Brusselaar Guy Capals rijdt ‘Ronde van Noord-Katanga’ tegen seksueel geweld

De oorlog in Congo mag dan al een tijdje zijn afgevlagd door vredesakkoorden, toch is nog lang niet alle geweld gestopt. Vooral de vrouwen betalen het gelag: verkrachtingen blijven er schering en inslag. Brusselaar Guy Capals strijdt als vrijwilliger bij twee plaatselijke ngo’s mee tegen sek­sueel geweld en de stilte eromheen.

W aren het tijdens de oorlog vooral mannen in uniform die tot de daad overgingen, dan namen nadien vele burgers hun kwalijke gewoonte over. Alsof de normen vervaagd zijn en verkrachtingen 'erbij horen'. En vele vrouwen zwijgen, bang om verstoten te worden.

"Verkrachting is van alle tijden en samenlevingen," weet Capals. "Ook in Congo. Alleen is het tijdens de oorlog ingezet als wapen om gemeenschappen te destabiliseren. In Lubumbashi kom je het fenomeen minder tegen, omdat daar de oorlog minder heeft gewoed, omdat er minder verzet was. Maar in de provincie Katanga was er veel geweld, ook sek­sueel, en jarenlang. Dat heeft zich genesteld in de samenleving, of toch minstens diepe sporen getrokken."

"Een groot probleem is dat er weinig betrouwbare gegevens zijn: de meeste slachtoffers zwijgen, hullen zich in stilte omdat anders een groot stigma dreigt. Zo'n stempel op haar en eventueel haar kind is voor een vrouw zwaar om te dragen. Ze kan uitgesloten worden. En dus zwijgt ze en wordt er geen klacht ingediend. Psychosociale opvang is er overigens toch niet."
"Tegen het taboe en tegen die stilte proberen de ngo's Kanyundi en REFED-Katanga te ageren. Vandaar de bewustmakingscampagne die nu wordt opgezet. Als vrijwilliger werk ik daaraan mee. Ik nam loopbaanonderbreking in Brussel om hier een paar projecten te ondersteunen. Vélo versus viol is er een van.

De fiets is al langer een trouwe metgezel van Capals. Vanaf 2 september trekt hij er nu in Congo mee op campagnetocht. Een Ronde van Noord-Katanga, zeg maar, in ploegverband: vier Congolezen, drie Belgen en een Canadees. En gewapend met een projector en de film Fighting the silence van twee Nederlandse cineasten. Want dat staat in de drie weken campagne voeren voorop: de film projecteren en een debat op gang brengen in de plaatselijke gemeenschap. Niet in de steden, maar op het platteland. À vélo versus viol.

Cyrille als gids
"De fiets is voor mij in de eerste plaats een instrument," vertelt Capals. "Ook in Brussel, waar ik al langer al mijn verplaatsingen per fiets doe. Een fervente wielertoerist ben ik niet. Ik heb vrienden die hun koersfiets pas 's avonds of in het weekend buiten halen en zich honderd kilometer in het zweet rijden. Heel af en toe waag ik me ook weleens aan een langer tochtje. Maar in hoofdzaak is de fiets voor mij dus een verplaatsingsinstrument. Ook hier in Congo. Mountainbikes zijn er bijzonder handig. De wegen zijn niet bepaald in goeie staat, maar met de fiets raken we overal. Er rijdt wel een jeep mee met materiaal. De bezemwagen, zeg maar."

Veel wegwijzers zullen er wel niet staan in de brousse, maar dat schrikt Capals niet af. "Cyrille fietst mee, een man uit Katanga die er elk weggetje kent, elke steen weet liggen. Een gps hebben we niet nodig: hij is onze gids. Het wordt niettemin een heel avontuur. Ook de openluchtfilmvoorstellingen natuurlijk: erg speciaal. De eerste proefprojecties waren alvast veelbelovend: er werden al heel interessante gesprekken gevoerd, ook met leidinggevende mensen. Nadien zullen zij de lokale gemeenschappen moeten trekken. En optreden waar nodig. Onze actie is maar een begin."

Capals in actie

Guy Capals (33) is een Limburgse Brusselaar die in Koekelberg woont. Hij startte in 2004 mee de fietswerkgroep aan de VUB op. Tegenwoordig werkt hij voor de vzw Ucos, een ngo die studenten van de VUB en de EhB informeert over de derde wereld en die ontwikkelingsprojecten opzet.

Capals nam in november 2010 loopbaanonderbreking en verblijft sindsdien in Congo. Deze zomer begeleidde hij er nog een uitwisselingsproject: zes bachelorstudenten journalistiek, een masterstudent journalistiek en een student sociaal werk liepen er stage.

Fundraisingacties
Tijdens de Week van de Vervoering (16 tot 22/9) plant de Fietswerkgroep VUB een benefietactie.

Op 23 september wordt de film Fighting the silence vertoond in het Rits-café (Dansaertstraat) met nabespreking en randactiviteiten. Simultaan zal er ook in Lubumbashi een afsluitend campagnefeest worden opgezet in samenwerking met het Belgisch consulaat.

Het Vélo vs Viol-team

Guy en Monique (Brussel), Jolie (Lubumbashi, mede-initiatiefneemster), Maggie (Lubumbashi), Cesar (Lubum­bashi, ex-verantwoordelijke Chiro), Jean-Pierre (Montréal, student-stagiair), Sandra (Linter, Vlaams-Brabant) en wegkapitein Cyrille (Lue­na, medewerker ngo Kanyundu).

Fietsmateriaal: Fietsenatelier Mol, Cyclo vzw Brussel.

Sponsors: Ethiopian Airlines, Fietswerkgroep VUB en vele vrijwilligers.

Realisatie: ngo's Kanyundu en REFED-Katanga.