VUB-criminologe na schietpartijen: 'De burgemeesters gedragen zich als lokale baronnen'

Na vier opeenvolgende schietpartijen rolden politici vorige week over elkaar heen om de Brusselse politiewerking in vraag te stellen. Maar is de hotspot-strategie nu écht een flop en wat moeten we denken van die eengemaakte politiezone? BRUZZ vroeg het aan VUB-criminologe en politie-experte Sofie De Kimpe.

Woensdag ging de bal aan het rollen toen twee jongeren aan de Anderlechtse metrohalte Clemenceau maffiagewijs salvo’s afvuurden met kalasjnikovs waarna ze razendsnel wegvluchtten in het metronetwerk. Tientallen agenten van de speciale interventie-eenheden speurden vervolgens urenlang de tunnels af in een vruchteloze klopjacht.

Dezelfde dag vond ook een schietpartij plaats in Sint-Joost en daags nadien werd al opnieuw geschoten aan Clemenceau. Vrijdag bereikte het geweld een dieptepunt met een dodelijk slachtoffer in de Anderlechtse Peterboswijk.

De schietpartijen deden massaal vragen rijzen over de efficiëntie van de Brusselse politie. Dinsdag zit de Gewestelijke Veiligheidsraad, bestaande uit de burgemeesters en korpschefs, bijeen over de situatie.

Diezelfde raad rolde in april vorig jaar een 'hotspotplan' uit om het ontsporende drugsgeweld in te dijken. Het doel: op de gevoeligste plekken in het gewest de drugsproblematiek prioritair aanpakken op vlak van veiligheid, preventie en leefbaarheid.

De hotspotstrategie heeft gefaald, besloot Brussels parlementslid Mathias Vanden Borre (N-VA) vorige week. Akkoord?

Sofie De Kimpe: "Dat is wat kort door de bocht denk ik. Het systeem bestaat nog niet lang genoeg om al zulke besluiten te trekken.

"De vraag is vooral wat de bedoeling is van deze aanpak. We zien dat de minister-president (Rudi Vervoort (PS), red.) toestemming gaf voor identiteitscontroles in de hotspots, maar doet men daar eigenlijk nog iets anders? Daar heb ik totaal geen zicht op en dat is volgens mij een deel van het probleem.

"Wordt dit beleid eigenlijk geëvalueerd en is daar overleg over? Niemand weet het."

Het schort in de communicatie van de politie?

De Kimpe: "Dat is volgens mij een breder probleem binnen het Brusselse politiebeleid: er wordt veel gedaan, maar allemaal achter de schermen. De burger ziet het niet en dat is problematisch. Het is een voedingsbodem voor cynisme over de politiewerking.

"De legitimiteit van de politie is nochtans erg belangrijk en speelt een cruciale rol in hoe ze haar werk kan doen. Denk aan de bereidheid van buurtbewoners om aangifte te doen, de wil om agenten te helpen en de impact op de gehoorzaamheid van burgers. Dat wordt in Brussel te veel genegeerd."

Hoe komt dit?

De Kimpe: "Het heeft te maken met de diepgewortelde wij-zij-cultuur die leeft binnen de politie. Die is eigen aan de job: teamspirit en eenheid zijn cruciaal voor agenten. Op het terrein wil je immers collega’s die je volledig kan vertrouwen.

"Bij de politie leeft ook erg het gevoel dat de pers hen altijd in een negatief daglicht wil stellen. Agenten zijn vaak erg betrokken mensen en als je dan aangevallen wordt op je werk, doet dat pijn. De volgende keer zwijg je dan liever.

"Maar wat krijg je nu steevast te horen als je naar de politie of het parket belt? 'We zijn ermee bezig.' Dat is volgens mij té gratuit en ik stoor me daaraan. De pers laat zich daarmee ook te makkelijk afschepen. Waar zijn de cijfers en de bewijzen?"

Wat loopt er nog meer spaak?

De Kimpe: "Er is te weinig aandacht voor de verbinding met de wijken. In Brussel werken vaak agenten die uit een andere wijk afkomstig zijn of zelfs van buiten Brussel. Ze worden gelokt door het geld van de ‘Brusselpremie’ (een speciale premie voor agenten die in de hoofdstad willen werken, red.) en de tweetaligheidspremie, maar hoe kan je dan verbinding leggen met de buurt?

