Kunstenfestivaldesarts: veelheid aan individuele boodschappen

33 dans-, theater-, performance- en filmproducties, waaronder 17 wereldpremières, verspreid over 3 weken in 20 Brusselse cultuurhuizen: dat belooft de 18de editie van Kunstenfestivaldesarts. Een overkoepelend thema is er niet. Het kosmopolitische stadsfestival kiest bewust voor een veelheid aan individuele boodschappen.

Een selectie van vijf markante deelnemers:

Antonia Baehr: Abecedarium bestiarium

Een ABC van uitgestorven diersoorten, dat was het uitgangspunt van de nieuwe performance van de letterlijk en figuurlijk veelzijdige Berlijnse kunstenares Antonia Baehr. Ze vroeg vrienden en collega-kunstenaars om een korte compositie voor haar te schrijven, geïnspireerd door de gelijkenissen (of verschillen) tussen een lang verdwenen beest en 'la Baehr' zelve.

Baehr spreek je uit als 'beer'. En dus leek ons een voor de hand liggende vraag: "Nomen est omen, mevrouw Beer?" "Wel, daar wil ik het volgende over zeggen. Knut de poolbeer is uitgestorven. Mijn naam is Antonia Baehr, en zoals Knut de beer, ben ik geboren in Berlijn. Het symbool van de stad Berlijn is een beer, een bruine beer weliswaar, niet de witte ijsbeer zoals Knut. Heel wat mensen zeggen dat ik op een beer lijk, net zoals mijn vader en mijn neef- groot, gedrongen, een beetje dik, met stevige beenderstructuur, hardnekkig..."

"Bij mijn geboorte ontwierp mijn moeder een geboortekaartje met een papa Beer, mama Beer en baby Beer in menselijke kleren, in de plaats van menselijke figuren. Als kind speelde ik vaak met beren, niet met poppen, en we lazen meestal beer-bedverhalen. Nu, wat is de relatie tussen Knut en Baehr? En hoe verhoudt Baehr zich tot de Berlijnse beer? Met de B van beer, om precies te zijn, en Baehr zoals 'beer'. Maar wat betekent 'zoals' in deze? Welke relatie suggereert het tussen A en B? Ben ik gaan gelijken op een beer omdat ik de naam Baehr draag? Of zijn bepaalde facetten van het beer-zijn van toepassing op mij, omdat ik al van bij mijn geboorte geässocieerd wordt met dit behaarde beest. Nog lang vooraleer ik de taal en de letter 'B' beheerste. En is het aantal mensen dat rouwt om Knut zo oneindig groot omdat hij een Be(e)r-lijner was, net zoals zij Be(er)-lijners zijn, net zoals Kennedy een Berlijner was?"

Een typisch Baehr-antwoord zeg maar, dat weer nieuwe vragen en associaties oproept. Daar zal het ook niet aan ontbreken in haar Abecedarium bestiarium. (PJ)

3/5, 19.30 + 22.00, 4/5, 20 & 22.00, 5/5, 19 & 21.00, 6/5, 19 + 21.00, €12/16, EN, FR, DE (FR/NL ondertitels), Beursschouwburg.

Heiner Goebbels: When the mountain changed its clothing

Voor When the mountain changed its clothing werkte Heiner Goebbels, een lichtend voorbeeld binnen het internationale muziektheater, samen met het vijfendertigkoppige Vocal Theatre Carmina Slovenica, een meisjeskoor waarvan de leden tussen elf en twintig jaar oud zijn. Goebbels: "In het raam van Maribor, Culturele Europese hoofdstad 2012, werd ik alweer drie jaar geleden aan dit verbazende koor voorgesteld. Het boeide me te zien hoe gelaagd hun concerten ziijn. Ze brengen echt theater waarin ze zingen en dansen. Ook varieert hun repertoire enorm, van gezangen uit de achtste eeuw tot popliederen. Na drie jaar verlieten ondertussen zijn sommige meisjes de groep van hun leeftijd en kwamen er nieuwe bij. Ik vroeg hen in feite de eenvoud zelve: persoonlijke verhalen vertellen. Daarbij voegde ik later teksten van onder meer Gertrude Stein en Rousseau toe. Ik wenste geen documentair project maken en creëerde dus afstand door die biografische elementen er bij te nemen."

