Zoniënwoud bedreigd door klimaatverandering

In het jaar 2100 zal het Zoniënwoud zoals we het vandaag kennen, niet meer bestaan. De klimaatverandering eist immers zijn tol onder de boomsoorten die nu in het bos groeien, voornamelijk beuk en eik. Het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) verwacht binnen negentig jaar meer droogte en meer wind, en dat kunnen de huidige soorten niet aan.

Het Zoniënwoud staat vooral bekend om zijn zogenaamde 'beukenkathedraal'. De majestueuze beuken van het bos vormen een uniek landschap. Drie kwart van de bomen in het bos zijn beuken, zestien procent zijn eiken.

Het overgrote deel van die beuken is ouder dan honderd jaar. Het woud heeft dus last van vergrijzing en de daarmee gepaard gaande gezondheidsproblemen. Daarom dat er ook regelmatig nieuwe bomen aangeplant worden in het bos.

Het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) verwacht echter ook invloed van de klimaatverandering. Droogte en stormwinden zijn twee fenomenen die volgens het BIM tegen 2100 gevoelig zullen toenemen. Het instituut baseert zich daarvoor op de modellen van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties.

"We hebben gekozen voor een scenario genaamd A1B," zegt Stéphane Vanwijnsberghe, hoofd van de onderafdeling Bos en Natuur. "Dat scenario houdt volgens ons op de meest realistische manier rekening met de evolutie van de maatschappij: groene energie zal verder ontwikkeld worden, maar op korte en middellange terrein zal ze fossiele brandstoffen niet kunnen vervangen. Het Zoniënwoud zal tegen het jaar 2100 een gelijkaardig klimaat krijgen als de Loirestreek in Frankrijk. De gemiddelde temperatuur gaat met drie graden omhoog en we krijgen nattere winters en veel drogere zomers."

Net die droge zomers zijn slecht nieuws voor de beuk en de eik, die nu negentig procent van de oppervlakte van het woud bezetten. Zij zijn immers erg gevoelig voor periodes van droogte. Daarnaast is het ook slecht gesteld met de gezondheid van de bomen in het Zoniënwoud. Zo vertonen de beuken een gemiddelde ontbladering van 37 procent. Verontrustend is dat dit fenomeen zich ook voordoet bij de jongere beuken.

Hoge bomen...
Wind is een andere factor die slecht is voor de beuken. Verwacht wordt dat het aantal stormwinden met snelheden boven de 120 kilometer per uur, iets wat nu vijftig keer per 200 jaar voorkomt, zal toenemen. Ter illustratie: volgens het BIM sneuvelden er bij een storm in januari 2007 al 1.200 bomen in het Zoniënwoud. De hoogste windsnelheid die toen werd opgemeten was 103 kilometer per uur. Omdat de beuken in het woud zo oud zijn, groeien ze ook dikwijls erg hoog. Alhoewel net die eigenschap zo'n uniek landschap creëert, verhoogt ze ook de kwetsbaarheid van beuken voor stormwinden. Langs de twee grote verkeersassen die het Zoniënwoud doorkruisen, de E411 en de Ring, zal er dan ook gekapt moeten worden om de veiligheid te garanderen.

"Feit is dat de beukenkathedraal van het Zoniënwoud in de toekomst niet meer levensvatbaar is," zegt Vanwijnsberghe. "We moeten dus beginnen nadenken over de vervanging van de soort. In het beheerplan voor het Zoniënwoud staat nu nog dat er gemikt moet worden op het in stand houden van vijftig procent van de beukenkathedraal. Maar alleen in de hoge Ardennen heeft de beuk in de toekomst een kans om te blijven groeien. Mogelijke kandidaten voor de vervanging zijn onder andere de wintereik, de haagbeuk, de lork en de berk."

Die nieuwe bomen planten is geen sinecure. Het Zoniënwoud is beschermd als bos en de beukenkathedraal zelf is beschermd als landschap. Brussels minister van Leefmilieu Evelyne Huytebroeck (Ecolo) wil daarom gesprekken opstarten met alle betrokken partijen om het beheerplan van het Zoniënwoud aan te passen. Ze wil ook samenwerken met het Waals en het Vlaams Gewest om tot een uniforme aanpak van het beheer van het Zoniënwoud te komen. "Als we niets doen, is er tegen 2100 geen Zoniënwoud meer," dixit Huytebroeck.