Vijf vragen over inzet leger tegen drugsbendes: ‘Dit is de Trump-methode’

De federale regering wil opnieuw militairen de Brusselse straat opsturen, deze keer om de drugscriminaliteit te bestrijden. Vijf vragen over een plan dat veel kritiek oogst. "Militairen zijn opgeleid om te doden."

Wat is er beslist?

Minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) kondigde dit weekend aan dat de federale regering militairen wil inzetten in steden, onder meer in een aantal Brusselse gemeenten. In het kader van een grootstedenplan tegen drugscriminaliteit zouden die soldaten in gemengde patrouilles met de politie optreden. Het grootstedenplan omvat nog andere maatregelen, zoals 20 miljoen euro voor bewakingscamera’s.

De uitlatingen van Quintin zijn doorgesproken in de federale regering. Met name minister van Defensie Theo Francken (N-VA) schaart zich erachter.

Wanneer de soldaten de straat op gaan, is vandaag nog niet duidelijk, net zoals nog niet geweten is hoeveel militairen worden ingezet. Binnenlandminister Quintin zegt dat het alvast niet om duizenden militairen zal gaan.

Waarom wil de regering soldaten sturen?

De drugshandel en het drugsgeweld nemen onder meer in Anderlecht, Molenbeek en Sint-Gillis erg omvangrijke proporties aan. In de getroffen wijken gaven de lokale politiezones al meerdere keren aan dat ze niet over genoeg manschappen beschikken om doeltreffend op te treden tegen de drugsbendes. Die nemen op tal van hotspots de openbare ruimte in en lokken vuurwapengeweld door concurrerende bendes uit. “We need to take back control,” schrijft minister van Defensie Francken daarover.

Ex-kolonel Roger Housen vindt dat de regering gewoon de weg van de profilering en de minste weerstand kiest, waarbij de inzet van soldaten ook goedkoper is dan die van politieagenten.

Welke bevoegdheden zullen de militairen hebben?

Soldaten die vandaag op straat patrouilleren kunnen weinig meer doen dan rondwandelen. Iemands identiteit controleren of arresteren mogen ze niet. De soldaten zouden wel bijkomende bevoegdheden krijgen. Defensieminister Francken zegt dat “een helder wettelijk kader met duidelijke bevoegdheden en inzetregels” klaar is en dat hij het wetsontwerp binnenkort zal agenderen op de ministerraad.

Of de militairen al de straat zullen optrekken voor die wet gestemd is, is onduidelijk. De nieuwe wet moet nog goedgekeurd worden door de ministerraad, moet vervolgens naar het parlement en de Raad van State. Het kan dus nog even duren voor ze van kracht is. “Welbeschouwd is dit vooral aankondigingspolitiek,” vindt oud-kolonel en militair expert Roger Housen.

Hoe wordt het plan onthaald?

Eerder negatief. De burgemeesters van Anderlecht en Sint-Gillis vinden soldaten alvast niet het juiste antwoord op drugsgeweld. Jean Spinette (Sint-Gillis, PS) spreekt op zijn sociale media over de Trump-methode (de president van de VS stuurt ook soldaten naar verschillende steden).

Jurgen De Landsheer, de korpschef van de - door drugshandel geteisterde - politiezone Zuid is positiever, al wil hij de soldaten liever voor statische bewakingsopdrachten gebruiken en niet voor gemengde patrouilles.

Ook zijn collega van de zone Noord Olivier Slosse denkt eerder aan bewaking of overbrenging van gevangenen. "Dan kunnen politiemensen zich concentreren op zaken waar meer terreinkennis voor nodig is." Slosse is blij dat er een plan komt, maar benadrukt ook dat het maar een deel van het antwoord kan zijn. "Je hebt onderzoekscapaciteit nodig, justitie moet kunnen volgen en criminelen mogen niet uit de gevangenis kunnen verder werken. De hele keten moet volledig zijn."

Verschillende experts maken helemaal brandhout van het plan. “Je geeft zo het signaal dat de politie verloren heeft,” vindt professor Sofie De Kimpe (VUB), die gespecialiseerd is in de werking van de politie. “Wat we echt nodig hebben, is een betere aanwervingsstrategie bij die politie, zodat die versterkt wordt. Je kunt ook politiemensen sturen uit zones die minder om handen hebben dan de zones waar de drugsproblemen zich concentreren.”

Ex-kolonel Roger Housen is evenmin te spreken over het plan. “Militairen zijn opgeleid om te doden, politieagenten om slachtoffers te vermijden.” Housen wijst er ook op dat het leger met minstens even grote personeelstekorten zit als de politie. “Er zijn 51.000 politiemensen in België en maar half zoveel soldaten. Bovendien zit je nog eens met een geopolitieke situatie waarin het leger net versterkt moet worden en zich op zijn corebusiness moet kunnen concentreren.”

Eric Vandezande, die het woord voert voor tientallen buurtcomités, toont zich blij dat de federale regering een versnelling hoger schakelt in de strijd tegen drugs, maar ook hij heeft vragen bij de precieze rol die soldaten zullen spelen.

Wat zijn de lessen uit de vorige passage van militairen in het stadsbeeld?

Na de aanslagen van Parijs en Brussel patrouilleerden tot 1.800 soldaten in de steden, vooral in Brussel. Toen al bleek dat de samenwerking tussen het leger en de politie niet zomaar vanzelfsprekend is. “Militairen trainen in groep, met dezelfde mensen tot ze helemaal ingespeeld zijn op elkaar,” legt Roger Housen uit. “Als je gemengde patrouilles vormt, dan moeten de agenten in die patrouille telkens na 10 uur naar huis omdat hun dienst erop zit, en komen er steeds weer nieuwe politiemensen, die de soldaten niet kennen.”

Bij die operatie bleek ook dat het makkelijk is om een ‘tijdelijke inzet’ aan te kondigen, maar veel moeilijker om er een eind aan te maken. “Die soldaten zijn hier uiteindelijk zes jaar lang geweest, van 2016 tot 2021,” merkt Housen op. “In Frankrijk loopt het Vigipirate-plan zelfs al dertig jaar. Politici zijn bang dat ze de hoon van extreemrechts over zich krijgen als ze de soldaten weer weghalen.”