Vlaams en sportief: dertig jaar Gordel

Op 5 september verzamelt opnieuw een massa wandelaars en fietsers rond de hoofdstad voor een tocht door Vlaams groen. Van de allereerste Gordel op 27 september 1981 tot de recordeditie van 1993 ging het aantal deelnemers onafgebroken in stijgende lijn naar 112.655 deelnemers. Hoe is een fietstocht zo groot kunnen worden?

De eerste Gordel was een burgerinitiatief, gedragen door een netwerk van vrijwilligers die vastberaden waren om de 'problemen' van verfransing en verstedelijking zoals zij die in de rand rond Brussel ervoeren, het hoofd te bieden. Katalysator was het (uiteindelijk gekelderde) Egmontpact van 1977, dat onder meer inschrijvingsrecht zou invoeren voor Franstalige kiezers in een gebied ver buiten de zes faciliteitengemeenten, in ruil voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. Groepen als 'Waar Vlamingen THUIS zijn...' (ontstaan in Dilbeek) en 'Wij houden van alle mensen die het Vlaams karakter van onze gemeente eerbiedigen' (in de faciliteitengemeenten) ondernamen acties die het Vlaamse karakter van de Rand moesten benadrukken. Een van die acties was de organisatie van de eerste Gordel vanuit Sint-Genesius-Rode.

De volharding en het netwerken van de initiatiefnemers droegen in belangrijke mate bij tot het initië­le succes van de Gordel. Zo was er meteen steun bij een brede basis van de plaatselijke (Nederlandstalige) bevolking, en kon het gerucht zich over de rest van Vlaanderen verspreiden dankzij contacten met mensen op belangrijke maatschappelijke posten in het jonge Vlaanderen (de top van VTB-VAB, Radio 1 Omroep Brabant, Knack,...). De media professionaliseerden, het marketingdenken ontwikkelde zich, en de bloei van de Vlaamse showbizz werd verzilverd met de introductie van het 'Gordellied', en dat allemaal resulteerde halverwege de jaren 1980 in sterk gemediatiseerde Gordels met veel BV's, reclame, sponsoring én deelnemers.

En dan was er uiteraard nog het sportieve aspect. Wielertoeristen bestonden al, maar door in groep rond de hoofdstad te fietsen werden de Gordelaars pardoes wegbereiders voor de sportieve massa-evenementen die vandaag gemeengoed zijn geworden. De Vlaamse sportadminis­tratie Bloso verleende de Gordel al in 1981 steun (en politieke legitimiteit), en werd vanaf de derde editie organisator. Toen Carla Galle in 1991 Armand Lams opvolgde aan het hoofd van Bloso, werd de succesformule nog uitgediept en kwalitatief verbeterd. Milieu en veiligheid werden belangrijke thema's, het aanbod in de vier Gordeltrefpunten groeide exponentieel, en na de 'commerciële jaren' kwam er opnieuw een voorzichtige klemtoon op het Vlaamse karakter.

Oprispingen

In die dertig jaar heeft het evenement duidelijk mee het gebied onder de aandacht gebracht dat nu zoveel beleidsaandacht krijgt: de Vlaamse Rand.

De mix van sport en politiek gaf de Gordel wel een hybride status, die geregeld voor spanningen zorgt. Nu eens werd de klemtoon op het sportieve en muzikale gelegd, dan weer op het Vlaamse/politieke, en vaak gebeurde dat naargelang van de doelgroep die werd aangesproken, of de politieke gezindte van de voogdijminister. Organisator Bloso houdt zich al lang ver van politieke uitspraken, maar zet wel een politieke daad voort. De Gordel is ontstaan buiten de traditionele Vlaamse Beweging en weert actief al te extremistische recuperatie, maar blijft een jaarlijks weer­kerend podium waarop mensen hun politieke agenda scherpstellen.

Een andere paradox is dat de Gordel vooralsnog niet de pacificatie heeft bereikt die de stichters zegden na te streven. Ze wilden een breuk maken met de harde Marsen op Brussel en de latere rellen in Voeren. Dat zorgde binnen de Vlaamse Beweging soms tot oprispingen als zou Gordel te braaf en naïef zijn. Franstaligen voelden zich dan weer op de kast of naar de punaisewinkel gejaagd, uit onbegrip of onwil om zich te verplaatsen in de geest van bezorgde Vlamingen. Maar al fietsend een 'Gordel' rond Brussel leggen heeft in hun ogen hoe dan ook iets bezitterigs. Terwijl het in de ogen van de Brusselaars dan weer net iets afstandelijks heeft.

In feite markeert de Gordel al dertig jaar de dunne grens waar het gezichtspunt van de taalgroepen onherroepelijk verspringt.

:: 30ste Gordel op zondag 5 september. Naast 800 kilometer wandel- en fietsplezier is er een ruim aanbod aan animatie en worden per Gordeltrefpunt twee concerten aangeboden. Bloso geeft ook het jubileumboek 30 jaar gewogen en bewogen - Geschiedenis van de Gordel uit en stelt de nieuwe rozenvariëteit Rosa 'De Gordel' voor, een kruising van de theehybride 'Stephen's Big Purple' met een Floribunda-zaaiing. De roos 'met weinig stekels' is vanaf 2012 verkrijgbaar in de handel.

Meer info bij het Gordelsecreta­riaat, Dorpsstraat 43, 1640 Sint-Genesius-Rode, 02-380.44.44, degordel@bloso.be, www.de-gordel.be