Hoe Brusselse jongeren mobiliseerden na hooligangeweld

Toen Brugse hooligans gratuit geweld pleegden in Molenbeek en Jette, duurde het niet lang voor honderden Brusselse jongeren de straat op trokken voor wraakacties. De oproep verliep onder meer via invloedrijke influencers op Snapchat.

“C'est fdp (fils de pute, red.) on attaque le commerce de mon oncle! Ils l'ont frapper à plusieurs reprises 4 membres de ma famille son a l'hôpital! Quallah les envoie tt droit en enfer!”
***
“3amo (oom, red.) Mouloud de Brico Ben est dans le coma à cause de ces sauvages qu'Allah apaise ses souffrances et rende justice à cette homme qui a simplement voulu protéger son commerce!”
***
“Ft bz (baiser, red.) leur madre a c'est enfant de pute message a tout bx aujourd'hui c la guerre”
***
Deze berichten vormen maar een kleine greep uit de oproepen die op 4 mei circuleerden op Snapchataccounts die luisteren naar namen als 'Porte de Hall', 'Tv-molenbeekois' of 'C'la Shlada' en die tussen de 15.000 en 30.000 volgers tellen. Het zijn reacties op het vandalisme en de gewelddadige aanvallen op burgers van een deel van de Brugse hooligans op hun weg naar het Heizelstadion, waar Club Brugge en RSC Anderlecht om de Beker van België strijden. De West-Vlamingen winnen.

Het antwoord op die Brugse raid laat niet lang op zich wachten. Amper zijn de Brugse fans de straat uit van Brico Ben, een doe-het-zelfzaak in Molenbeek waarvan de uitbaters klappen incasseerden, of de laatste supporters worden op hun beurt aangevallen door jongeren.

Drarries in een paard van Troje

In de loop van de avond groeit het aantal wraakacties. Brusselse jongeren vallen supporters aan op straat en gaan in groepjes verschillende metrostations in om – doorgaans onschuldige – voetbalfans in elkaar te slaan of zelfs in de voet te schieten. Een filmpje toont hoe zelfs een vrachtwagen volgeladen wordt met jongeren vlak bij Brico Ben. Een snapchatter legt uit dat de drarries (jongeren, vaak met Noord-Afrikaanse roots) gewoon een duizenden jaar oude strategie toepassen: de vrachtwagen is een paard van Troje, waarmee ze tot bij nietsvermoedende Bruggefans rijden.

Hoe kon de strafexpeditie zo snel op gang komen? BRUZZ wilde de vraag aan de jongeren achter de Snapchataccounts stellen, maar die gaven niet thuis. De argwaan tegenover de media blijkt groot. “Il faut nos propres médias,” heet het in een van de berichten.

Experts lichten wel een tip van de sluier. “In zo'n geval is het mogelijk dat getuigen of betrokkenen eerst oproepen via de klassieke netwerken zoals hun vriendengroepen,” legt onderzoekster Nathalie Van Raemdonck (VUB) uit, die zich toelegt op sociale media. “Als die op hun beurt een bericht doorsturen naar hun netwerk, heb je al een grote groep. Wanneer de account van zo'n influencer het bericht oppikt, rolt de sneeuwbal nog sneller.”

De algoritmes van platformen als Snapchat veroorzaken op hun beurt nog eens een versterkingseffect, weet Zara Mommerency van Mediawijs, het Vlaamse Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid. “Hoe meer emotionele interactie, hoe meer berichten getoond worden aan andere gebruikers, ook niet-volgers. Je komt dan in een versnellende loop terecht. Vaak zie je dat dergelijke berichten een eigen leven gaan leiden en extra emotioneel worden.”

Bij de agressie door Brugse extremisten waren de feiten en de filmpjes al ernstig genoeg voor een hevige reactie. Toch is ook sprake van vervorming. Zo wordt in verschillende berichten gezegd dat de uitbater van de doe-het-zelfzaak in coma ligt, terwijl hij de avond zelf al het ziekenhuis verlaat.

Dat hun berichten door veel niet-volgers worden gelezen, valt ook de influencers op Snapchat op. Die zien hun bezoekerscijfers tijdens de rellen zodanig pieken, dat ze die gretig delen. De jongeman achter 'Made in BXL' toont zich bijvoorbeeld trots dat een bericht ruim een miljoen keer is bekeken, maar klaagt in één adem dat 82 procent van die kijkers geen volgers zijn.

Black Lives Matter

Snapchat is niet het enige sociale medium waarmee gemobiliseerd wordt. Ook Telegram, Discord, 4Chann of Instagram spelen vaak een rol. “Snapchat heeft het voordeel dat berichten na 24 uur verdwijnen, waardoor ze minder snel op de radar van de politie komen,” legt Mommerency uit. “Jongeren zetten zoveel online dat je niet alles kan volgen.”

Van Raemdonck nuanceert de invloed van sociale media zondag ook. “Het geweld tegen gewone buurtbewoners was zo frappant, dat je wellicht ook een forse reactie had gekregen zonder die platformen. Sociale media maken het wel makkelijker om snel veel mensen te bereiken.”

Mobilisatie via sociale media hoeft trouwens niet per se negatief uit te draaien. “Ook Black Lives Matter bracht snel veel volk op de been via sociale media,” benadrukt zowel Van Raemdonck als Mommerency.

Net als andere sociale media kan een platform als Snapchat ook als echokamer functioneren, ziet Mommerency. “Op die accounts hoor je weinig tegenstemmen.” Dat gebrek aan verzoenende tegengeluiden beperkt zich niet tot de bubbels van sociale netwerken, vindt een Brusselse politiebron die liever anoniem blijft. “Politici aan de linkerzijde hameren op het onrecht en het racisme door sommige Bruggefans. Ik hoor zelden dat het niet oké is om onschuldige Bruggefans ineen te kloppen. Het is bijna alsof ze daarmee het geweld goedpraten.”

Van Raemdonck heeft een tip voor politie en bestuur als het om invloedrijke Snapchatpagina's gaat. “Die bestrijden helpt niet, misschien is het beter om de mensen erachter als een soort lokale leider te benaderen en uit te nodigen voor een constructief gesprek.”