Vlaanderen bespaart minstens 20 miljoen op Brussel: waar gaat de Brusselaar het voelen?

De Vlaamse regering bespaart minstens twintig miljoen euro op Brussel, bleek vorige week uit het Vlaamse begrotingsakkoord. Onder meer het hoger onderwijs, rusthuizen en vzw’s worden getroffen, al heerst er bij heel wat organisaties en instellingen nog onduidelijkheid over de precieze knip.

"Ongemeen harde klappen”: VUB-rector Jan Danckaert schuwde vorige week, tijdens zijn academische openingsrede, de kritiek op de Vlaamse regering niet. Die had zopas 10,4 miljoen euro aan werkingsmiddelen voor de Brusselse universiteit geschrapt. Het gaat enerzijds om de vroegere Brussel-middelen voor het hoger onderwijs, goed voor een verlies van vijf miljoen euro, en anderzijds om subsidies voor niet-Europese studenten. Die groep is aan de VUB bovengemiddeld vertegenwoordigd. Beide subsidiestromen verdwijnen in 2026, samen met de volledige financiering van het VUB-Instituut voor Europese Studies. “Wij moeten tien miljoen euro inleveren. Dat is onmogelijk,” zei Danckaert.

Hij is zeker niet de enige die de Vlaamse besparingen in Brussel zal voelen. Het hoger onderwijs is maar één luik van de grootschalige besparingsoefening die de Vlaamse regering vorige week voorstelde, in de begroting voor 2026 zoekt die 1,5 miljard euro om naar een evenwicht te evolueren.

Een deel van dat geld moet komen uit nieuwe inkomsten, zoals het optrekken van de zorgpremie en van de kilometerheffing voor zwaar verkeer. De zorgpremie is voor Brusselaars voor alle duidelijkheid niet verplicht, maar alleen vrijwillig te betalen wanneer ze aangesloten zijn bij een Nederlandstalig ziekenfonds. Een veel groter deel van het beoogde 1,5 miljard euro komt uit besparingen en efficiëntie-oefeningen op het eigen apparaat.

Voor Brussel wordt die besparing nu al op zowat twintig miljoen euro geschat, over alle departementen heen. Daartegenover belooft Vlaams minister van Brussel en Media Cieltje Van Achter (N-VA) wel één miljoen euro extra voor nieuwe Nederlandstalige initiatieven in de hoofdstad. De Vlaamse focus in Brussel rust voortaan op drie pijlers, zegt ze: het Nederlands, kinderen en de zorg.

Vlaamse Gemeenschapscommissie: 2,6 miljoen minder

Allerhande vzw’s, het hoger onderwijs en – een primeur – de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) vallen daarentegen wel uit de subsidieboot. Daar krimpt de dotatie met 1,117 miljoen euro vanaf volgend jaar. Tot nu kreeg de VGC jaarlijks zo’n dertig miljoen euro aan Vlaamse middelen. Dat bedrag slinkt nu met 3,75 procent. Op de totale begroting van net geen 200 miljoen euro lijkt dat mee te vallen voor de VGC, maar ook de Brusselse dotatie is nog onzeker en andere Vlaamse subsidiestromen aan de VGC kunnen de komende weken nog mee dalen.

Een van die stromen bestaat uit de subsidies voor grootstedelijke uitdagingen, het vroegere Stedenfonds. Die dalen met anderhalf miljoen euro of 7,3 procent tot nog 19 miljoen euro vanaf 2026. Dat bevestigt bevoegd minister Hilde Crevits (CD&V). Vlaanderen wil de middelen voor grootstedelijke uitdagingen herverdelen naar gemeenten als Halle, Dilbeek, Ninove en Vilvoorde.

Kinderopvang: ruim 7 miljoen erbij

De VGC zal wel meer middelen krijgen voor buitenschoolse kinderopvang en Nederlandstalige crèches. Brussel-minister Van Achter verhoogt die VGC-subsidies van 2,6 naar 11 miljoen euro per jaar: een winst van 8,4 miljoen euro. Die middelen moeten wel een knip van 1,2 miljoen euro aan de crèches van het gemeenschapsonderwijs mee compenseren. Dat waren subsidies vanuit het Departement Onderwijs, maar bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) wil het geld liever vrijmaken voor extra taaluren in het kleuteronderwijs. “Het is niet de bedoeling dat er plaatsen in de Brusselse kinderopvang verdwijnen, integendeel,” klinkt het op haar kabinet.

De financiering van de kinderopvang gebeurt voortaan uitsluitend door de VGC en door het Vlaamse Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Daar benadrukt bevoegd minister Caroline Gennez (Vooruit) dat er het voorbije jaar al 11 miljoen euro extra is geïnvesteerd in de Brusselse crèches, of bijna vijftien procent meer dan in 2024. Dat bedrag blijft de komende jaren mee uitbetaald. Het dient om extra plaatsen voor kinderen te openen, en het geld van dit jaar is nog niet volledig besteed. “Ook in de buitenschoolse opvang kwam er deze legislatuur 8,5 miljoen euro bij,” zegt Gennez. Die toelage was wel eenmalig – er is dus geen zicht op bijkomende middelen in 2026.

Rusthuizen: 360.000 euro minder

Gennez wil wel 30 miljoen euro besparen in de ouderenzorg. “Het gaat om een aanpassing van de Bijzondere Zorgtoelage,” zegt haar woordvoerder Rebecca Castermans. De knip zal bij elk woonzorgcentrum afhangen van het personeel. Volgens Zorgnet-Icuro betekent dat een gemiddeld verlies van ongeveer 357 euro per bewoner per jaar. In de tien Vlaamse rusthuizen in Brussel, met samen 1.019 bedden, komt dat overeen met een besparing van 363.783 euro vanaf 2026.

