Farbod Fathinejadfard: ‘Mijn pen weigert luchtigheid zolang de lucht zo zwaar is’

Farbod Fathinejadfard is theatermaker, acteur en dichter. Beurtelings schrijven hij en Bwanga Pilipili hier over het leven in hun stad.

Het zijn verwarrende tijden. Alsof de wereld voortdurend in ademnood verkeert. Werk, liefde, vriendschap, familie – alles verschuift, alles beeft. Je draait je hoofd en elders brandt het alweer. Je opent je scherm en de volgende ramp meldt zich. Tussendoor proberen wij te leven, een glas te heffen, adem te halen. Maar het voelt alsof de adem tekortschiet.

Ik dacht lang na over mijn eerste column. Houd ik het licht? Breng ik een ode aan de nazomer, een anekdote uit het theater? Ik probeerde het, echt. Maar telkens beland ik bij hetzelfde woord: onrechtvaardigheid. Ja, daar gaan we weer. Want zolang mensen onnodig worden afgeslacht, terwijl anderen achteloos de zon in kruipen met champagne in de hand, moet dat woord blijven klinken. Zolang we wegkijken, herhalen we de misdaad. Zolang we zwijgen, zijn we medeplichtig. Free Palestine. Ik hoop dat we samen – ik als schrijver, jij als lezer – eindigen bij een vraag. Geen antwoord, want die zijn zeldzaam. Maar misschien een vonk.

Drie maanden was ik niet in mijn geliefde stad. Eerst omdat ik het niet meer trok: Brussel werd te zwaar, de routine te stroef, de dagen te vol en leeg tegelijk. Ik had adem nodig. Daarna volgde werk: École des Maîtres, een rondreizend programma waarin jonge makers zich verdiepen. We trokken van stad naar stad, met koffers vol teksten en hoofden vol vragen. Misschien, dacht ik, kan ik mezelf herschrijven, als een rol. Maar telkens weer haalt het nieuws je in.

Terug in Brussel lijkt alles stil te staan. Alsof de stad, de politiek, het land zichzelf in slaap hebben gesust. De hiërarchie ademt als vanouds, de vergaderzalen blijven muf, de resultaten onzichtbaar. Men bewaakt de status quo, niet de toekomst. Mijn boodschap aan de politiek: jullie zijn failliet en jullie lijken het niet eens te beseffen. Terwijl de wereld brandt, discussiëren jullie over wie het luciferdoosje mag vasthouden. Er zit geen hartslag meer in dit systeem. Ondertussen voltrekt zich elders een genocide. Kijk naar Palestina. De cijfers, de beelden, de lichamen zijn er. En toch hult het Westen zich in mist en stilzwijgen. En dan nu: erkenning Palestina. Wat maakt het uit? Deze stap had decennia geleden gezet moeten worden, niet pas na systematische vernietiging. Na bijna 70.000 doden en 120.000 gewonden. Wat betekent een handtekening, als ze pas komt nadat generaties zijn uitgeroeid? Dit is geen moedige daad, maar een laattijdig gebaar.

We zijn gefaald als civilisatie. Onze universele mensenrechten bleken selectief, ons mededogen voorwaardelijk, onze stilte oorverdovend. Nu komen we met een symbool, terwijl het bloed al door de straten stroomt. We zijn richtingloos geworden. Alsof we geen taal meer hebben om recht van onrecht te onderscheiden. En dat is misschien nog het meest beangstigende: niet alleen de daden van geweld, maar ook de verdoving waarmee wij die aanschouwen. Wat is er nodig om wakker te schrikken? Hoeveel kinderen moeten we tellen? Hoeveel ruïnes bouwen? Hoeveel tranen drogen in kleren van moeders die niets meer hebben?

Ik schrijf dit niet om scherp te klinken. Ik schrijf omdat het onverdraaglijk is om niets te zeggen. Omdat zwijgen soms erger is dan schreeuwen. Omdat woorden het enige zijn wat ons rest, hoe machteloos ze ook lijken. Dus nee, dit is geen lichte column. Mijn pen weigert luchtigheid zolang de lucht zo zwaar is.

En toch wil ik je niet enkel achterlaten met wanhoop. Misschien ligt er kracht in de vraag die blijft hangen. Misschien is er nog iets mogelijk als we weigeren te wennen aan onrecht. Als we woorden blijven geven aan wat anderen willen verbergen. Misschien is dat de taak van schrijven: niet troosten, niet sussen, maar wakker houden. Het weefsel van stilte doorprikken. Dus laat ons eindigen waar we begonnen: in verwarring. Maar nu een verwarring die vraagt om een keuze. Welke kant kijk je uit? Waar zet je je stem, je stilte, je aandacht? Want nietsdoen is ook een beslissing. En elke beslissing heeft gewicht. Dat, lieve lezer, is misschien de enige vraag waarmee ik deze reeks columns wilde beginnen.