Hoogmis van de capoeira aan ULB

Van de ongelooflijke culturele diversiteit die tekenend is voor Brazilië, is capoeira ongetwijfeld de culturele uitdrukking die het best de Afro-Braziliaanse cultuur en vrijheidsstrijd vertegenwoordigt. Maar je moet niet naar Brazilië gaan om deze gevechtsdans te beoefenen. De groep Porto de Minas viert dit weekend zijn doopfeest of batizado, de jaarlijkse hoogmis van de capoeiristas, op de campus van de ULB.

C apoeira is al een kleine dertig jaar aanwezig in Brussel. In de jaren 1980 via capoeiristas die hier langskwamen om de verschillende takken van de Afro-Braziliaanse cultuur voor te stellen tijdens spektakels, en sinds de groep Porto de Minas in 1989 in België neerstreek, heeft capoeira ook een vaste stek in Brussel. "Jeunesses Musicales uit Luik heeft ons uitgenodigd om in scholen workshops te geven. Drie maanden lang hebben we heel België rondgereisd," vertelt Mestre Niltinho van Porto de Minas. "Onze eerste stek in Brussel was de circusschool."

Porto de Minas is door de meesters Niltinho, Negoativo en Porrada opgericht in Belo Horizonte, de hoofdstad van de provincie Minas Gerais in het Braziliaanse binnenland. "Daar is geen haven of porto. Onze groep heet Porto de Minas (haven van Minas) omdat havens plaatsen zijn van convergentie van goederen en materies. Wij willen een culturele haven zijn, de plek waar de laatste vernieuwingen de wereld van de capoeira binnenkomen alvorens naar de rest van de wereld door te stromen." Het is in dat opzicht dat Mestre Niltinho als achttienjarige knaap naar België kwam om capoeiralessen te geven, terwijl zijn makkers naar andere Europese landen vertrokken.

Verdeel en heers
Het is voor Mestre Niltinho uiterst belangrijk dat zijn leerlingen de geschiedenis van de capoeira kennen. "Afrikanen zijn naar Brazilië gebracht om slavenarbeid te verrichten. Etnieën werden uit elkaar gescheurd om zeker te zijn dat de slaven niet zouden samenzweren om plannen te maken om te ontsnappen. Hun enige recht was geforceerde arbeid," vertelt Mestre Niltinho. "Velen hebben de afstand met hun volk en cultuur niet overleefd, ze stierven uit heimwee. Beetje bij beetje is er uit de vermenging van hun dans, percussie, zang, en feesten een nieuwe Afro-Braziliaanse cultuur ontstaan. Capoeira is daar een onderdeel van."

Capoeira is mooi om zien door de mix van dans, zang, muziek en vechtsport. Het is geen frontaal gevecht, eerder een verdedigingssport, maar kan toch zeer doeltreffend zijn. Vandaar dat capoeira lange tijd verboden was in Brazilië. "De slaven trainden 's nachts en tijdens feesten met veel muziek en dans om het gevechtsgehalte te verstoppen. Hun bevrijding kwam er via directe actie, met bloedvergieten en strijd. Vandaar dat capoeira zelfs lang na de afschaffing van de slavernij verboden was," vertelt Mestre Niltinho.

Intussen is capoeira erkend als historisch patrimonium van Brazilië, maar toch moet de gevechtsdans blijven opboksen tegen vooroordelen. "Veel Brazilianen zien capoeira nog steeds als iets van vagebonden, ze zien de echte waarden ervan niet in. Nochtans zorgt capoeira voor opvoeding en disciplinering, je leert je naasten te respecteren en ontwikkelt een ploeggeest. Dat zijn belangrijke waarden in de huidige Braziliaanse samenleving, vele jongeren leren ze niet op school maar wel op de capoeira. Het is een totaalkunst die zowel cultuur, filosofie, muzikaliteit, dans, percussie, spel, poëzie, zang en gevecht omvat."

Van en voor het volk
Na reizen heen en weer tussen Brazilië en Europa, woont Mestre Niltinho intussen reeds zeven jaar in Brussel. Hij heeft een stevige basis aan leerlingen opgebouwd in Brussel, Antwerpen en Charleroi. In Brussel vinden de lessen plaats in Etterbeek, op dinsdagavond in Dojo du Brochet en op zaterdagnamiddag in de sportzaal van gemeenschapscentrum De Maalbeek. Volgens Mestre Niltinho kan iedereen aan capoeira doen. "Jong en oud kan deelnemen, zolang je gezond bent. Zelfs mensen met een fysieke handicap, want het is een spel van vraag en antwoord, de manier van spelen past zich aan de situatie aan."

De batizado of het doopsel vindt dit weekend plaats aan de ULB. "De batizado is een ceremonie waarbij beginnelingen ingewijd worden in de wereld van de capoeira en hun eerste koord krijgen," legt Mestre Niltinho uit. Net als bij andere vechtsporten verloopt de graduatie bij capoeira via gekleurde koorden die je bekomt naargelang je niveau. "Het gaat niet enkel om je spel, om te stijgen in het graduatiesysteem moet je liedjes kennen en de instrumenten bespelen. Daar gaat uiteraard ook veel aandacht naar tijdens de trainingen."

De batizado bestaat uit workshops Afro-Braziliaanse dans, maculelê (gevechtsdans met stokken, red.), percussie en uiteraard capoeira vanaf de middag, gevolgd door de ceremonie om halfvijf. Toeschouwers zijn welkom vanaf halfvijf, mensen die willen deelnemen aan de workshops zijn op de middag reeds welkom. En op zondag vindt een roda plaats op de Zuidmarkt. "Tijdens de roda staan we allen samen in een cirkel terwijl twee mensen spelen. Het is het belangrijkste uitwisselingsmoment van de capoeira, om te spelen, zich te amuseren, te zingen, bij te leren door anderen te observeren," vertelt Mestre Niltinho. "We doen de roda op straat aangezien capoeira op straat geboren is. Het is belangrijk dat die link met de straat en met het volk niet verloren gaat."


Batizado Capoeira Porto de Minas op zaterdag vanaf 12u op de ULB Campus Solbosch, Adolphe Buyllaan 87A (Gebouw E1) te Elsene. Deelname kost 40 euro. Doopceremonie om 16u30, vrije toegang. Roda op zondag om 11u30 op de Zuidmarkt te Brussel. Vrije deelname.

Training dinsdag 20u-22u in Dojo du Brochet, Snoekstraat 55 te Etterbeek en zaterdag 15u-17u in Sporthal De Maalbeek, Oudergemselaan 126 te Etterbeek
Meer info op www.capoeiraportodeminas.be