When the mountain changed its clothing handelt over verandering. Goebbels: "Het gaat over volwassen worden, van kind tot jonge vrouw. Ook de Sloveense politieke verschuivingen van de laatste tien jaar komen aan bod. Ik wil verschillende verhalen naast en door elkaar vertellen. Ik nodig de toeschouwer uit om samen na te denken, om vragen te stellen. Verwacht echter geen rechtlijnige antwoorden."

De laatste keer dat Goebbels op KFDA te gast was, dateert alweer van 2008. Het krachtige Stifter's Dinge stond voor een zeer meditatief stuk, een uit piano's opgebouwde muziekmachine waaraan geen mens aan te pas kwam. Goebbels: "Dat was een melancholische reflectie over etnologische en ethische kwesties. Dit maal wordt het zeer levendig, een fragiele caleidoscoop van ideeën, beelden en zoete herinneringen." (IS)

4 & 6/5, 20.30, 5/5, 18.00, €20/25, EN (FR/NL ondertitels), Hallen van Schaarbeek.

Markus Öhrn: Magic Bullet

Onder de enigmatische titel Magic Bullet presenteert de Zweed Markus Öhrn een 49 uur durende video-installatie met alle filmfragmenten die tussen 1934 en 2002 gecensureerd werden in zijn thuisland. Mogen we ons - gezien Zwedens reputatie op het vlak van erotiek - verwachten aan de ultieme verboden vrucht afkomstig uit de kluis van een of andere perverse cinefiel? De werkelijkheid blijkt iets prozaïscher, maar ook genuanceerder.

Markus Öhrn: "Tijdens mijn research voor een eerder videoproject vernam ik dat het Swedish Bureau of Film Censorship over een archief beschikt waarin alle geschrapte filmfragmenten bewaard worden omdat die beschouwd worden als publieke documenten. Ik ontdekte in dat archief een surrealistische mix van geweldsequenties uit James Bondfilms, cartoons van Walt Disney en dialogen over drugs. Gezien het om publieke eigendom ging, mocht ik de beelden kopiëren. Maar een selectie maken bleek onmogelijk."

"Toen besefte ik dat ik net door het hele archief te tonen een uniek verhaal kon vertellen over de veranderende normen binnen de Zweedse samenleving. Zo waren in de jaren 1950 dronken mensen al voldoende voor een cut. In de jaren 1960 gold dat voor homoseksualteit. In de jaren 1970 en '80 werd vooral geweld geknipt. Ik vind het fascinerend om te zien wat de Zweedse overheid in de loop der jaren beschouwde als potentieel gevaarlijk voor zijn burgers - vandaar ook de titel. Die verwijst naar een oude theorie waarin film vergeleken werd met een magische kogel die de hersenen van de toeschouwer binnendringt en controle verwerft over diens gedachten. Maar ik wil met dit werk ook vragen stellen over censuur vandaag die van de staat naar een corporate en persoonlijk niveau verschoven is. Denk aan facebook waar we aan zelfcensuur doen omdat we weten dat foto's van een penis of vagina niet aanvaard worden." (GH)

7 > 25/5, 18.00 > 0.00, gratis, Beursschouwburg

Mette Edvardsen: Time has fallen asleep in the afternoon sunshine

Danser/kunstenaar Wouter Krokaert is een van de vijftien 'sprekende boeken' in Time has fallen asleep in the afternoon sunshine, de nieuwe performance van Mette Edvardsen. Aan de uitleenbalie van de Koninklijke Bibliotheek van België ligt een lijst met titels van boeken die je kunt ontlenen, waarna een man of vrouw je meeneemt naar een intieme plek waar je een privélezing van je boek krijgt, dertig minuten lang. De voorbije maanden is Krokaert zowat gefuseerd met de roman Elias of het gevecht met de nachtegalen van Maurice Gilliams.

