Het Theaterfestival: Chris Nietvelt over 'Nooit van elkaar'

De laatste jaren gebeurt het zelden dat Toneelgroep Amsterdam niet de selectie haalt van het Vlaamse of Nederlandse Theaterfestival. Dit keer is het gezelschap van Ivo van Hove erbij met het voor hen wat atypische Nooit van elkaar, met Chris Nietvelt in de hoofdrol.

Chris Nietvelt (1962) is een generatiegenote van Ivo van Hove. Begin jaren 1980 studeerde de Nederlandse zelfs nog een jaartje aan het Rits in Brussel, waar Van Hove toen een klas hoger zat. Van 1988 tot 1994, en van 2005 tot vandaag was en is Nietvelt actrice bij Toneelgroep Amsterdam. Tussendoor zat ze bij Het Zuidelijk Toneel en ZT Hollandia.

In 2008 ontving ze de Theo d'Or (de zeer gerenommeerde Nederlandse prijs voor de beste vrouwelijke hoofdrol van het jaar) voor haar vertolking van Cleopatra in de Romeinse tragedies. De lof die haar nu weer voor haar hoofdrol in Nooit van elkaar te beurt valt, komt dus niet echt als een verrassing. Al is het spelen van de teksten van de Noorse successchrijver Jon Fosse (1959) geenszins een sinecure.

Fosse is ondertussen de meest gespeelde Noor in het buitenland. Wat is er zo bijzonder aan zijn toneelteksten?
Chris Nietvelt: Zijn taalgebruik. Zijn stukken zijn eigenlijk 'taalconstructies'. Er zitten heel veel herhalingen in, thema's die terugkomen. Zo'n tekst is bijna een partituur. In het begin was het zoeken. Je gaat patronen herkennen, uitzoeken of je de herhalingen identiek moet brengen of moet variëren. Je benadert de tekst technisch als een muziekstuk waarin je de ritmes moet vinden. En toch komt de enorme emotionele lading daarna vanzelf. Alleen de weg ernaartoe is anders.

Waarover gaat Nooit van elkaar?
Nietvelt: Dat is een moeilijkere vraag. Het gaat sowieso over een vrouw die wacht. Waarop wacht ze? Ze wacht op een man. Haar man? En dan wordt het minder rechtlijnig. Want dan zou je kunnen bedenken dat de man dood is. Of dat hij ervandoor is met iemand anders. De vrouw is in ieder geval heel bang om haar man te verliezen. Gijs Scholten van Aschat betreedt het podium als 'de man'. Maar is dat haar man op dit moment, of is hij een droombeeld? Is hij dood? En is het jonge meisje (Hélène Devos) zijn nieuwe vriendin, of de vrouw zelf toen ze nog jong was? Eigenlijk kun je met elk van die interpretaties de voorstelling benaderen. De personages hebben geen namen. Iedereen identificeert zich op een andere manier, dus iedereen kan het wachten van die vrouw vertalen naar een eigen persoonlijke ervaring.

Hoe reageert het publiek daarop?
Nietvelt: We hebben na de voorstellingen weleens nabesprekingen, en dan valt het op dat veel mensen inderdaad een verschillend verhaal hebben. Andere voorstellingen zijn veel eenduidiger en behoeven niet zo'n nabespreking. Er kwam eens een vrouw naar me toe die vertelde dat ze haar kaartjes al een tijd geleden gekocht had, maar dat haar man met wie ze zou komen kijken in die tussentijd overleden was. Toch had ze een hele mooie troostvolle avond gehad, zei ze.

Door het minimalisme is Nooit van elkaar een beetje een buitenbeentje in het gretige tekstenrepertoire van Toneelgroep Amsterdam.
Nietvelt: Ja, we spelen ook maar met z'n drieën. Anderzijds ziet het er door de scenografie van Jan Versweyveld toch ook weer groots uit.

Typisch is dan weer dat er een goeie vrouwenrol in zit.
Nietvelt: Ja, maar de mannen komen bij ons ook aan hun trekken hoor. Jan zoekt stukken die bij het ensemble passen, en dat geldt voor de mannen net zo goed als voor de vrouwen.

Ook de Tsjechov-bewerking van Tom Lanoye De Russen! is weer goed onthaald. Er lijkt voorlopig geen einde te komen aan het succes van Toneelgroep Amsterdam.
Nietvelt: Hoe beter we elkaar kennen, hoe verder we voor elkaar willen gaan en hoe makkelijker we met elkaar repeteren en spelen. Zo blijven we groeien en zoeken naar nieuwe dingen. Volgend jaar komt Luk Perceval een gastregie doen van In ongenade naar J.M. Coetzee. We hernemen Kreten en gefluister in New York, en komen met De Russen! naar België. Op het einde van het seizoen zit ik in Macbeth in een gastregie van Johan Simons.

Het Theaterfestival
wanneer: 25 augustus > 3 september 2011.
waar: Bronks, KVS, Kaaitheater en Kaaistudio's
info: 02-201.59.59 - tickets@kaaitheater.be

Toneelgroep Amsterdam: Nooit van elkaar
wanneer: 3 september 2011om 20.30 uur
waar: KVS_BOL, Lakensestraat 146, Brussel
tickets: €16/20