Twee topmensen van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) van het Brusselse Gemeenschapsonderwijs slaan alarm over de groeiende werkdruk door probleemgedrag bij leerlingen. "Het lijkt alsof bij ouders de vaardigheden ontbreken om hun kinderen op te voeden. Of ze hebben er de financiële ruimte niet voor."

© Saskia Vanderstichele
| (archief).
Gedragsproblemen bij leerlingen: Brussels CLB trekt aan de alarmbel
Een opmerkelijke open brief in de kranten donderdag. Verschillende directeurs van CLB’s, onderwijsexperts, pedagogen en jeugdpsychiaters ondertekenden een open brief gericht aan Vlaams onderwijsminister Zuhal Demir (N-VA) en haar collega op Welzijn, Caroline Gennez (Vooruit).
Lotte Meulewaeter is directeur van de permanente ondersteuningscel voor de CLB’s. In die hoedanigheid doet ze aan lobbywerk en ondersteuning voor de CLB’s van het gemeenschapsonderwijs. Zij trekt mee aan de alarmbel over het groeiende probleem van ongewenst en regelovertredend gedrag bij leerlingen.
“Voor de covidcrisis zagen we al een stijging van het aantal leerlingen met gedragsproblemen, maar nu is het enorm geëscaleerd”, zo duidt ze waarom ze de brief mee heeft ondertekend.
2,5 procent
Specifieke cijfers voor Brussel heeft Meulewaeter niet, maar uit cijfers van het Gemeenschapsonderwijs voor heel Vlaanderen blijkt dat het aantal leerlingen dat wordt opgevolgd door het CLB omwille van gedragsproblemen en regelovertredend gedrag is toegenomen.
Zo lag dat aantal voor het schooljaar 2023-2024 14,6 procent hoger dan in 2018-2019, maar het aantal leerlingen in het GO! Onderwijs is slechts met 9,9 procent gestegen. Alle CLB’s samen begeleiden nu zo’n 2,5 procent van de leerlingen voor deze problemen.
Die gedragsproblemen zorgen voor een grote druk op de CLB’s. En die zijn al overbevraagd. Zeker in Brussel, zo legt Deborah Van Humbeeck uit, directeur van het CLB voor de Brusselse GO!-scholen. “Bij het CLB zijn we met te weinig mensen om dit allemaal te dragen. Het GO!-onderwijs in Brussel telt 17.000 leerlingen.”
Complex
Naast het personeelstekort zijn er nog andere factoren die maken dat het CLB in Brussel achter de feiten aanloopt, zo verklaart Meulewaeter. “De Brusselse CLB's worstelen met de enorme complexiteit en de intensiteit van de problemen waarmee ze worden geconfronteerd. Het zijn vaak problematische thuissituaties, kansarmoede, problemen met trauma’s, hechting, stress of een vechtscheiding bij de ouders die aan de oorzaak liggen van het problematische gedrag van die leerlingen. En jongeren die het al moeilijk hebben op school, komen sneller in de verleiding om de stap naar het criminele milieu te zetten.”
“We merken dat leerlingen in Brussel op school aankomen met een zwaarder rugzakje. Het zijn vaak complexe problemen en in iedere klas zitten er bovendien meerdere leerlingen die met meer dan één probleem kampen. Daarom is er extra tijd nodig en begeleiding. Maar bij het CLB in Brussel hebben we alleen tijd om crisissen aan te pakken. Niet om aan preventie te doen.”
“Bijvoorbeeld: een probleem waar we dagelijks mee te maken krijgen is kindermishandeling”, zo treedt Van Humbeeck haar collega Meulewaeter bij. “Ik kreeg daar vandaag nog een telefoontje over. Je moet dan meteen ingrijpen. Maar daardoor blijft heel wat ander werk liggen.”
