Nederland mag alleenstaande mannelijke asielzoekers niet terugsturen naar België

De Nederlandse minister van Asiel en Migratie mag alleenstaande mannelijke asielzoekers niet terugsturen naar België, zo oordeelt de Nederlandse Raad van State woensdag. De opvangomstandigheden in ons land zijn daarvoor te onzeker. "De onverschilligheid van de Belgische autoriteiten is een belangrijke factor in die uitspraak", zegt Thomas Willekens van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Normaal gesproken mogen Europese landen asielzoekers terugsturen naar het land waar ze zich als eerste hebben gemeld. Maar in België bestaat volgens de Nederlandse Raad van State het risico dat deze mannen niet worden voorzien van "hun meest elementaire levensbehoeften" van een bed, bad en brood.

Dat is volgens de hoogste bestuursrechter in strijd met de mensenrechten en daarom moet Nederland de asielaanvraag van deze mannen toch in behandeling nemen. De Raad heeft het over "systeemfalen van de Belgische autoriteiten bij de opvang en rechtsbescherming voor deze groep".

De zaak was aangespannen door een man met de Afghaanse nationaliteit, maar door de uitspraak zal ze betrekking hebben op alle alleenstaande mannen.

Sinds eind 2021 zijn alleenstaande mannelijke asielzoekers niet zeker van een plek in de Belgische asielopvang. Sinds september 2023 is er ook geen opvang meer voor hen. Volgens toenmalig bevoegd staatssecretaris Nicole De Moor (CD&V) was dat toen nodig door plaatstekort, ze gaf voorrang aan gezinnen met kinderen.

Onverschilligheid

De uitspraak komt niet als een verrassing voor Thomas Willekens van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Enerzijds omdat hij als extern expert gehoord is door de Nederlandse Raad van State. "Maar ook omdat heel wat lagere rechtbanken tot een gelijkaardig oordeel kwamen", aldus Willekens.

De Raad van State vroeg zich in essentie af of er wel nog sprake is van wederzijds vertrouwen: een belangrijke voorwaarde voor het Dublinverdrag, dat stelt dat mensen in het eerste land van aankomst asiel moeten aanvragen. "Maar als er sprake is van systeemfouten geldt dat vertrouwensbeginsel niet meer", aldus Willekens.

Eerder oordeelde de Raad van State dat de Afghaanse man wél nog naar België moest. Nu oordeelt het hoogste bestuursorgaan anders. "Toen kondigde de Vivaldi-regering nog een aanbestedingsprocedure aan, een Brusseldeal en winteropvang", zegt Willekens. "Deze regering doet dat niet, er is geen initiatief meer om de opvang van alleenstaande mannen te verbeteren." Die onverschilligheid is een grote factor in de uitspraak. Hierdoor wordt de gebrekkige opvang niet als tijdelijk, maar als structureel gezien.

Door de uitspraak zullen er geen mannelijke asielzoekers vanuit Nederland naar België doorstromen. Missie geslaagd voor minister van Asiel en Migratie Anneleen van Bossuyt (N-VA)? "Dit is toch eerder in het nadeel van België", zegt Willekens. "België verwijt Griekenland en Italië de Dublinverordening niet te respecteren en geen asielzoekers terug te nemen. Nu hoeven die landen zich van dat verwijt niks meer aan te trekken."

'Overbelasting'

Van Bossuyt noemt dit zelf "een moeilijke zaak voor zowel België als voor ons buurland. Ik heb een asielcrisis geërfd", zegt ze.

De minister wijst erop dat er geen sprake is van ‘onverschilligheid’, zoals het arrest stelt, maar van jarenlange structurele overbelasting. "Daarom zetten we nu resoluut in op drie pijlers: het beperken van de instroom, het verhogen van de uitstroom, en het tegengaan van misbruik van de asielprocedure. Dat is nodig om humane bescherming te kunnen bieden aan wie er wel recht op heeft."

De minister geeft ook mee dat de huidige wachtlijst voor alleenstaande mannen die geen opvang kunnen krijgen, aan het slinken is en dat de eerstvolgende voor de opvang uitgenodigd wordt zodra er een plaats is in het reguliere opvangnetwerk.