Naar jaarlijkse gewoonte brengt de Brusselse uitgeverij Plaizier een fotokalender uit. Het thema: 'Brussel aan het werk'. Voor 2020 zijn de maanden gevuld met zwart-witfoto's uit het Fonds Kessels, uit de Archives d'Architecture Moderne (AAM). De werksfeer van het interbellum is er duidelijk in te zien.
Brussel aan het werk in het interbellum
© 2019 W. Kessels/SOFAM Belgie
| De foto van de modernistische fotograaf Willy Kessels voor de maand maart is bij de Etablissements Raoul Simon genomen, een reproductieatelier voor plannen in Sint-Gillis.
© Fonds W. Kessels/SOFAM Belgie
| De cover van de jaarkalender 2020 van uitgeverij Plaizier.
Willy Kessels (1898-1974) was in het interbellum een van de belangrijkste modernistische fotografen, al duwde zijn collaborateursveroordeling na WO II hem decennialang in het verdomhoekje. In zijn gloriejaren werd hij graag ingehuurd, vooral door architecten, bedrijven, uitgeverijen en fabrieken. De selectie die Plaizier uit het immense archief viste, geeft een nostalgisch, wat intimistisch cachet aan elk atelier, kantoor, laboratorium of verkoopadres dat Kessels lens vereeuwigde.
Gino Van Ossel, marketingprofessor aan de Vlerick Business School, schreef op het schutblad van de kalender zijn bevindingen over de thematiek van Brussel aan het werk: het leven zoals het is. “Werkten er in het interbellum nog zo'n 150.000 arbeiders in Brussel in het zweet in kleine ateliers of grote fabrieken, dan zijn het er vandaag nog amper 30.000. (…) De Brusselse herenhuizen zijn stille getuigen van de kunde van ambachtslui en vakmannen.”
Maar dat mooie plaatje schermt de realiteit af. Er zijn wel wat vrouwen in beeld gebracht, maar beleven ze buiten 'serveren' achter de toog, winkelen met het hoedje op, terwijl thuis de was, het kookfornuis en het kleine grut wacht, echt hun job ten volle? “De term glazen plafond moest nog worden uitgevonden,” luidt Van Ossels commentaar.
"De term glazen plafond moest nog worden uitgevonden"
“Mag ik het een goede zaak vinden dat de secretaresse van gisteren niet meer bestaat? Ofwel heeft zij zich getransformeerd tot een persoonlijke assistente die een rijkere jobinhoud heeft dan vroeger. Zij tikt niet langer brieven, maar is nu de rechterhand van een heel team van managers.”
We halen er wat maanden bij om een en ander te illustreren, al is het spijtig dat Plaizier niet voor elke maand een ander bedrijf koos. Voor januari vult de winkel L'Union Economique in de Kleine Dalstraat het plaatje. Vijf dames met identieke cache-poussières staan achter de toog. Hun klanten, dames en heren met obligate hoed – anders ging je de stad niet in - kijken met een wat dromerige blik en beheerst verlangen naar de artikels. Het is bijna halfelf en 'er staan nog veel wachtenden voor u'. Niets veranderd in honderd jaar.
De foto voor de maand maart is bij de Etablissements Raoul Simon genomen, een reproductieatelier voor plannen in Sint-Gillis. Een dactylo kijkt zonnig naar haar tekst, goed belicht met een bureaulamp, een solitair gegeven op kantoor. Wellicht heeft het doorslagje goed zijn best gedaan en het rood-zwarte inktlint evenzeer. Er moeten geen lettertjes weggegomd worden en overtypt.
Anders is het gesteld met de dactylo die in de hoek routineus het dictee van haar patron volgt. Het heeft een van de twee mannelijke bedienden afgeleid. De andere schrijft naarstig verder met zijn vulpen of doet althans dat de fotograaf niet voor hem staat. De sfeer van het houterige kantoor lijkt wat geforceerd. Het is duidelijk dat de baas, de handen op de rug, de orde van zaken dicteert.
Anders is het gesteld in apotheek Gripehoven op de Kiekenmarkt, waar de magistrale bereidingen voor het oog van de patiënt of hun familie worden klaargemaakt. De koperen weegschaal is geijkt, de stalen kassa vervangt 'het schof vol geld'. Confiserie Meyers in Laken laat de fotograaf meekijken, maar de receptuur zal de man niet meegekregen hebben.
Ook voor andere maanden koos Plaizier intrigerende taferelen: de letterkasten van zolderdrukkerij Van Buggenhout in de Washuisstraat (september) of het Olivetti-atelier in hartje stad (november), zowaar een Repair Café avant la lettre. Hoeveel geblokkeerde regelbeentjes, letterdopjes op letterstaafjes en in elkaar gewrongen letterhamertjes of stuk geprutste cursors en koffersloten van de typmachinekoffers zouden hier niet vakkundig hersteld zijn?
Het is een tijd die we, nu retail en trade op China's leerschool geënt is, allen meteen terug willen. Maar enige blijk van onderdanigheid en respect voor de patron, die werk verschaft, houden we bij het erfgoed. Zover willen we de tijd niet terug zien keren.
© 2019 Fonds W. Kessels/SOFAM Belgie
| De foto bij de maand januari van 2020: winkel L'Union économique, Kleine Dalstraat 18, Sint-Joost-ten-Node.
Brussels at work, jaarkalender 2020
www.plaizier.be, 27,50 euro
BRUZZ geeft drie exemplaren van de jaarkalender van Plaizier weg.
Mail deze week nog naar win@bruzz.be, met Plaizier als onderwerp.
Lees meer over: Brussel, Expo, willy kessels, modernisme, Uitgeverij Plaizier, fotokalender, AAM
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.