“Voor ons betekent dat een verlies van 25.000 euro. We zullen proberen om dat niet door te rekenen naar de bewoners,” zegt directeur Bert Anciaux van woonzorgcentrum De Overbron in Neder-Over-Heembeek. Dat mag ook niet, benadrukt het kabinet-Gennez. “Je kan de dagprijs van woonzorgcentra niet zomaar aanpassen. Dat moet altijd goedgekeurd worden door de Vlaamse overheid en wij zullen daar streng op toezien,” zegt Castermans. Volgens Anciaux overwegen de meeste Vlaamse rusthuizen in Brussel nu een prijsverhoging van bepaalde supplementen op de kamer, of in hun cafetaria’s. Minister Gennez zou dat willen verhinderen met een verbod op winst, maar dat is nog in de maak.

Hoger onderwijs: tot twintig miljoen euro minder

Een zwaar getroffen groep zijn de studenten. Aan de Vrije Universiteit Brussel, de Erasmushogeschool Brussel (EhB) en de Odisee Hogeschool verdwijnt opgeteld meer dan 18 miljoen euro. Voor de VUB gaat het om de al vermelde 10,4 miljoen euro. Aan Odisee en de EhB betekent de knip in de Brussel-middelen respectievelijk een verlies van 1,75 en 1,8 miljoen euro. Door de besparing op steun aan niet-Europese studenten verliest de VUB zo’n 2 à 3 miljoen euro, Odisee nog eens 1 miljoen euro. Het schrappen van de werkingsmiddelen voor het Instituut voor Europese Studies betekent een extra knip van 2,2 miljoen euro aan de VUB.

Ook Brik, de organisatie die instaat voor studentenhuisvesting in Brussel, moet Vlaams geld inleveren: daar slinkt de dotatie met liefst vijftien procent of 275.000 euro vanaf volgend jaar. Er blijft zo nog 1,55 miljoen euro over in 2026. Brik kreeg pas vorig jaar 1,3 miljoen euro aan extra subsidies om nieuwe koten te bouwen. De directie wil niet reageren. Ook bevoegd minister Van Achter zegt dat beide partijen nog in gesprek zijn.

Media en cultuur: een miljoen euro minder

De besparingen treffen ook BRUZZ: de Vlaams-Brusselse media verliezen vanaf volgend jaar 434.000 euro aan Vlaamse werkingsmiddelen. Het gaat om 6,5 procent van de verwachte dotatie. BRUZZ telt een kleine zestig medewerkers en heel wat freelancers. Nog in mediasferen verliest de Vlaamse Vereniging van Journalisten, die kantoor houdt in de Zennestraat, 125.000 euro aan projectsubsidies – voor de VVJ Academy. Bij de vzw Journalismfund Europe in de Léopoldstraat wordt voor 100.000 euro aan werkbeurzen geschrapt via het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek. In Sint-Gillis verliezen MO*magazine en zijn vijftiental vaste medewerkers dan weer hun volledige subsidie van 216.000 euro. Dat geld kwam van het Departement Ontwikkelingssamenwerking. De MO*-redactie is nu een crowdfunding gestart.

Binnen de cultuursector zijn grote huizen als de Ancienne Belgique en de KVS gevrijwaard van deze besparingsronde, net als de kunstenaars zelf. Minister van Cultuur Gennez knipt wel drie procent van de subsidies aan allerlei steunpunten voor kunstenaars en sociaal-culturele organisaties. Een deel daarvan is in Brussel gevestigd. Het Kunstenpunt in de Ravensteingalerij verliest zo 63.000 euro, Cultuurloket en Socius elk zo’n 48.000 euro, en VI.BE 34.000 euro. Voor de sociaal-culturele organisaties is de rekening nog niet gemaakt.

Gennez laat ook de bovenlokale musea vijf procent inleveren, maar het enige museum van dat niveau in de hoofdstad, het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel, is daarvan vrijgesteld, omdat zijn financiering via de VGC verloopt.

Onduidelijkheden

Er zijn wel meer organisaties – en kabinetten – die nog geen exacte cijfers kunnen meegeven. De Nederlandstalige bibliotheek Muntpunt moest bijvoorbeeld eerder dit jaar al inleveren en voerde toen ook ontslagen door. “Ook de komende jaren zullen we moeten besparen,” klinkt het nu, maar “de onderhandelingen over een duurzame financiering lopen nog.”

Door het schrappen van de Vlaamse ontwikkelingssamenwerking zou ten slotte de steun aan zogenaamde vierdepijlerorganisaties verdwijnen. Dat zijn vzw’s die vanuit ons land aan internationale solidariteit doen. In Brussel gaat het om een tiental kleine spelers, zoals BX-Jeunes in Molenbeek (dat steun biedt aan partnerland Benin), Mummy Home in Jette (dat zich inzet voor India) of Éclats de Sourir in de Stalingradlaan (dat focust op Senegal). Het is nog niet duidelijk hoeveel middelen zij zullen verliezen.

Bevoegd Vlaams minister Diependaele kan die cijfers naar eigen zeggen niet kwijt, omdat er meer dan 900 vierde pijlerorganisaties actief zijn in Vlaanderen en deels in Brussel. “Dat is een complex overzicht. Vierde pijlerinitiatieven krijgen niet enkel van Vlaanderen middelen, maar bijvoorbeeld ook van lokale besturen, provincies of de federale overheid. Het is dus onmogelijk om aan te geven welk initiatief geraakt zou worden,” besluit zijn woordvoerder Ben Bruynseels.