Verlinden schat uitstroom gevangenissen door noodwet op 700 gedetineerden

Minister van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) verwacht dat zowat 700 gedetineerden de komende maanden uit onze gevangenissen kunnen stromen door de maatregelen in haar noodwet. Die heeft dinsdag een eerste lezing doorstaan de Kamercommissie, maar krijgt een tweede lezing. Verlinden geeft verder nog mee dat het slechts om een schatting gaat.

Ons land telde een week geleden ruim 13.700 gedetineerden, de 670 gedetineerden met verlengd penitentiair verlof inbegrepen, terwijl er in de gevangenis maar 11.040 plaatsen zijn. Daarnaast zijn er nog 3.500 tot 4.000 veroordeelden van wie de uitvoering van de straf werd opgeschort wegens de overbevolking in de penitentiaire instellingen. Ook zij moeten hun veroordeling nog uitzitten.

Minister Verlinden verklaarde dinsdag dat het de ambitie is die opgeschorte straffen tegen eind 2026 op te lossen. Het gaat om veroordeelden voor feiten tot maximaal drie jaar, met uitzondering van onder meer terrorisme, zedenfeiten en geweldfeiten. Of die ambitie wordt gehaald, zal volgens de minister wel afhangen van de realiteit op het terrein. Een groot onderzoek met veel arrestaties - zoals Sky ECC - heeft bijvoorbeeld sowieso een impact.

Voor straffen tot drie jaar moet een gevangenisstraf het laatste redmiddel worden. Een rechter die overweegt een effectieve celstraf op te leggen tot zes maanden, zal een alternatieve straf moeten opleggen. Voor feiten tussen zes maanden en drie jaar, zal de rechter moeten motiveren waarom hij kiest voor een celstraf en geen alternatieve straf.

Daarnaast komt er een snellere toekenningsprocedure voor het toekennen van strafuitvoeringsmodaliteiten door de strafuitvoeringsrechter. Veroordeelden met een gevangenisstraf tot en met drie jaar zullen, na beslissing van de strafuitvoeringsrechter, kunnen doorstromen naar elektronisch toezicht vanaf zes maanden en wanneer ze een derde van hun straf hebben uitgezeten. Na een derde van de straf kunnen ze doorstromen naar een voorwaardelijke invrijheidstelling.

2.000 gedetineerden

Tot slot komt er ook de mogelijkheid voor de gevangenisdirecteur om over een vervroegde invrijheidstelling te beslissen vanaf zes maanden voor het strafeinde, bij langere straffen van tien jaar. Net als bij de andere maatregelen zijn bepaalde categorieën van misdrijven en veroordeelden uitgesloten, bijvoorbeeld voor terroristische misdrijven en zedendelinquenten, en mag er geen gevaar zijn voor de slachtoffers.

De Kamercommissie Justitie heeft dinsdag artikelsgewijs ingestemd met de noodwet. Opvallend: binnen de meerderheid loopt niet iedereen over van enthousiasme. "Dit is de best mogelijke slechte oplossing", stelt Sophie De Wit (N-VA). Op vraag van oppositiepartijen Groen en Vlaams Belang komt er nog een tweede lezing. Nadien moet de tekst nog langs de plenaire Kamer passeren.

In onze gevangenissen zitten een kleine 2.000 gedetineerden met een straf tot en met 3 jaar, die onder toepassing van de noodwet vallen - dus niet de veroordeelden voor terreur- en zedenfeiten, legde de minister uit. Volgens Verlinden zullen er ongeveer 700 kunnen uitstromen, wat dus plaats moet maken voor veroordeelden van wie de strafuitvoering werd opgeschort.

Meer ingezoomd zullen zowat 373 veroordeelden in de tijdsvoorwaarden voor elektronisch toezicht vallen. Ze schat dat daarvan zo'n 175 à 200 veroordeelden ook effectief de modaliteit toegekend zullen krijgen. Zo'n 624 veroordeelden vallen op het moment van de inwerkingtreding in de voorwaarden voor voorwaardelijke invrijheidstelling. Naar schatting 280 tot 300 zullen dat toegekend krijgen. Tenslotte zullen er zo'n 200 veroordeelden in aanmerking komen voor de vervroegde invrijheidstelling.

Veroordeeld

In maart werd de Belgische staat nog veroordeeld door het Brusselse hof van beroep voor de overbevolking in de gevangenis van Haren en de “onmenselijke behandelingen” in de gevangenis van Sint-Gillis. In het arrest was onder meer sprake van cellen zonder verwarming, kapotte ramen, cellen zonder stoelen, problemen met toiletaansluitingen, schimmel, douches die 10 dagen niet werken en onhygiënische omstandigheden. In december vorig jaar zaten in Haren 1.148 gedetineerden vast terwijl er maar 1.035 bedden beschikbaar zijn.