"Ook het systeem van de 12 uurshiften voor patrouilles is nefast. Agenten werken daardoor vaak maar drie dagen aan een stuk waardoor er geen continuïteit is voor de buurt. Bovendien geven de meesten er in dat systeem na vijf jaar de brui aan, waarna ze terugkeren naar hun geboortestreek en al hun opgebouwde kennis meenemen.

"Wijkwerking moet ook dringend geherwaardeerd worden. Agenten willen nog altijd het liefst bij de recherche werken, want dat is 'spannend'. Boeven vangen is tenslotte waarom je agent wordt. Wijkagenten daarentegen zijn ook veel met sociale problematieken bezig en dat is een stuk minder sexy. Gelukkig staat die herwaardering van de wijkinspecteurs wel als maatregel in het federale regeerakkoord."

Lees verder onder de foto.

Wat denkt u van het idee om militairen op straat in te zetten tegen het drugsgeweld?

De Kimpe: "Wat geef je dan als boodschap aan de mensen? De politie kan het niet alleen aan. Dat is dus een slecht idee, want zo hol je nog meer de legitimiteit van agenten uit."

Kan een fusie van de zes politiezones tot één zone dan soelaas bieden?

De Kimpe: "Die fusie is zeker geen heilige graal die alle problemen zal doen verdwijnen als sneeuw voor de zon. Toch kan een fusie oplossingen bieden, maar je mag het niet halsoverkop doen.

"Één man aan het hoofd van zo’n grote politiezone, dat is erg veel macht. Het is dus belangrijk dat iemand hier controle over uitoefent. In het beste geval iemand die democratisch verkozen is, zoals de Brusselse minister-president. De vraag is of zo’n overheveling van bevoegdheden van de burgemeesters naar het Gewest ook zomaar kan.

"Verder moet er een roulatiesysteem komen voor de Brusselse korpschef zodat dit om de zoveel jaar iemand anders is. Dat heeft als bijkomend voordeel dat de korpschef makkelijker maatregelen kan doorvoeren die niet populair zijn."

Critici wijzen erop dat één grote zone de voeling met de wijken ondergraaft.

De Kimpe: "Denk je dan dat alle problemen in die verschillende wijken zo verschillend zijn? Of we het nu hebben over Zwarte Vijvers of Clemenceau, het is altijd dezelfde fond hoor: armoede, geen cohesie en een gebrek aan sociaal weefsel.

"Dat is de verantwoordelijkheid van de burgemeesters en de sociale partners. De politie moet vooral aanwezig zijn en dat verschilt niet per buurt."

Wat zouden de voordelen zijn?

De Kimpe: "Vandaag gaat het politiebeleid te veel over macht en te weinig over de Brusselaars. De burgemeesters (die aan het hoofd van de politiezones staan, red.) gedragen zich als lokale baronnen.

"Laatst hoorde ik nog van een burgemeester die aan agenten vroeg om het niet te nauw te nemen met de woonvaststelling, 'want anders komen die mensen toch maar op straat terecht'. Dat illustreert hoe de burgemeesters alleen maar oplossingen zoeken vanuit hun eigen buurt.

"Die problemen kan je overstijgen door één zone in te voeren. De lokale burgemeesters zullen zo wat macht verliezen, maar ze kunnen er ook hun voordeel mee doen: voor lastige maatregelen kunnen ze zich verschuilen achter besluiten van de politiezone. Vergelijk het met de federale ministers die nu vaak zeggen 'we moeten dit doen van de Europese Unie'.

"Daarnaast is er natuurlijk de begroting. Alle middelen komen in één pot en je kunt ze inzetten waar ze het meeste nodig zijn. Je kan zo veel efficiënter beleid voeren. Nu zitten de aparte zones wel samen, maar dat vraagt ook allemaal tijd en geld. Bovendien is informatie uitwisselen binnen de politie notoir moeilijk: de drang leeft erg sterk om altijd je eigen zaken op te lossen."