Legalisering pepperspray opnieuw ter discussie: 'Vergroot vooral risico op problemen'

Het verbod op pepperspray staat opnieuw ter discussie. Maar volgens criminologe Els Enhus (VUB) is legalisering niet meteen een goed idee. “Het lijkt misschien een oplossing voor het onveiligheidsgevoel van vrouwen, maar in de praktijk kan het net leiden tot escalatie. Investeer liever in structurele oplossingen zoals camera's en verlichting."

Vandaag is pepperspray in België nog verboden, maar minister van Gelijke Kansen Rob Beenders (Vooruit) liet gisteren in De Afspraak verstaan dat hij de deur wil openen voor een mogelijke legalisering.

Onder promotorschap van Ana Dresler en Els Enhus deed Livia Henkel (studente Urban Studies VUB-ULB) recent onderzoek naar straatintimidatie in Keulen, waar pepperspray wel legaal is. "Uit de studie blijkt dat twee op de tien vrouwen er pepperspray in het bezit heeft”, zegt Enhus.

“Ook in België schaffen vrouwen pepperspray aan, dus in die zin zou legalisering iets oplossen, namelijk dat vrouwen niet meer vervolgd kunnen worden voor het bezit of gebruik ervan. Maar pepperspray blijft een wapen. Als je het voor iedereen toegankelijk maakt, ook voor wie het verkeerd gebruikt, vergroot je vooral het risico op problemen.”

Onveiligheidsgevoel

Enhus wijst erop dat vrouwen pepperspray waarschijnlijk zelden effectief zouden inzetten. “Vrouwen zijn vaak bang dat de situatie daardoor escaleert. Bovendien gaat het meestal om momenten van seksuele intimidatie of grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte. Denk aan mannen die je naroepen of, in een schrijnend geval dat wij registreerden tijdens ons onderzoek in Keulen, zelfs op een vrouw plassen. Vaak zijn de ervaringen zo indringend dat ze vrouwen uit hun lood slaan en dat zij absoluut niet denken aan het gebruik van pepperspray of andere afweermiddelen ”."

Volgens Enhus is het belangrijk om in het debat een onderscheid te maken tussen feitelijke criminaliteit en gevoelens van onveiligheid. “Er zijn uiteraard gevallen van seksuele agressie en intimidatie. Maar het merendeel van de vrouwen die pepperspray of andere ‘wapens’ bij zich dragen, doet dat vanuit een gevoel van onveiligheid. Acht op de tien vrouwen lopen bijvoorbeeld met sleutels in hun hand, klaar om ze te gebruiken. Dat zegt veel over hoe diep dat gevoel zit.”

Volgens interviews uit het onderzoek in Keulen, voelt 95 procent van de vrouwen zich onveilig in de publieke ruimte. “Vrouwen denken voortdurend na: kan ik die straat nemen, is het daar donker, kan ik die kleren wel dragen? Ze nemen constant voorzorgsmaatregelen. Dat is de échte maatschappelijke kwestie.”

Structurele oplossingen

In plaats van individuele zelfverdedigingsmiddelen pleit Enhus voor structurele maatregelen. “Vrouwen vragen consequent hetzelfde: meer verlichting, zichtbare politie, camera’s, een veilige inrichting van de publieke ruimte. Dat zijn oplossingen die écht bijdragen aan veiligheid, zonder dat de verantwoordelijkheid bij het individu wordt gelegd.”

Ook mobiliteit komt terug in het onderzoek als knelpunt: veilige en betaalbare vervoersopties, beter verlichte bushaltes en een gesubsidieerd nachtaanbod kunnen een concreet verschil maken.

Volgens Enhus kan legalisering hoogstens een schijnveiligheid creëren. “Misschien voelen vrouwen zich veiliger als ze pepperspray op zak hebben. Maar het verandert niets aan de dagelijkse realiteit waarin mannen voortdurend de publieke ruimte opeisen en grenzen overschrijden. Dáár moeten we op reageren.”