'Geen seks buiten het huwelijk'

Homoseksualiteit is in Marokko, en bij Belgen van Marokkaanse origine, nog altijd een groot taboe. Catherine Vuylsteke, buitenlandjournaliste bij De Morgen, trok op onderzoek uit en tekende verschillende verhalen van homolevens op. "De mannen zijn doodsbang voor de reacties uit de omgeving," zegt ze.

Catherine Vuylsteke bracht een jaar geleden een boek uit met menselijke verhalen achter de economische grootmacht China. Dit jaar gooide ze het over een andere boeg en trok ze verschillende keren naar Marokko, Spanje en Parijs. Hier tekende ze de getuigenissen op van verschillende Marokkaanse homo's en haalde ze hun gespleten levens naar de oppervlakte.

Het is een wereld die zich uitstrekt van Marokko tot Brussel en die volgens haar nog altijd te weinig het daglicht ziet. "Marokko leeft onder ons. Kijk maar eens naar de allochtone gemeenschap van Brussel: ik hou van dat internationale karakter. Maar in het maatschappelijk debat over allochtonen draait het altijd rond hetzelfde, hoofddoeken en vrouwenemancipatie bijvoorbeeld. Vooral het eerste veroorzaakt onnodig veel polemiek en leidt ons af van de echte kwesties: de rechten van minderheidsgroepen binnen een gemeenschap. Ook over vrouwenemancipatie is nu het meeste wel gezegd, en bovendien heb ik er zelf al veel over geschreven. In het kielzog daarvan zie je hier en daar het thema homorechten in de Arabische wereld opduiken, al is het nog heel beperkt. Ik heb alle literatuur hierover gelezen en, geloof me, het is bitter weinig. Maar ik geloof sterk dat er verandering in komt. Onlangs is het eerste boek gepubliceerd van een Palestijnse lesbienne in Australië, dat betekent toch al een vooruitgang."

"We weten te weinig over die gemeenschap die zo sterk onder ons leeft. In Marokko zijn alle vormen van seksualiteit buiten het huwelijksbed verboden. Maar natuurlijk hebben die mensen seksuele relaties voor het huwelijk en buitenechtelijke verhoudingen. Op dit moment blijft dit een zonde en hangt het in de illegale sfeer. Seksualiteit is ook het meest bepalende voor je identiteit als individu in een gemeenschap. De grenzen van het toelaatbare die de gemeenschap stelt, weerspiegelen perfect de vrijheid of onvrijheid van de burger. Ik heb het gevoel dat homoseksualiteit een van de grootste taboes is die nu nog bestaan."

Bang
"Het is moeilijk doordringen in die verborgen leefwereld van Marokkaanse homo's. Maar dat ligt natuurlijk niet alleen aan hen," zegt Vuylsteke. "Zelfs met Belgen zou het niet makkelijk zijn om over zulke intieme gevoelens te praten. Met de meeste mannen heb ik verschillende keren afgesproken en uren gebabbeld. Ik heb ze via-via leren kennen, maar ik kreeg niet altijd positieve reacties op mijn aanvragen."

"Enkele verhalen komen uit Brussel. Een vriend speelde mij de gegevens door van een vooraanstaand figuur, de voorzitter van een organisatie. Eerst kwam er lang geen reactie op mijn toenaderingen, maar toen ik hem nog eens belde, zei hij dat hij er weleens over wou nadenken. Ik had voor dat stuk een deadline, want we wilden iets doen rond de Gay Pride. Toen hij niets van zich liet horen, stuurde ik hem een berichtje of hij gewoon iets kon laten weten, al was het maar om te zeggen dat hij het niet wou doen. Onmiddellijk kreeg ik een vlammend bericht terug met commentaar als: 'Jullie vuile journalisten zijn allemaal hetzelfde.' Hij gaf me het gevoel dat ik voor een riool­blad schreef. Mijn vriend zei me dat hij waarschijnlijk ontzettend bang was voor reacties van de buitenwereld en dat hij daarom zo furieus reageerde. De meeste mannen in mijn boek hebben daarom ook zelfgekozen schuilnamen."

"Vaak blijkt het leven van Marokkaanse homo's niet makkelijker wanneer ze naar het Westen verhuizen. Ze zitten nog altijd vast in een bepaalde gemeenschap, die niet altijd uit is op integratie en er bijzonder rigide opinies op nahoudt. Op die manier voelen ze zich nog meer gevangen dan in hun geboorteland. De mentaliteit en de ouderwetse opvattingen durven in zulke gemeenschappen te verstarren; dikwijls treedt er zelfs regressie op omdat ze zich als allochtoon gediscrimineerd voelen. Minderheden troepen vaak samen en proberen de mensen die weg willen, juist zo dicht mogelijk bij zich te houden."

Strafbaar
Seksuele daden tussen twee mannen in Marokko zijn strafbaar. De minimumstraf is wettelijk vastgelegd op drie maanden. Toch past de overheid die straffen niet altijd toe. "Het zou ze gewoon niet goed uitkomen. Stel je voor dat de staat duizenden mensen veroordeelt voor homoseksualiteit, dan zouden de mensen zich vragen stellen. Ze zouden denken dat het land een probleem heeft en dan zou er een open debat over moeten worden gevoerd. Door af en toe iemand te bestraffen, justificeert de overheid zich tegenover de zwaargelovige moslims, én haalt ze zich geen verontwaardigde reacties van het Westen op de hals."

"Toch zijn die straffen niet de ergste veroordelingen die Marokkaanse homo's oplopen. De sociale uitsluiting door familie en vrienden weegt veel zwaarder door."

Het boek illustreert verschillende theorieën die de verborgen homocultuur trachten te verklaren. Zo stelt de Britse journalist Brian Whitaker dat er binnen de islam geen progressieve richting is die homorechten opeist. Ook vinden christelijke of joodse homo's doorgaans andere christenen of joden die hen begrijpen en steunen.

Volgens de socioloog Abdessamad Dialmy is die verborgenheid te wijten aan de dominantie van het machismo. "Volgens mij kunnen we die verdoken cultuur verklaren door een samenspel van traditie en religie," zegt Vuylsteke. "Die twee zijn heel sterk met elkaar vervlochten, en bovendien is de islam er ook nog eens de staatsgodsdienst. Je kunt niet alles zomaar de rug toekeren. Binnen die religie is er geen sterke beweging die naar hervorming toe werkt, het zijn voorlopig eenzame stemmen die in de woestijn roepen. En toch is er hoop. In Turkije zijn ze momenteel de Hadith (de op één na belangrijkste geschreven bron voor moslims, red.) aan het moderniseren. Alle vrouwonvriendelijke artikels moeten eruit. Ik hoop dat de Arabische wereld op dat elan verder kan bouwen."

Catherine Vuylsteke, Onder mannen - Het verzwegen leven van Marokkaanse homo's, uitg. Meulenhoff/ Manteau, 250 blz., 19,95 euro