklank krijgen. Van de dansscene ben ik geen grote fan, neen, maar ik ben er mij wel van bewust dat ze een big deal is, tot in het buitenland toe. Ik vind ook het filmaanbod uitstekend, Brussel is echt wel een coole stad wat film betreft. Het Filmmuseum bijvoorbeeld, weinig plekken in de wereld die prat kunnen gaan op zo'n instituut. Lange tijd is er echter heel veel ongemerkt aan mij voorbijgegaan, omdat ik een echt adequate informatiebron miste. Daarom ben ik heel blij dat ik Agenda van Brussel Deze Week heb ontdekt."

"Ik heb er ook al dikwijls aan gedacht een film te maken gedrenkt in de situatie van Brussel. Een beetje zoals wat Anyway the Wind Blows van Tom Barman met Antwerpen deed. De stad gebruiken als achtergrond voor de personages, maar eveneens als een wezenlijk gegeven dat invloed uitoefent op de mensen die er wonen. Er zijn heel veel dingen waar je mee kan spelen: het uitzicht; het feit dat niemand echt zijn stempel kan drukken op Brussel; de burgerlijke roots, maar tegelijkertijd de zin en de bewondering voor het excentrieke; de zin voor humor. Brussel heeft ook unieke ijkpunten. Het Atomium, hilarisch en mooi tegelijkertijd, extravagant. Het Justitiepaleis, een mastodont, buiten proportie, incontournable. Iconen als Kuifje en Magritte zijn bekend over de hele wereld, maar tegelijkertijd heeft 99 procent van de Amerikanen geen idee van wat Brussel is of waar België voor staat. 'Right, Belgium isn't that a part of Germany'? 'België, ligt dat niet ergens in Duitsland'?"

"Keerzijde van de medaille is dat Brussel hard kan zijn. Veel mensen hebben het gevoel dat het aangeven van kleine misdrijven verloren moeite is. Dat vind ik spijtig, want je staat er machteloos tegenover. Het was ook een van de redenen waarom ik Sint-Gillis heb verlaten. Ik was de spanning moe; jongeren die met een identiteitscrisis kampen, werkloos zijn en hun frustraties botvieren op anderen. Blijkbaar was er ook iets in mijn persoonlijkheid dat hen tegen de haren instreek en agressie opwekte: ik heb het meer dan eens voorgehad dat ik een oplawaai kreeg, zonder dat ik wist waarom, zonder dat er aanleiding toe was. Maar ik denk dat zoiets een beetje onvermijdelijk is in een stad waar mensen naar hun identiteit zoeken en waar veel armoede en werkloosheid zijn."

Amerikaanse rusteloosheid
De muren van de kleine flat zijn maagdelijk wit, er is zelfs geen spoor van een foto van Geduldig of zijn vrouw Bernadette of van familie en vrienden. Opvallend ook: een rek met een respectabel aantal boeken en een akoestische gitaar in de hoek.

"De meeste boeken zijn van mijn vrouw. Bernadette, die drietalig is en de communicatie van het cultuurcentrum Maison de la Bellone verzorgt, is net als ik een beetje een duizendpoot. Wellicht een van de redenen waarom we zo goed bij elkaar passen. Ze schrijft gedichten en enkele jaren geleden heeft ze een reeks van een vijftiental filmpjes van twee à drie minuten gemaakt met teksten en muziek van haar."

"Van mijn boeken heeft slechts een beperkt aantal de verhuis gehaald: ik heb drastisch geselecteerd, omdat het voor Bernadette een groot probleem bleek afstand te doen van de hare. Dat de muren blank zijn, is een bewuste keuze. Ik hou wel van een zekere vorm van neutraliteit, van een lege ruimte. Ik had vroeger nogal wat mooie objecten: kunst, maar gewoon ook dingen die ik toevallig ergens had gevonden. Ik heb ze allemaal weggedaan of weggegeven, gedeeltelijk omdat het hier zo klein is. Foto's hou ik soms bij, maar die belanden dan in een doos, samen met brieven en sommige voorwerpen uit mijn verleden. En tot mijn spijt verdwijnt zo'n doos dan wel eens."
"Er zit echt wel een vagebond in mijn ziel; een deel van de Amerikaanse rusteloosheid, ondanks mijn naam. Ik heb al dikwijls alles achtergelaten, om bijna helemaal van nul te herbeginnen. Sommige dingen heb ik achtergelaten met de gedachte dat ze er nog zouden zijn wanneer ik terug zou komen en dat bleek dan ijdele hoop te zijn geweest. Zo ben ik tot de slotsom gekomen dat ik niet gehecht ben aan voorwerpen. Het enige dat misschien onvervangbaar is, zijn de filmpjes die ik heb gemaakt op Super 8. Alhoewel, de meeste heb ik ondertussen digitaal gekopieerd. Mocht de boel hier plots in de fik schieten, dan zou ik wellicht naar mijn gitaar grijpen. Die heb ik zowat twintig jaar geleden gekregen van een heel goede vriend. Kostbaar is ze weliswaar niet, maar een gitaar is geen slechte vriend om te hebben. Soms speel ik erop, dikwijls laat ik ze lang links liggen. Als ik ze dan toch intensief gebruik, is het om muziek te schrijven. Het is steeds een beetje als een taal opnieuw leren. Maar ja, ik ben dan ook maar een autodidact en niet eens een heel goede."