Gatz heeft begrotingsplan, maar 'ik ga geen blauwhelm spelen tussen MR en PS'

Minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) heeft vier maatregelen klaar om de begroting 2025 niet verder te laten ontsporen. “Neen, dit zijn geen besparingen.”

Het is geen groot nieuws: de Brusselse financiën kleuren bloedrood. De begroting 2025 kijkt aan tegen een tekort van maar liefst 1,6 miljard euro (op een totaal van 7 miljard), en de voorlopige twaalfden, bedoeld om geen extra uitgaven te maken, zullen eind juni al vlot overschreden zijn.

Om het tij te keren zijn structurele maatregelen nodig, zoals hervormingen, besparingen of nieuwe inkomsten, maar daar is een regering met volheid van bevoegdheden voor nodig. En die is in de verste verte niet te bespeuren.

Gatz heeft nu een plan klaar, waarmee de Brusselse regering toch enigszins tegemoet kan komen aan de beloftes die vorig jaar aan Standard and Poor’s zijn gemaakt. Dat ratingbureau bereidt tegen juni een nieuwe beoordeling voor van de kredietwaardigheid van het Brussels Gewest. Haast iedereen gaat ervan uit dat die een ratingverlaging zal inhouden.

Rentesneeuwbal

Gatz vraagt daarom aan de collega’s in de regering om nieuwe ‘bewarende maatregelen’.

“Die zijn nodig,” zegt Gatz, “want de gewestbegroting riskeert verder af te wijken van het meerjarig begrotingstraject. Dat houdt reële risico’s in, zoals de verdere toename van de schuld en een rentesneeuwbal (waarbij de rentes hoger zijn dan economische groei, SVG). In een dergelijk scenario kan op termijn de continuïteit van de openbare diensten niet langer verzekerd worden.”

De begrotingsminister heeft vier maatregelen klaar om de ontsporende Brusselse financiën onder controle te houden. Ten eerste op het vlak van het personeel. Daar is de situatie het meest nijpend. Gatz merkt op dat de personeelsuitgaven van het Brussels Gewest in 10 jaar tijd met bijna zeventig procent gestegen zijn. De 22.600 ambtenaren kosten het gewest jaarlijks 1,8 miljard, maar door indexeringen, loonschaalverhogingen en barema-effecten zal dat bedrag alweer een stuk hoger liggen dan in 2024.

Met andere woorden: de enveloppe die voorzien was in 2024, en die dus ook in 2025 beschikbaar is via de voorlopige twaalfden, zal niet volstaan om al de personeelsuitgaven te dekken. Dat werd al duidelijk bij de laatste stemming over de voorlopige twaalfden.

Gareel

Gatz, zelf bevoegd voor ambtenarenzaken, wil daarom dat de leidende ambtenaren er “proactief” alles aan doen om binnen de begrotingsenveloppe van 2024 te blijven. Gatz vraagt ook dat elke overschrijding van de enveloppe van 2024 gemeld en gemotiveerd wordt. Zo wil hij de administraties responsabiliseren. Dat, samen met het moratorium op de aanwerving van personeel, goed voor een verwachte besparing van 30 miljoen euro, en een inspectie van Financiën die streng toekijkt op elke nieuwe aanwerving, moet de Brusselse financiën terug in het gareel te krijgen.

Gatz mikt ook op investeringen. Hij vraagt dat elke vakminister kijkt hoe die gespreid kunnen worden in de tijd. De grootste slokop zijn mobiliteit (de aanleg van nieuwe lijnen, rollend materieel, etc.) en sociale huisvesting (nieuwbouw en renovatie). Door de spreiding in de tijd kunnen de uitgaven naar beneden worden bijgesteld. Gatz vraagt daarom aan de ministers om de toekomstige investeringen te rangschikken: welke zijn prioritair? welke zijn echt noodzakelijk? welke kunnen wachten?

Buffer

Verder zijn er de onderbenuttingen. Dat is een boekhoudkundige buffer, waarbij er vanuit wordt gegaan dat niet alle voorziene uitgaven in dat bepaalde jaar ook zullen worden gedaan. Gatz wil dat de onderbenuttingen van 2024, goed voor 472 miljoen euro, ook in 2025 van kracht blijven. Uitgaven die in 2024 niet zijn gebeurd, kunnen, in tijden van nood, net zo goed in 2025 achterwege blijven, zo is de redenering.

Tot slot zijn er de facultatieve subsidies aan de vzw’s. Hierover was al een akkoord binnen de regering om die met 15 procent in te krimpen (met uitzondering van de vzw’s die met gezondheid en welzijn bezig zijn), maar Gatz wil dat elke minister die ook kenbaar maakt, zodat alle ministers tenminste op dezelfde lijn zitten. Dat levert het Gewest 29 miljoen euro op. Het is iets, zegt Gatz, “maar je moet het wel in perspectief zetten. Het is nauwelijks genoeg om één indexering van het personeel te betalen. Want die kost ons telkens 35 miljoen euro extra.”

Hoeveel deze maatregelen opleveren, kan Gatz niet precies zeggen. Daarvoor zijn nog onderhandelingen nodig.

Noodbegroting

Gatz heeft daarnaast ook vernomen hoe met name Vooruit pleit voor een echte begroting voor het tweede semester van 2025, die dan in het parlement kan worden goedgekeurd. Maar daar past de aftredende minister voor. Hij gelooft niet dat hij een volwaardige begroting kan opstellen, die door de regering kan worden goedgekeurd, én nog eens een meerderheid haalt in het parlement. Dit is niet alleen politiek zeer riskant, volgens Gatz, “Het is ook gewoon onmogelijk. Zo’n begroting wordt nooit goedgekeurd. En ik ben niet van plan om blauwhelm te spelen tussen MR en PS.”

Wat wel nog kan is dat de regering naar het parlement trekt met de bewarende maatregelen die Gatz hierboven heeft geschetst, al draagt dat scenario niet meteen zijn voorkeur weg. “Het zou dan een soort van noodbegroting worden, die door het parlement kan worden goedgekeurd.” Het voordeel is dat de maatregelen door het parlement zijn gedekt, wat een bijkomend argument kan zijn om Standards and Poor’s gunstig te stemmen. Het nadeel is dat dit heel wat politieke discussie zal geven.

‘Niets doen is geen optie’

Gatz is er zich van bewust dat hij met zijn vier maatregelen bij zijn collega’s van de regering niet op veel enthousiasme zal kunnen rekenen. Zeker de PS lijkt de laatste tijd vooral achterover te leunen, zowel binnen de regering als in de vorming van een nieuwe regering.

Maar Gatz wil hen op hun verantwoordelijkheid wijzen. “Niets doen is geen optie. De schuld zal dan blijven stijgen, je gaat naar Standard and Poor’s met lege handen, en het zal steeds moeilijker worden om onze schulden gefinancierd te krijgen.”

Op woensdag 30 april is er ministerraad. Hij hoopt tegen dan een antwoord te krijgen van de collega-ministers over de vier grote lijnen van zijn voorstel.