Hete patatten: de worsteling met bepaalde klanken in het Nederlands

Tom Peeters is journalist en geeft Nederlandse les aan nieuwe en anderstalige Brusselaars in het volwassenenonderwijs. Tweewekelijks schrijft hij over hoe in zijn klas de wereld samenkomt.

Bij mijn vraag tijdens de eerste les wie van de studenten het eerste niveau op onze school volgde, steekt slechts één persoon zijn hand niet op. Masood uit Calcutta mocht de beginnerscursus overslaan. Op basis van de verplichte taaltest kon de Indiër direct instromen op het tweede niveau. Na afloop van de cursus, waarvoor hij cum laude geslaagd was, biechtte Masood op café op dat hij ooit een jaar in Amsterdam woonde. Maar dat is inmiddels vijf jaar geleden. Hij woont nog maar een jaar hier, en zijn Nederlands is al zo goed.

Zoals Masood dwalen er veel Indiërs door de gangen van campus Rouppe: snelle denkers die vooruit willen in het leven. Perfect zijn ze niet – gelukkig maar. De logopedisten noemen hen lachend “onze hete patatten”, vanwege hun worsteling met het duidelijk uitspreken van bepaalde klanken.
(Inderdaad. Het is moeilijk om hier niet aan Apu uit The Simpsons te denken.)

Het verhaal van Masood is dat van veel Brusselse Indiërs. Hij werkt als IT-consultant in de financiële wereld. Overdag zit hij te knutselen met programmeertalen, vier avonden per week navigeert hij moeiteloos door de complexiteit van de Nederlandse taal. Masood kan er niet tegen dat hij vergaderingen in het Nederlands niet kan volgen. Zijn vrouw blijft thuis en hun vijfjarige zoon gaat naar een Engelstalige privéschool vlak bij Montgomery. Thuis, zo vertelt Masood aan de telefoon in zijn middagpauze bij de bank, is in één van de Woluwes. Hoe dan? Niet in Etterbeek of Evere, waar de meeste Indiase middenklassers wonen? Indiërs rukken op in de wijken rond Tomberg, zo leer ik. “De huur is er nog betaalbaar voor ons.”

Masood zal het niet graag lezen, maar enig zelfbewustzijn is hem niet vreemd. Hij is hands-on en pikt snel nieuwe dingen op. Zijn kalmte en vastberadenheid zijn kenmerken die je vaak ziet bij de Indiase mannen in onze klassen. Ze stralen stuk voor stuk ambitie uit. Volgens mijn collega Leo, die Hindi spreekt en doceert aan de universiteit, hebben Indiase mannen een grote fixatie om succesvol te zijn in het Westen: “Als je in het buitenland hebt gewerkt, heb je het gemaakt.”

Voor vrouwen is het allemaal wat ingewikkelder. Meestal komen ze in het kielzog van hun man mee. Hoewel Indiase vrouwen al mondiger zijn dan vroeger is India nog altijd een erg patriarchale samenleving. De vrouwen in mijn klas zijn intelligent en gedreven, maar een stuk minder zelfverzekerd dan de mannelijke Indiërs. De plooien op hun voorhoofd verraden hun onderdanigheid en de bijhorende stress. Over hun lot heerst een grote stilte.

Talenwonder

Ik moet denken aan mijn eerste vrouwelijke leerling uit India. Ze was piepjong, nog geen twintig, en fietste moeiteloos door de cursus. Een talenwonder met een sprankelende lach en glinsterende ogen; ze genoot van de klasmomenten, maar haastte zich na elke les de lift in om de bus naar huis te halen. Toevallig zat ik eens naast haar in de bus. De hele tijd klaagde ze over haar strenge vader en hoe de patriarchale huisregels haar verstikten.
Ik mail haar uit bezorgdheid, ik wil weten hoe het gaat. Eerst antwoordt ze niet, dan zegt ze dat ze wil praten voor dit stukje, en vervolgens blijft het weer stil. Net voor het verstrijken van de deadline zie ik haar toevallig rondlopen in de gangen van de school. Zodra ze me opmerkt, haast ze zich snel de lift in.
Ik hoop dat ik het mis heb, maar leek de glans in haar ogen een beetje gedimd?