Openluchtzwemmen, een prioriteit in Berlijn

Brussel telt nul openluchtzwembaden. Berlijn telt er zesentwintig, meren om in te zwemmen inbegrepen. BDW nam er een duik en sprak met de woordvoerder van Europa's grootste gemeentelijke zwembadbeheerder.

E erst een kort overzicht van de Brusselse zwembadsoap van de afgelopen jaren. In 2009 verwees de huidige Brusselse regering Pascal Smets (sp.a, minister van Openbare Werken tijdens de vorige legislatuur, tdm) vergevorderde plan voor een buitenzwembad naast het kanaal naar de prullenbak. Daarvoor werden financiële redenen aangehaald. Andere pistes zouden worden onderzocht. Jaarlijks sturen beleidsmakers na de eerste warme zomerdagen wel enkele wilde ideeën de wereld in. Tot op heden bleven die allemaal dode letter. Benieuwd of het plan van Brussels schepen van Sport Alain Courtois (MR) - hij wil zijn diensten de haalbaarheid van de huur van een openluchtzwembad laten onderzoeken (zie brusselnieuws.be) - voor een trendbreuk kan zorgen.

Openluchtzwemmen als basisrecht
En dan naar Berlijn. Een zwoele juniavond. Het Prinzenbad, hartje Kreuzberg. In twee vijftigmeterbaden trekken Berlijners baantjes. Op de stenen zonnenruimte genieten heel wat mensen van een aangename avondzon. Enkele vrouwen praten rustig, iemand leest een boek, een man eet een taartje. Tussen de twee zwembaden is een derde vijftigmeterbad omgebouwd tot ondiep speelbad voor kinderen. Het geheel is omringd door een grote grasweide, waar eikenbomen schaduw brengen.

De Duitse hoofdstad telt maar liefst vijftien openluchtzwembaden (waarvan vier in combinatie met een binnenzwembad). Daarnaast zijn ook elf meren waarin gezwommen kan worden de hele zomer geopend. Daarmee is Berlijn dé zwemhoofdstad van Europa, al heeft elke andere grote West-Europese stad minstens één openluchtzwembad, en vaak ook meer. (Antwerpen heeft er twee, Amsterdam zeven, tdm)

Berlijners vinden dit geen luxe, maar een basisrecht. Heike zegt dat ze hier graag komt na het werk. "Ik haal mijn dochtertje op en tijdens warme zomerdagen vinden we hier verkoeling en ontspanning. Mocht ik in een andere wijk wonen, dan ging ik naar een van de zwembaden daar. Er is keuze genoeg, en bovendien is de infrastructuur goed in orde."

Berlijn, en bij uitbreiding Duitsland, heeft een lange en rijke zwem- en baadtraditie. "Het vrije baden paste binnen de ideologie van de arbeidersbeweging. Na de Eerste Wereldoorlog werd het ter beschikking stellen van infrastructuur ook steevast een staatsaangelegenheid," zegt Matthias Oloew, woordvoerder van de Berliner Bäder-Betriebe (BBB), met bijna achthonderd werknemers de grootste gemeentelijke zwembaduitbater in Europa. Na de Tweede Wereldoorlog sproten de zwembaden in West-Berlijn bij wijze van spreken uit de grond. "Men wilde de mensen zo snel mogelijk terug wat bieden in de ruïne die Berlijn toen was."

Tien jaar geleden bleek de exclusief publieke uitbating van zwemgelegenheden plots niet meer heilig te zijn. Tien van de elf zwemmeren werden verpacht aan private investeerders. Die willen uiteraard winst maken, en dat kunnen ze alleen door naast waterpret ook andere activiteiten aan te bieden. In strandbad Weissensee worden bijvoorbeeld de volgende (neven)activiteiten aangeboden: wellness, dansinitiatie, feesten, horeca, theater, voetbal op groot scherm, etc. Oloew: "Voorlopig lijkt het hen aardig te lukken om op zijn minst het hoofd boven water te houden. Alle zwembaden en de historische Wannseesite blijven alsnog in eigen beheer. Zwembaden zijn trouwens veel te duur om een privaat-publieke samenwerking aan te gaan."

Prioriteit
De toegangsprijzen van de privaat beheerde zwemmeren schommelen allen rond de vier euro vijftig, wat ook de standaardprijs is in alle door de BBB uitgebate - ook overdekte - zwembaden. Dat is, naar Brusselse normen, aan de dure kant. In Brussel is, naast de klassieke prijsvermindering voor studenten en uitkeringsgerechtigden, ook steevast een korting voorzien voor de inwoners van de eigen gemeente. Dat laatste principe kent de regionaal beheerde BBB niet, maar in Berlijn genieten ook vroege vogels (ochtendtarief) en mensen die na halfzes 's avonds een ticket kopen van het kortingstarief van twee euro tachtig.
"Goedkoper kan echt niet," aldus Oloew. "Openluchtzwembaden kosten qua onderhoud veel meer dan overdekte zwembaden. Het onderhoud na de winter is heel duur. Jaarlijks stelt Berlijn ons een budget van vijftig miljoen euro ter beschikking." Ondanks een schuld van meer dan zestig miljard euro blijft het publieke baden een prioriteit in Berlijn.

Ook de openingsuren zijn heel ruim. Het Sommerbad Prinzenallee is van begin juni tot eind augustus van zeven uur 's ochtends tot acht uur 's avonds geopend. In mei en oktober sluit het bad om zeven uur 's avonds. Dat is de norm voor alle buitenbaden en meren. De zesendertig binnenzwembaden kennen nog ruimere openingstijden. Van halfzeven 's ochtends tot halfelf 's avonds is daar de regel.

Krumme Lanke
Op de vraag of er dan niet te veel openluchtzwembaden zijn in Berlijn, antwoordt Oloew bevestigend. "We zagen het bezoekersaantal de voorbije jaren slinken. De mindere zomers en de aantrekkingskracht van pret- en belevenisparken in het omliggende Brandenburg zitten daar zeker voor iets tussen. Noodzakelijke renovatiewerken van enkele populaire baden vertalen zich ook in de mindere omzetcijfers." Renovatiewerken die hier trouwens steeds op elkaar worden afgestemd en lang op voorhand worden gecommuniceerd. Zo worden Brusselse toestanden, waarbij het hele noordwesten van de stad het maandenlang zonder zwembad moet zien te stellen, vermeden.

Ondanks het dalende bezoekersaantal blijft het hier op warme zomerdagen over de koppen lopen. "De zwemmers zijn hier trouw en identificeren zich met 'hun' bad. Een zwembad sluiten zou op een waar volksprotest stuiten," meent Oloew nog.

Maar niet iedereen is enthousiast. Bij het buitenlopen zien we een jonge vrouw aan de ingang vloeken. Ze kan niet geloven dat de tarieven zijn opgeslagen. "In april was het nog maar vier euro. Dat is niet democratisch meer. Vanaf nu ga ik enkel nog naar Krumme Lanke of naar Schlachtensee (onbewaakte en dus niet-betalende meren in het Grunewaldbos, tdm), ook al is het een eind van mijn deur."