Brussel koploper lerarentekort, 1 op 10 vacatures in basisscholen raakt niet ingevuld

Zoals uit een eerdere rondvraag al bleek, spant Brussel de kroon als het gaat om het lerarentekort in het Nederlandstalig onderwijs. Bijna 1 op de 10 vacatures voor leerkrachten in basis- en secundair onderwijs raakt niet ingevuld, zo blijkt uit cijfers van het Vlaams departement Onderwijs.

Uit die cijfers blijkt ook dat leerkrachten van lagere en secundaire scholen in totaal meer dan 115.000 lesuren bezig met andere taken dan lesgeven. Dat is één van de oorzaken van het lerarentekort, zo stelt Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA), die dit najaar aan oplossingen wil werken.

De minister liet een studie uitvoeren naar het lerarentekort in het Nederlandstalig onderwijs, op basis van administratieve gegevens tot en met oktober 2024. Daaruit blijkt in de lagere en secundaire scholen een tekort van meer dan 3.700 leerkrachten (uitgedrukt in voltijdse equivalenten): 2.050 voltijdse equivalenten in de secundaire scholen en 1.694 in de basisscholen. Het gaat telkens om zowat 3,7 procent van het totale aantal voltijdse equivalenten.

De grootste tekorten zijn er in stedelijke omgevingen, met Brussel voorop. Daar was er een tekort van ruim 10 procent in het basisonderwijs en van ruim 7 procent in het secundair. Dan volgen het arrondissement Halle-Vilvoorde (respectievelijk 4 en 5 procent), Antwerpen en Gent. In meer landelijke arrondissementen zijn de tekorten meestal kleiner.

Het totale tekort bij de start van het vorige schooljaar liep op tot 166 voltijdse equivalenten in het gewoon secundair onderwijs in Brussel, en zelfs 293 in het gewoon basisonderwijs. Grof genomen waren er in oktober in totaal 459 leraren tekort in het Brussels Gewest.

'Taken laten overnemen door andere medewerkers'

Nochtans blijkt uit internationale vergelijkingen dat er in Vlaanderen eigenlijk genoeg leerkrachten in dienst zijn. Maar zij zijn steeds vaker bezig met andere zaken dan met lesgeven. In het basisonderwijs gingen in het schooljaar 2024-2025 op die manier 22.734 uren "verloren", wat overeenkomt met 933 voltijdse equivalenten, in het secundair gaat het om 91.968 uren of 4.322 voltijdse equivalenten.

Die "verloren" uren komen overeen met 2 procent van alle uren in het basisonderwijs en met 7,9 procent in het middelbaar. In het schooljaar 2018-2019 was dat respectievelijk 0,1 procent en 6,3 procent.

Dergelijke omkaderingsuren zijn vaak wel nuttig, wanneer leerkrachten bijvoorbeeld startende collega's begeleiden, andere leerkrachten ondersteunen of zich bijscholen. Maar veel van de taken kunnen ook gedaan worden door andere schoolmedewerkers, vindt Demir.

'Leerkracht moet prioritair lesgeven'

De minister wil het debat voeren over de kerntaak van de leerkrachten. "Heel wat ondersteuning is nuttig en helpt het leven van leerkrachten makkelijker te maken", zegt Demir. "Dat houdt hen langer aan boord en helpt dus ook op lange termijn tegen het lerarentekort. Met name in het basisonderwijs is er veel nuttige ondersteuning."

Maar tegelijkertijd vindt ze dat leerkrachten te vaak niet voor de klas staan. "Voor mij is het duidelijk: elke leerkracht moet prioritair lesgeven. Andere zaken zijn daaraan ondergeschikt. Daarvoor kunnen we een beroep doen op andere medewerkers in het schoolteam. Ook dat is nodig om de kwaliteit van ons onderwijs weer op te krikken."

Demir wil in het najaar binnen het sociaal overleg verder werken aan de aantrekkelijkheid van het lerarenberoep.

Onderwijskwaliteit

Voor Bruno De Lille Battaille, directeur van de Brusselse scholengroep Sint-Goedele, komen de cijfers over het tekort in Brussel niet als een verrassing. “Dit komt ongeveer overeen met het aantal openstaande vacatures dat de VGC heeft verzameld voor een rapport eind mei.”

Bovendien waarschuwt hij dat het tekort eigenlijk nog groter is dan die cijfers doen uitschijnen. “Wat niet in die cijfers vervat zit, is dat heel veel openstaande vacatures nu worden ingevuld door zij-instromers, mensen zonder pedagogisch diploma. Er staan dus mensen voor de klas die daar niet voor gestudeerd hebben, of die hun opleiding nog moeten afmaken.”

“Dat is natuurlijk voor even wel een oplossing, maar verre van ideaal. Dat komt op termijn de onderwijskwaliteit niet ten goede. We moeten dus blijven zoeken naar oplossingen.”

Middenkader

De directeur van de Brusselse scholengroep vindt trouwens dat de Vlaamse overheid zelf moet kijken hoe het scholen kan helpen om leerkrachten meer voor de klas te krijgen. “Ik begrijp de opmerking over de lesuren, en wil zelf ook graag dat personeel dat beschikt over een lerarendiploma voor de klas kan staan.”

De Lille Battaille ziet de cijfers als het bewijs dat er vanuit Vlaanderen meer middelen moeten worden vrijgemaakt om scholen te helpen een middenkader en een secretariaat uit te bouwen, zodat personeel met een pedagogisch diploma weer voor de klas kan gaan staan.

“Wij zijn verplicht om bijvoorbeeld een preventieadviseur te hebben, of om ons te houden aan de wet op de overheidsopdrachten. Daar heb je ook personeel voor nodig, en daarvoor kijken wij naar het lerarenbestand omdat we niet voldoende financieel ondersteund worden om apart personeel aan te trekken. Het is zeker voor kleine basisscholen niet evident om al die taken te vervullen."

“In veel scholen kan je bijvoorbeeld een preventieadviseur maar een aantal uren per week geven. Dat maakt dat vaak een leerkracht voor die taak bijspringt, in plaats van een aantal uren les te geven. Dat moet ook gebeuren om een school open te houden.”