Amnesty International: 'Opvang weigeren brengt leed met zich mee'

Amnesty International stelt in een rapport dat het aanhoudende negeren van de rechten van asielzoekers door België tot ernstig menselijk leed leidt. Tussen 2021 en 2025 sprak de organisatie met talloze dakloze asielzoekers. Het rapport benadrukt de aantasting van hun waardigheid, de discriminatie van alleenstaande mannen en de schade aan de rechtsstaat door het negeren van internationale verplichtingen.

Zo ook Thaer, een jonge man afkomstig uit Palestina. "Ik wilde naar België komen, verder studeren als verpleger en beginnen te werken", vertelt hij. "In plaats daarvan belandde ik in de Brusselse metrotunnels, waar ik sliep om me te beschermen tegen de regen."

'Langzaam veranderde het kraakpand in een kerkhof'

Ook de jonge Afghaan Sayed, die van 2022 tot 2023 in het beruchte kraakpand in de Paleizenstraat verbleef, herinnert zich maar al te goede de erbarmelijke levensomstandigheden waarmee hij geconfronteerd werd in het kraakpand. "Langzaam veranderde het kraakpand in een kerkhof", vertelt hij. "De overheid kwam niet, enkel normale mensen - burger-vrijwilligers - kwamen eten en warme kleren brengen. De mensen voelden onze pijn, maar de overheid niet."

De Syriër Hassan herinnert zich ook een ontmoeting met een mede-asielzoeker die met een chronische hartaandoening op straat moest overleven. "Ook als je een hartaanval of kanker hebt, geeft de overheid geen moer om je."

Humanitaire Hub draait overuren

Bij de Humanitaire Hub aan het Brusselse kanaal en op een steenworp van het Herman Teirlinck-gebouw van de Vlaamse overheid kloppen dagelijks 357 asielzoekers aan voor medische hulp, juridische bijstand, voedsel of een kledingpakket.

De medische klachten die de asielzoekers daar hebben, zijn voor een groot deel het gevolg van de dakloosheid en het op straat verblijven terwijl ze de asielprocedure doorlopen. Pas daarna volgen andere oorzaken, zoals fysiek geweld, marteling en detentie. Volgens 'Infirmiers de Rue', een medische organisatie actief in Brussel is de straat ondertussen "het grootste psychiatrische ziekenhuis van Brussel".

Nationale en internationale bezorgdheid

Het rapport van Amnesty International werpt een blik op het menselijke leed achter beslissingen van de federale overheid, die het volgens de ngo nalaat om de opvangcrisis sinds 2021 op te lossen. In dat jaar trokken verschillende middenveldorganisaties aan de alarmbel. De toenmalige regering-De Croo werd aangemaand om extra opvangplaatsen te voorzien. Sindsdien is de Belgische overheid door nationale en internationale rechtbanken meer dan 12.000 keer bevolen om in extra opvang te voorzien.

Doordat geen gehoor wordt gegeven aan de vonnissen lopen ook de dwangsommen op tot net geen 16 miljoen euro. België heeft steeds nagelaten de vonnissen te respecteren, zegt Amnesty International. "De politieke wil ontbreekt", ondanks dwangsommen en het bindende karakter van de vonnissen.

"De aanhoudende minachting van België voor mensenrechtenverplichtingen en zowel binnenlandse als internationale gerechtelijke uitspraken is zeer verontrustend", zegt Tess Heirwegh, beleidsmedewerker bij Amnesty International Vlaanderen.

Niet enkel ngo's en middenveldorganisaties manen de federale regering aan om actie te ondernemen. Sinds 2021 hebben ook vier speciale rapporteurs van de Verenigde Naties en de Mensenrechtencommissie van de Raad van Europa hun bezorgdheden geuit.

'De crisis is een kwestie van politieke wil'

Met het aantreden van de federale regering-De Wever I verhardt ook de houding van de Belgische overheid ten aanzien van asielzoekers. Kersvers minister voor Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt (N-VA) geeft zelf aan "het strengste migratiebeleid ooit" te zullen gaan voeren.

Volgens beleidsmedewerker bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen, die de bevindingen uit het rapport herkent van op het terrein, zullen de plannen van de huidige federale Arizona-regering "de crisis enkel verergeren". "We geloven niet dat België die crisis niet kan verhelpen, het is enkel en alleen een kwestie van politieke wil", zegt ook beleidsmedewerker Thomas Willekens van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Wel onderstreept hij dat Fedasil volgens hem goed werk levert en zijn best doet, maar overheid stokken in de wielen steekt. "Zij plaatsen Fedasil in een voortdurende crisismodus." Ook mede daardoor "respecteert Fedasil sinds mei 2022 de vonnissen van de rechtbank niet langer".