Brusselse gelovige jongeren over religieuze chatbot: 'Weg van toxische sfeer op TikTok'

De katholieke jongerenorganisatie Kamino lanceerde deze week een primeur: een chatbot die met behulp van artificiële intelligentie levensvragen van jongeren beantwoordt. Met de chatbot, die VIA werd gedoopt, wil de in Etterbeek gelegen organisatie een tegengewicht bieden aan de steeds luidere radicale en polariserende stemmen op sociale media als TikTok en Instagram. BRUZZ sprak met Brusselse jonge gelovigen en polste naar hun mening.

In de Kerk van Goede Bijstand in het centrum van Brussel is het gezellig druk op een zondagochtend. Een veertigtal mensen verzamelt zich om te luisteren naar hoe pastoor Guido Vandeperre vertelt over het belang van bidden, hoe waardevol het kan zijn je ergens voor te engageren en wereldvrede. Hosties worden gedompeld in wijn en nadien besluit iedereen af te zakken naar parochiecentrum De Schelp, even verderop.

Hoewel de meeste gelovigen ver voor de komst van het internet geboren zijn, wonen er ook jongeren de mis bij. Hervé Katagaruka (22) is een van hen. De student Supply Chain Management probeert elke zondag de misviering bij te wonen, meestal doet hij dat in zijn thuisgemeente Anderlecht. Ook hij merkte een steeds ruigere toon op bij religieuze content op Instagram en TikTok, twee netwerken die hij dan ook besloot de rug toe te keren.

“Op een gegeven moment had het algoritme door dat ik geïnteresseerd was in christelijke content”, vertelt Katagaruka. “Maar daardoor kreeg ik ook heel wat posts te zien waarin andere religies vanuit christelijke hoek werden aangevallen. Zo herinner ik me TikToks van ex-moslims die zich bekeerden tot het christendom en zich erg haatdragend uitten naar de islam toe, wat dan opnieuw reacties uitlokte. Omdat ik net was teruggekeerd van een interreligieuze reis waarin ik met jongeren van verschillende religies en levensbeschouwingen een week lang in debat was gegaan en ik die diversiteit net positief vond, besloot ik sociale media te verwijderen om toxische en polariserende religieuze content te vermijden”.

Ook David Sarwarghauri (21) uit Sint-Jans-Molenbeek ziet een gelijkaardige tendens. “Het is zeker niet alleen vanuit christelijke hoek, maar algemeen merk je dat religie een hot topic is bij veel Brusselse jongeren”, vertelt hij. “Op sociale media zijn veel debatten tussen theologen of religieuze leiders. Zij kunnen op een respectvolle manier van mening verschillen, maar in de reacties zijn de commentaren onderling vaak erg hard ”, zegt hij.

Geen verrassing

Voor onderzoekster Elies Van Noten, verbonden aan het Educ8-project – een samenwerking tussen KU Leuven en andere Europese universiteiten die educatieve pakketten ontwikkelde rond religieuze polarisering en radicalisering – komen de ervaringen van Katagaruka en Sarwarghauri niet als een verrassing.

Van Noten stond samen met andere KU Leuven-collega’s in voor het katholieke luik van het project en volgens haar is er effectief een verharding van het discours bij jongeren op sociale media rond religie. “Radicalisering wordt vaak gelinkt aan moslimjongeren, maar het is een bredere tendens. Elke levensbeschouwing, religieus en niet-religieus, kan polariserende perspectieven voortbrengen. Ook binnen het christendom zijn er jongeren die religie gebruiken om zich sterk af te zetten tegen anderen”, vertelt ze.

Volgens de onderzoekster geldt het klassieke verhaal over sociale media, waar jongeren vaak heel eenvoudige, zwart-witboodschappen voorgeschoteld krijgen, ook voor religie. “Al toont onderzoek aan dat jongeren zich onvoldoende bewust zijn van de impact van sociale media op het vlak van levensbeschouwing en religie. Jongeren onderschatten hoe selectief de informatie die ze te zien krijgen is. Dat maakt hen extra kwetsbaar voor radicale denkbeelden, die zich snel verspreiden in een wereld van gepersonaliseerde algoritmes", klinkt het.

Betrouwbare info

Het is net tegen die zwart-witbeelden dat Kamino zich door middel van de VIA-chatbot probeert te vezetten. De chatbot werkt op basis van artificiële intelligentie die gevoed is door AI-experts, jongerenpastors en theologen verbonden aan Kamino. Zij trainden het systeem op basis van katholieke geloofsbronnen, Bijbelverhalen en officiële kerkelijke teksten. Voor gevoelige onderwerpen – als abortus en seksualiteit – verwijst de bot gebruikers door naar professionele hulp, theologen of jongerenpastors. “We willen jongeren op een laagdrempelige manier neutrale en betrouwbare informatie aanbieden over het geloof,” vertelt Ellen Keersmaekers, jongerenpastor bij Kamino in Brussel daarover.

“Een goed idee’, vind ook Sarwarghauri is. “Het christendom is niet altijd even gemakkelijk om te begrijpen. Ik hoop dat de chatbot op een simpele en effectieve manier zal kunnen antwoorden op de vragen van mensen die zoeken naar antwoorden”.

Katagaruka hoopt dan weer dat de chatbot met bronvermelding zal werken. “Daarin zouden ze echt het verschil kunnen maken met sociale media, waar mensen alles kunnen verkondigen over het geloof wat ze willen, zonder dat ze met een bewijs komen”.

Échte dialoog

Van Noten noemt de chatbot een “bemoedigend initiatief”, maar blijft ook beklemtonen dat er meer nodig is. “Zo’n chatbot opent de dialoog op een toegankelijke manier, vooral voor jongeren die in het digitale landschap zoeken naar zingeving”, zegt ze. Al blijft het volgens de onderzoekster maar een eerste stap. “De volgende stap is kwalitatief levensbeschouwelijk onderwijs en dialoog in het échte leven. In die zin is het alvast positief dat de chatbot ook doorverwijst naar reële mogelijkheden voor dialoog en ontmoeting”, vindt ze.