Ook politie heeft ‘black bloc’: mogen agenten anoniem optreden tijdens betoging?

Op de nationale betoging dinsdag vlogen gemaskerde betogers en agenten elkaar stevig in de haren. Het viel daarbij op dat heel wat agenten in anonieme zwarte kleren rondliepen met enkel een politiearmband en soms zelfs zonder. Wat is hun functie en is dit wettelijk? "Vroeger droegen we ook vakbondssjaals als vermomming, maar dat mag niet meer."

De nationale betoging werd dinsdag ontsierd door verschillende geweldsincidenten. Zo sneuvelden meerdere ramen van de Dienst Vreemdelingenzaken, waren er tal van clashes met de politie en moest ook het Hilton-hotel aan Brussel-Centraal daags nadien scherven rapen. De daders waren steevast in het zwart gekleed met ski- en zwembrillen tegen het traangas en gezichtsbedekking.

Ze staan op betogingen gekend als 'de black bloc' vanwege hun klederdracht en hebben vaak banden met extreemlinkse en antifascistische bewegingen. In totaal werd dinsdag een twintigtal van hen gearresteerd. Op video’s is te zien dat gemaskerde en eveneens in het zwart geklede agenten daarbij een sleutelrol speelden.

Maar mogen agenten - die daarbij vaak hardhandig te werk gaan - eigenlijk volledig anoniem optreden? Volgens de wet op het politieambt (die dateert uit 1992) is het alvast niet strikt verboden. "Ook de leden die in burgerkledij tegenover een persoon optreden moeten een armband dragen die op zichtbare en leesbare wijze hun interventienummer vermeldt, behalve wanneer de omstandigheden het niet toelaten", klinkt het zo.

Dat laatste is op betogingen volgens politie-experts het geval. "Die anonieme agenten zijn vaak 'intercepteurs'", verklaart voormalig hoofdcommissaris bij Comité P en docent politie-ethiek Paul Jacobs aan BRUZZ. "Het zijn agenten in burger die tijdens een betoging ineens door de politiegelederen breken, specifiek om oproerkraaiers uit de menigte te halen en terug te brengen achter de politielinies. Daar worden ze dan aangehouden.”

“Als zij op voorhand herkenbaar zouden zijn, is hun werk veel moeilijker. Wettelijk is hun anonimiteit ook geen enkel probleem. Zij moeten zich wel telkens kenbaar maken als ze overgaan tot een aanhouding.”

Klachten

"Dat systeem bestaat al jaren", bevestigt ook een hooggeplaatste ex-politiechef die graag anoniem wil blijven. Hij spreekt van 'het arrestatieteam'. "Hier bestaat zelfs een specifieke opleiding voor. Hun doel is specifiek om mensen aan te houden voor juridische feiten. Zij werken in burger en volgen tijdens een manifestatie bepaalde risicogroepen. Zij proberen meestal eerst geweldfeiten te filmen en als ze een kans zien voor een veilige arrestatie - bijvoorbeeld omdat de politielinies nabij zijn of het doelwit is afgezonderd - dan gaan ze ervoor."

BRUZZ kon in eerdere betogingen al vaststellen dat leden van 'het arrestatieteam' bijzonder ver gaan in hun vermommingen met zwarte kleren en zelfs antifascistische slogans of Palestijnse sjaals. "Vroeger droegen we ook vakbondssjaals, maar dat mag niet meer na klachten van de bonden. Die vermommingen zijn nodig, want dit zijn agenten die anders relatief herkenbaar zijn. Zij nemen risico's, hè, je stuurt hier niet de kleintjes op af."

Bij de arrestaties zijn de agenten dan wel verplicht hun armband aan te doen en zich te identificeren, bevestigt de politiechef. "Maar op de foto's zie je dat dit normaal ook wel het geval is."

In het meest recente rapport van Comité P over de kwestie stelt de politiewaakhond wel "geregeld klachten te ontvangen over het gebrek aan identificatie bij politieambtenaren".

In dat rapport staat ook een reactie van de politiezone Brussel-Hoofdstad/Elsene die stelt dat het "onze taak is om na te denken over een systeem dat het mogelijk maakt om onze mensen makkelijker te identificeren en tegelijkertijd het juiste evenwicht te bewaren met de eerbiediging van hun persoonlijke levenssfeer en hun imago. Het lijkt immers essentieel om het geringste risico op een vergeldingsactie te vermijden."

De politiezone gaf in een mail naar BRUZZ meer uitleg. "Bij bepaalde interventies, vooral in de context van risicovolle betogingen, kunnen agenten in burger worden ingezet voor specifieke opdrachten, zoals het identificeren van relschoppers of het uitvoeren van gerichte arrestaties. Deze aanpak heeft tot doel geweld te voorkomen en de openbare veiligheid te waarborgen", aldus de cel communicatie.

"Deze agenten dragen altijd een legitimatiekaart en moeten die, behalve in uitzonderlijke omstandigheden (dringende noodzaak, veiligheid), kunnen tonen. In principe dragen zij ook een duidelijk zichtbaar identificatiebandje, maar het kan om operationele redenen gebeuren dat dit niet onmiddellijk zichtbaar is. Deze praktijk is geregeld door de wet op het politieambt (artikel 41) en door interne richtlijnen die bepalen dat identificatie moet gebeuren zodra de situatie dit toelaat."

Wat het dragen van maskers betreft, tot slot: "Dit is een maatregel ter bescherming van de agenten, onder meer tegen traangas, projectielen of om hun veiligheid te garanderen tijdens gevoelige operaties. Dit blijft in overeenstemming met de geldende regels."