Wouter Krokaert: "Ik had dat boek een tiental jaar geleden voor het eerst gelezen, het is me altijd bijgebleven. Sommige passages meer dan andere, natuurlijk. Voornamelijk de beschrijvingen van binnen- of buitenruimtes, en van wat de ruimtes doen met een personage. Die aandacht voor ruimtelijkheid sluit nauw aan bij mijn eigen fascinaties als tekenaar, of als ontwerper van installaties en tuinen, waar ik meer en meer mee bezig ben."

"Het hoofdpersonage loopt vaak verloren in zijn eigen gedachten, nog een element dat zeer herkenbaar is. (Glimlacht) Dat dromerige speelde me vaak parten bij het instuderen van de tekst: omdat Gilliams' taal zo beeldend is, zag ik de scènes duidelijk voor me. Maar net die kwaliteit maakte het moeilijker om zijn tekst woord voor woord uit het hoofd te leren. Ik heb het instuderen fragmentarisch aangepakt, en dat kon omdat het boek heel associatief is opgebouwd. Sommige van mijn collega's zijn eerder rechtlijnig te werk gegaan, vanaf pagina één..."

"Een kleine smaakmaker? 'Uit angst om gezien te worden ben ik languit in het dauwnatte gras achter de bomenrij gaan liggen (en onafgebroken houd ik het huis in het oog). De nachtelijke koelte dringt door mijn kleren en wekt een weemoedig verbazen." (PJ)

4, 8, 18 & 25/5, 12 > 17.00, 7, 16, 17, 23 & 24/5, 12 > 19.00, €10/12, NL, FR & EN, Koninklijke Bibliotheek van België.

Anne Teresa De Keersmaeker & Boris Charmatz: Partita 2

Bachs vermaarde Partita in D mineur (BWV 1004) vormde de aanleiding voor Partita 2, een nieuwe dansvoorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker waar ook de Franse choreograaf en danser Boris Charmatz aan meewerkte. Charmatz: "In 2010, tijdens de voorbereidingen voor het Festival van Avignon 2011, waar we allebei een creatie brachten, zijn we beginnen na te denken over een gedeeld project."

Al snel kwamen De Keersmaeker en Charmatz bij Bach en vioolmuziek uit. "Ik ben gek op viool. Ik heb het zelf gespeeld van mijn zesde tot mijn dertiende," legt Charmatz uit. "Anne Teresa koos voor dit stuk door de uitzonderlijke kwaliteit en kracht ervan. Maar ook door de duur: Bach heeft geen enkele andere partituur voor viool geschreven die zo lang is. We zijn trouwens met z'n drieën: Amandine Beyer staat mee op het podium. Zij voert het werk uit op een unieke barokviool. Zelf zou ik geen correcte choreografie op Bach kunnen maken. Anne Teresa is het wel gelukt om net dat moment te vinden waarop een correspondentie mogelijk wordt tussen de muziek en de choreografie."

De scenografie is in handen van beeldend kunstenaar Michel François. Charmatz: "Hij maakt een sober scènebeeld dat aansluit bij de wereld van Anne Teresa en bij het systeem van Rosas. In de dans willen we eigenlijk de bastonen laten zien, de verborgen tenorlijn en de onderliggende structuur articuleren. De voorstelling oogt dan ook analytisch en minimalistisch: de muziek sluit nauw aan bij de dans en vice versa. Initieel dachten we eerlijk gezegd iets kalms te maken, maar het is een heel fysieke voorstelling geworden. Er wordt heel wat afgelopen en gesprongen, het gaat er best wild toe. Maar wat primeert en wat we vooral tot uitdrukking willen brengen is het onmetelijke plezier dat we hadden om dit fantastische werk samen te kunnen doen." (IS)

3, 4, 7, 8/5, 20.30, 5/5, 15.00, €20/25, Kaaitheater

Kunstenfestivaldesarts
Verschillende locaties, Festivalcentrum: Beursschouwburg, A. Ortsstraat 20-28, Brussel. 070-22.21.99. tickets@kfda.be. www.kunstenfestivaldesarts.be