Detachment: De verrijzenis van Tony Kaye

In één artikel is onvoldoende plaats om de fratsen, de stunts en de straffe verhalen over Tony Kaye op te lijsten. Maar dat geeft niet want het belangrijkste is dat de excentriekeling die zichzelf ooit in een advertentie aanprees als de ‘Greatest English Director Since Hitchcock’ terug speelfilms maakt. Na 'American History X' (1998) brak voor Kaye een beroerde tijd aan. 'Detachment' leert dat hij niet afgeschreven mag worden.

Door de ogen van interimleraar Henry Barthes kijken we naar de leraars, leerlingen en het personeel van een Amerikaanse staatsschool aan de rand van de afgrond. In een schijnbaar schreeuwlelijke, liefdeloze wereld probeert Barthes op stoïcijnse wijze overeind te blijven zonder toe te geven aan onverschilligheid. Tony Kaye blikte het imperfecte maar prikkelende Detachment in met de razernij van een kunstenaar die ten alle prijze gehoord wil worden.

Waar wil u met Detachment naar toe?
Tony Kaye: Het is een film. Ik hoop dat mensen hem willen zien en geëntertaind zullen zijn. Er is hartgrondig aan gewerkt met de bedoeling te beroeren. Niemand wil films die preken. Ik wil wel films die de kijker betrekken bij de inhoud. Meredith, het personage vertolkt door mijn dochter, krijgt geen hulp. Ze wordt door iedereen uitgesloten. Misschien kan Detachment aanzetten om een hand uit te steken naar geïsoleerde mensen.
Dit is mijn derde film die in de zalen komt. Er zijn er nog op komst. Het heeft me veel tijd gekost om voor enige continuïteit in mijn werk te zorgen. Ik heb niet door hoe het systeem werkt noch hoe ik het in mijn voordeel kan ombuigen. American History X ging over racisme, Lake of fire ging over abortus, Detachment speelt zich in het onderwijs af. Ik zoek inderdaad naar thema's die resoneren in de samenleving. Ik wil bijdragen tot het publiek debat. Ik blijf fervent geloven dat je ook in de entertainment-sector dingen moet maken die meer dan alleen maar entertainen.

U deinst nog steeds niet terug voor shock tactics. Een voicemail van een leraar die uitschreeuwt dat de leerlingen hem gek maken, gaat over in een speech van Hitler.
Kaye: Choqueren windt me op. Het is een tactiek en een techniek om een verhaal of een boodschap helder te brengen. Om het levendiger én echter te maken. Ik wil een sterke emotionele band tussen film en toeschouwer. Dus schud ik hem wakker. Dus doe ik hem schrikken en lachen en huilen.
Het is misschien verschrikkelijk om zeggen maar shock tactics werken. Hoe maak je een einde aan een wereldoorlog? Hiroshima maakt er einde aan. Juist of verkeerd, daar heb ik niet over te oordelen.

Detachment suggereert een oorlog tussen kinderen en de marketing holocaust. Het is vechten om eigen ideeën te hebben en te formuleren.
Kaye: Dat is een briljante observatie van de scenarist: Carl Lund. Ik verduidelijk slechts zijn idee: hoe het belangrijk het is om te kunnen lezen. Meer dan ooit krijgen we bombardementen van beeld en geluid over ons heen. Je staat sterker als je kan lezen.
Ik denk zelf dat er eerder sprake is van chaos dan van oorlog. Als je te geobsedeerd bezig bent met jezelf dan trek je je het lot en de pijn van de anderen niet aan. Dat leidt tot onverschilligheid. En onverschilligheid leidt tot chaos. Maar elke enorme chaos creëert opportuniteiten. Na de tragedie van Meredith beseft Barthes dat hij Erica moet helpen.

U begint met een quote van Albert Camus. Is Barthes de absurde held van Camus die de zinloze strijd nobel aangaat?
Kaye: Ga verder, dat klinkt interessant. Ik kan je helaas niet helpen. Met de intellectuele bouwstenen van de architectuur van de film heb ik niets te maken. Daar heb ik de capaciteiten niet voor. Ik zorg voor het emotioneel en menselijk aspect en probeer de film echt te doen lijken.

Bent u na een zwarte periode eindelijk opnieuw vertrokken?
Kaye: Sinds American History X heb ik massa's films proberen te maken. Of ze geraakten niet van de grond, of ze eindigden in catastrofe. Ik wil de oorzaak van een film zijn, niet het gevolg ervan. Detachment wierp zich langzaam op. Maar uiteindelijk had ik wel maar twintig dagen in een school net buiten New York om de film te draaien. Ik heb alles uit de kast moeten halen om te vermijden dat het er lowbudget uitziet.

Blijkbaar hebben Adrien Brody, Christina Hendricks en James Caan zich niet laten afschrikken door de wilde verhalen die over u de ronde doen.
Kaye: Misschien was het bronmateriaal, het scenario zo goed dat ze toehapten ondanks mijn aanwezigheid. Misschien begint men mettertijd in te zien dat ik al bij al de kwaadste niet ben.