Schrijver Dieter Rogiers: ‘Thrillers zijn een puur genre’

In Le Coq smalltalken we met schrijver Dieter Rogiers. Ook in zijn zopas met de Fred Braeckman Award bekroonde, inktzwarte thrillerdebuut Bot mes, dat zich in de nabije toekomst in een totaal vervallen Brussel afspeelt, is dat café een kleine vrijhaven.

“De stad was al dood, maar men was vergeten het haar te vertellen.” In Bot mes, het zopas met de Fred Braeckman Award bekroonde thrillerdebuut van Dieter Rogiers, is Brussel totaal in verval. In afwezigheid van Vlaanderen en de EU, die hun hoofdstad hebben verlaten, pikken enkele rivaliserende corrupte burgemeesters in het lijk. “Deze stad is een oester,” zegt een van die burgemeesters met een andere metafoor. “Je hebt een bot mes nodig om haar open te wrikken.” Daarmee is meteen ook een wapen geïntroduceerd in een intrige waarin behalve een politiecommissaris, een oligarch, een hoofdredacteur van de lokale krant en vooral een vader en een dochter betrokken zijn. Vader en dochter zijn al lang geleden uit elkaar gegroeid, maar die eerste, tevens de ik-verteller, krijgt nu 48 uur de tijd, de duur van zijn verblijfsvergunning in de hoofdstad, om vanuit Vlaanderen te komen uitzoeken na welke duistere machinaties zijn dochter nu dood uit het kanaal opgevist zou kunnen zijn.

Een van de redenen waardoor Dieter Rogiers na zijn studies scenarioschrijven aan het RITS – nu het RITCS – in Brussel is blijven hangen, is dat de grootstad tegelijk een decor én een reservoir aan verhalen te bieden heeft. “Je denkt dat je de stad ondertussen al wel kent, maar vervolgens sla je een straat in en kom je iets tegen wat je in al die jaren nog nooit had opgemerkt. Dat is het fantastische aan Brussel.”

Het idee voor zijn debuut kiemde volgens verhalenverteller Rogiers – beroepsmatig is hij copywriter – al in 2015. Toen liet hij in het kortverhaal ‘De parelvisser’, waarmee hij tweede werd in de BRUZZ verhalenwedstrijd – voor het eerst de woorden “bot mes” vallen. “Dat kortverhaal heb ik 24 uur voor de deadline geschreven, maar die openingszin over dat botte mes is daarna in mijn hoofd blijven hangen, omdat hij iets zei over wat Brussel voor mij is. Toen ik tijdens de covidcrisis, zonder cafés en cinema’s, plots meer tijd had, ben ik aan het boek begonnen. Ik wilde niet meteen een roman van drie- à vierhonderd bladzijden schrijven. Ik kon me iets langers permitteren dan de kortverhalen van tien, vijftien bladzijden die ik tot dan toe had geschreven, maar ik wilde het toch nog beperken. Uiteindelijk is het boek net iets langer geworden dan de novelle die ik in mijn hoofd had. Maar het draait allemaal om één hoofdpersonage, één stad, één case, en een time lock van 48 uur. Zo kom je al snel bij het thrillergenre terecht, waarin de demonen van het hoofdpersonage én van de stad elkaar ontmoeten.”

“Ik houd van het thrillergenre, omdat het een pure vorm van schrijven vraagt. Een thriller laat je toe kort en krachtig je gedacht te zeggen, maar biedt ook ruimte om subjectief uit te weiden over een idee of een thematiek. Zeker met een ik-personage in wiens hoofd je kan kruipen.”

Onbetrouwbaar
Bij een thriller horen vaak ook vastgelegde structuren en regels die de plot doen werken. “Met die structuur heb ik in de loop van die tweeënhalf jaar schrijven inderdaad veel geëxperimenteerd. Met indexkaarten en andere structuurkneepjes van schrijfgoeroes. Maar om echt te schrijven, helpt dat niet echt. Ik weet exact waar ik wil beginnen, ik weet waar ik ongeveer wil eindigen, en onderweg heb ik bepaalde punten waarlangs ik meander. Dat is de manier waarop ik meestal werk. Het schrijfproces gidst mij. Ik wil nog een beetje vrijheid om een andere richting uit te gaan als ik dat wil. Alfred Hitchcock zei dat het voor hem saai werd op het moment dat hij op de set moest beginnen te draaien. Het voorbereiden van de film was het leukst. Bij mij is iets soortgelijks aan de hand: als ik er te veel voorbereiding in steek, heb ik geen plezier meer bij het schrijven.”

