Enorme ergernis over zwerfvuil: 'Laat gemeenschapswachters boetes uitschrijven'

Twee VRT-journalisten klagen op sociale media aan wat elke Brusselaar vaststelt: in tal van straten stapelt het grofafval zich op en vliegt het zwerfvuil rond. Waarom loopt het toch zo fout?

Na VRT-journalist Tim Verheyden enkele weken geleden doet nu ook zijn collega Riadh Bahri zijn beklag over de rommel die elke dag in de straten van zijn Brusselse wijk aantreft. Dat zijn appartementsblok een GAS-boete kreeg voor het te vroeg buitenzetten van een vuilniszak, doet de ergernis verder oplopen.

Ze zijn lang niet alleen met hun bekommernissen. Bezorgde burger Stefan Gijssels, die in de wijk van de Jubelfeestlaan (nabij metrostation Belgica) in Molenbeek woont, ziet om de haverklap dat grofafval zich opstapelt op straat.

"Kasten, koelkasten, een kapotte WC-pot, kinderspeelgoed, maar ook gewoon huishoudafval. Soms blijft alles een week liggen, tot een overheidsdienst - we weten niet goed welke - dat uiteindelijk komt ophalen. En zo gaat het keer op keer. Ik denk dat veel buurtbewoners dat als een soort dienstverlening zijn gaan beschouwen. De mensen denken dat dit het systeem is."

Wat niet helpt, is dat de bestaande straatvuilbakken vaak overvol zitten. En ook aan de glascontainers stapelt het gedumpte afval zich op. Het werkt Gijssels zo op de heupen, dat hij soms zelf met een vuilzak in de hand de straat het zwerfafval gaat verzamelen.

Straffeloosheid

Is sluikstorten het gevolg van een gebrek aan burgerzin, te weinig kennis over afvalsortering en containerparken, of dumpen sommige mensen en bedrijven gewoon op straat om kosten uit te sparen, zoals de afvalberg van afgelopen week suggereert langs de Ring aan Anderlecht, vlakbij supermarktketen Cora?

"Al die socio-economische oorzaken spelen duidelijk een rol: zo komt sluikstorten in achtergestelde wijken vaker voor. Er is een verband met de verpauperisering van de stad", antwoordt Simon De Muynck, wetenschappelijk medewerker aan de ULB en coördinator van het Centre d’écologie urbaine. "Maar de belangrijkste oorzaak is de straffeloosheid. We slagen er als maatschappij te weinig in om overtreders te sanctioneren."

De Muynck voert al jarenlang onderzoek naar afvalophaling en pleit ervoor dat niet alleen de politie en gemachtigde controleurs, maar ook andere spelers op het terrein - bijvoorbeeld gemeenschapswachters - boetes kunnen uitschrijven. "Uit ons onderzoek blijkt dat de wijk vaak weet wie de sluikstorters zijn. Alleen ontsnappen ze te vaak aan sancties."

Containerparken te ver

Gijssels vermoedt dat het feit een op de twee Brusselse gezinnen geen auto heeft, ook een rol speelt. Het is zonder auto niet vanzelfsprekend om tot een van de grote gewestelijke containerparken (Neder-Over-Heembeek, Anderlecht en Vorst) te geraken. En ondanks de vele politieke beloften daarover, is het nog jarenlang wachten vooraleer elke gemeente een nabijgelegen eigen containerpark bezit.

'Waarom geen container op elke hoek van de straat zetten?', stelt Gijssels voor. Maar volgens De Muynck is dat om financiële redenen geen realistisch idee. "De forse logistieke kosten die daarmee gepaard gaan, zijn onhaalbaar voor Net Brussel, dat twee jaar geleden nog de ophaalrondes terugbracht van 3 naar 2, precies om kosten uit te sparen."

Plastic zakken

Paradoxaal genoeg is ook de afvalophaling zelf vaak oorzaak van zwerfvuil, doordat de plastic vuilzakken op straat niet altijd dichtgemaakt zijn of omdat dieren de witte of oranje zak openscheuren. "Als er veel wind is, vliegt het vuil in het rond. Wat het extra pijnlijk maakt, is dat na de gewestelijke ophaalrondes het de gemeentelijke straatvegers zijn die de opkuis moeten doen. Een compleet inefficiënt systeem", zegt De Muynck.

Bovendien is er met de plastic vuilzakken - en met name de oranje (voedingsafval) en groene zak (tuinafval) - ook een probleem qua volksgezondheid, zegt de ULB-onderzoeker. "De inhoud van die zakken wordt gebruikt voor compostering. Maar die zakken zijn niet voor de volle 100 procent biologisch afbreekbaar en omvatten restanten van plastic. Zelfs na het uitfilteren van de zakken blijven er nog steeds microplastics aanwezig. Met andere woorden: we steken petroleum in onze aarde. Dat is te gek voor woorden."

Mr. Proper

Volgens De Muynck is de enige oplossing om voor alle afvaltypes met vaste bakken te werken - zoals de bekende oranje bak - en de plastic zakken helemaal af te schaffen. Dat vergt echter een volledige reorganisatie van de afvalophalingsketen bij Net Brussel, die volledig op plastic zakken afgestemd is.

Of hoe er voor de vele afvalproblemen in de stad, er niet onmiddellijk een wondermiddel bestaat dat alles oplost. Formateur David Leisterh (MR) verklaarde tijdens de kiescampagne dat de volgende minister-president de Mr. Proper van het Gewest moet zijn. Maar op een nieuwe Brusselse regering is het nog altijd wachten.