Onder druk
Van Humbeeck schetst een ontnuchterend beeld van de zorg voor leerlingen in Brussel. “De lesopdracht staat onder druk in Brussel door een veelvoud aan problemen. Ik heb het idee dat we beleidsmakers maar moeilijk kunnen duidelijk maken voor welke uitdagingen we hier in Brussel staan. Er moet zeker meer ondersteuning komen voor de Brusselse scholen en CLB’s, onze situatie is niet te vergelijken met die van de andere regio's.”
En dan komt daar nog het aanslepende lerarentekort bij, dat het nijpendst is in Brussel. “Dat ligt ook mee aan de oorzaak van gedragsproblemen. Leerlingen vervelen zich in de studie en reageren zich af op een foute manier”, zo legt Van Humbeeck uit. “Bovendien zetten onderbemande scholen sneller leerlingen aan de deur, ook al is dat niet de beste oplossing voor de maatschappij. Vroeger waren we misschien ‘toleranter’ ten aanzien van bepaalde zaken. Zo werd iemand niet automatisch weggestuurd bij een vechtpartij in een jongensschool. Maar een school die al op zijn tandvlees zit, zal dat nu wel doen.”
“Ik ben dan ook voorstander van het vinden van alternatieve maatregelen voor de schorsing. Want wie niet meer naar school gaat, kunnen we amper nog bereiken."
Professionalisering
Ondanks het lerarentekort ziet Van Humbeeck heil in meer professionalisering en opleiding. "Alles staat of valt uiteindelijk met klasmanagement. Daar moet meer aandacht naartoe gaan, misschien met een extra jaar in de lerarenopleiding?" Ze haalt daarnaast nog een andere kwestie aan die zorgt dat het lesgeven moeizamer gaat in Brusselse klassen.
“Door het lerarentekort zie je dat er veel leerkrachten uit Vlaanderen naar Brussel komen om hier les te geven. Op zich niets mis mee, maar soms vermoed ik dat ze de voeling missen met de stedelijke context waarin hun leerlingen in Brussel opgroeien. En onze onderwijscultuur komt al vaak niet overeen met de thuiscultuur bij veel jongeren. En daar komt ook nog eens een mismatch met de straatcultuur bij. En de straatcultuur dringt vaak de school binnen."
Ouders
Van Humbeeck ziet dan ook veel heil in het overbruggen van die kloof en het nauwer betrekken van alle ouders bij de school. “Meer tucht en sancties voor leerlingen? Ja daar moet zeker ruimte voor zijn als laatste redmiddel. Maar we moeten ons vooral richten op een aanpak die de ouders betrekt.”
“Wij merken namelijk een probleem bij de ouders. Zij zijn vaak onvoldoende betrokken bij hun kinderen en weten niet hoe ze met een probleemsituatie moeten omgaan. Sommigen missen de pedagogische vaardigheden. Of ze zijn verwikkeld in een vechtscheiding en hebben het te druk, ... Ze verliezen hun eigen kind uit het oog.”
Dat ziet ook Meulewaeter als een belangrijke oplossing. “We merken een grote druk op gezinnen. Het lijkt alsof bij ouders de vaardigheden ontbreekt om hun kinderen op te voeden. Of ze hebben er de financiële ruimte niet voor. Dat moet in zijn totaliteit worden aangepakt."
Bovenal, benadrukt ze, betekent dat dat we de leerlingen zelf niet met de vinger moeten wijzen. “De schuld voor probleemgedrag wordt vaak bij de jongeren zelf gelegd, maar dat is contraproductief. Ze krijgen daardoor schuldgevoelens.”
De CLB-leiders hopen dat hun noodkreet voor een ommezwaai kan zorgen bij onderwijs en welzijn. “We hebben van de ministers de reactie gekregen dat ze het zullen bekijken, dat stemt ons hoopvol, maar we zullen hen hierover blijven aanklampen", besluit Meulewaeter.
Lees meer over: Brussel , Onderwijs , Samenleving , GO! CLB Brussel , CLB's , Deborah Van Humbeeck , Lotte Meulewaeter , Nederlandstalig onderwijs in Brussel