Toch leerde Rogiers ook dat sommige formules hergebruikt worden omdat ze nu eenmaal werken. Zo kan de lezer niet anders dan verrast zijn door een van de belangrijkste plotwendingen in het boek, waaruit blijkt dat de ik-verteller het spelletje van zijn onbetrouwbare mede- en tegenspelers ook goed onder de knie heeft. Rogiers: “Het thrillersubgenre met de onbetrouwbare verteller lees ik zelf ook heel graag. Dat je niet honderd procent kan vertrouwen op wat hij je aan het vertellen is, voegt toe aan de gelaagdheid.” En het past binnen het thema, zoals het schilderij De val van de opstandige engelen van Bruegel, dat in het boek een rol speelt, waarin de gevallen engelen de rest mee naar beneden proberen te trekken. “Om mee te draaien in Brussel kan je daar bijna niet aan ontkomen,” aldus Rogiers. “Ik denk dat iedereen wel op een bepaalde manier regels breekt. Soms op grote schaal, soms met iets kleins, bijvoorbeeld door de straat over te steken op het moment dat het licht nog op rood staat. Mensen van buiten de stad kijken daar nog van op, maar de stad heeft zijn eigen wetmatigheden. Als je je daaraan stoort, kan je in Brussel moeilijk leven.”

Ondergronds
Waar in zijn kortverhaal ‘De parelvisser’ de oester Brussel nog af en toe een parel prijsgaf zodra je de stad met een bot mes had opengewrikt, is het Brussel van de ik-verteller in dit boek toch veel donkerder. “De protagonist heeft de stad zien verloederen, en had zelf ook persoonlijke redenen om het zinkende schip te verlaten. Hij is zeker een meer verbitterd man dan ik. Met veel van de zaken die hij zegt, kan ik me vereenzelvigen, alleen is zijn toon veel wranger en is hij alle hoop verloren. Ik niet, zolang Brussel niet wordt overgelaten aan zijn lot en aan de krachten die de status quo willen handhaven. Er moet nog veel opgelost worden – de structuur met de negentien gemeenten, de verloedering en de vuilnisophaling, om maar iets te zeggen. Maar er zijn ook hoopgevende initiatieven. Zoals de burgers die zelf het heft in handen nemen met een initiatief als Picknic The Streets of Growfunding. De Brusselse identiteit is ook aan het groeien. Mensen durven ervoor uitkomen dat ze in de eerste plaats Brusselaar zijn.”

Gezien de sfeer van het boek zal het wel niet verwonderen dat het ondergrondse Brussel een aantal locaties levert voor Bot mes, zoals de tunnels van metrolijn 3 en de quadrilatères, de ondergrondse ruimtes onder het Zuidstation. “Locaties bepalen was een moeilijke oefening, omdat je enerzijds niet al te voorspelbare plekken als het Justitiepaleis wilt kiezen, maar anderzijds toch ook locaties nodig hebt waar lezers zich iets bij kunnen voorstellen om zich betrokken te voelen.”

Voor de sfeer van Bot mes blijkt Rogiers ook inspiratie gevonden te hebben bij een van zijn voorbeelden: de Engelse schrijver en geheim agent Graham Greene. “Hij is zijn carrière begonnen als filmrecensent, en ik heb ook tien jaar lang dvd-recensies geschreven. De sfeer in het boek is beïnvloed door de manier waarop Greene Wenen beschrijft in The third man. Wenen is daarin ook een stad die door alles en iedereen is achtergelaten en waar iedereen nog probeert zijn eigen zaakjes te doen om toch maar wat geld te verdienen en hogerop te raken. Een andere inspiratiebron is de Amerikaanse schrijver Richard Brautigan, die altijd in korte hoofdstukken schreef, wat het makkelijk maakt om te lezen. Ik hoop dat veel mensen in Brussel mijn roman gaan lezen. Dat je een hoofdstuk gemakkelijk uit krijgt in een metrorit, is doelbewust gedaan.”

Bot mes (160 p., 20 euro) verscheen zopas bij Uitgeverij Vrijdag, www.uitgeverijvrijdag.be