Henry van de Velde schittert in Jubelpark: 'Schoonheid is een wapen'

Henry van de Velde in 553 stukken, daarmee pakt het Jubelpark uit ter gelegenheid van de 150ste verjaardag van 's mans geboorte. Van de Velde was een totaalkunstenaar en dat is op de expo duidelijk te zien. Dat het Jubelpark twijfelde om de tentoonstelling - die eerder in Weimar te zien was - naar Brussel te halen, is onbegrijpelijk. Wie de komst doordrukte, verdient een bonus.

D e directie van het Jubelpark was in 1900 visionair. Het Jubelpark was het eerste museum ter wereld dat werk van Henry van de Velde (1863-1957) aankocht voor de pas opgerichte afdeling moderne sierkunsten: twee zesarmige, verzilverde kandelaars waarmee de tentoonstelling opent. Het Jubelpark telde er 850 frank voor neer. Te veel vond de directie, toen de koop al gesloten was. Van de Velde had er twee jaar aan gewerkt, 850 frank was het jaarloon van een ambtenaar. De kandelaars ogen perfect, de hele opzet van de tentoonstelling is absolute top. Ook de auteurs van de schitterende catalogus vragen zich vertwijfeld af hoe één enkele kunstenaar een zo omvangrijk en veelzijdig oeuvre kon realiseren. Van de Velde was de architect van de Gentse boekentoren, waarmee hij nog altijd bekendheid bij het grote publiek geniet, maar ook van schepen en spoorwegwagons. Hij begon als schilder, maar gaf de schilderkunst alras op voor toegepaste kunst. In zijn oeuvre kwamen alles aspecten van het dagelijkse leven aan bod: kleren, sieraden, barometers, luchters, zilveren bloemenvazen, meerschuimpijpen, speelgoed, kachels, bestekken, wand- en meubelstoffen. Van de Velde was een internationaal figuur wiens carrière deels in Weimar afspeelt. Dat leidde tot tegenwerking in Frankrijk: Parijzenaars vonden dat hij te Duits was.

De expo was eerder te zien in Weimar, maar de samenwerking tussen de Klassik Stiftung Weimar en de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis met Werner Adriaenssens heeft geleid tot een duizelingwekkend kunstenparcours - met schilderijen, wandtapijten, meubelen, maquettes, plannen, vazen - met Belgische accenten. Zo laat een van de pronkkasten duidelijk de invloed van van de Velde op Val-Saint-Lambert zien. De expo eindigt met het bureau dat van de Velde ontwierp voor Koning Leopold III, het enige meubel van van de Velde dat wat ons betreft - wat betreft omvang alleen al - de perfectie niet benadert. Daartussen wordt ook werk gepresenteerd van kunstenaars die van de Veldes pad kruisten: Theo Van Rysselberghe, James Ensor, Toulouse-Lautrec, Edvard Munch en vele anderen. Op de expo hangt trouwens een heel mooi portret van Maria Sèthe, de echtgenote van van de Velde, van de hand van Theo van Rysselberghe uit 1891.

Centraal op de expo staat een meterslange tafel met ergonomisch tafelzilver dat door van de Velde ontworpen werd. Het bestek, dat in totaal bestaat uit 375 stuks, heeft een marktwaarde van 500.000 euro. Aan de intieme tafel schuiven aan: Hélène Krôller-Müller van het gelijknamige museum, Harry Graf Kestler (die hem naar Weimar haalde) en de socialistische voorman Camille Huysmans (die hem terug naar België haalde). Ook Elisabethe Förster-Nietzsche, de zus van de filosoof, is erbij.

Grote vertwijfeling
De expo laat zien dat kunst en ambacht bij van de Velde één geheel vormden. Van de Velde ziet de eigen woning als de ruimte bij uitstek voor de kunstzinnige ontwikkeling van ieder individu: "Dat is wat wij hebben gekozen, de schoonheid als middel om de maatschappij te verbeteren. Ik kom in opstand en ik stel dat de schoonheid een wapen is en het middel revolutionair. Ik ken geen betrouwbaarder wapen noch middel!" Van de Velde had socialistische sympathieën, hij was naast alles-kunstenaar ook een begenadigd pedagoog, hij sloot zich aan bij de Britse Arts & Crafts-beweging, en lag zelf aan de basis van Bauhaus. Hij richtte ook de architectuurschool La Cambre op. Hij wordt gezien als een van de vaders van de art nouveau, het modernisme in de bouwkunst, het design, de branding en het moderne kunstonderwijs.

Het oeuvre van van de Velde mag dan overweldigend zijn, privé ging het hem niet altijd voor de wind. Hij begon zijn carrière met muziek en schilderkunst, maar ook in grote vertwijfeling. Hij eindigde in zelfgekozen ballingschap in Zwitserland. Maar daartussen bouwde hij, creëerde hij, schreef hij en organiseerde hij onaflatend. Het resultaat is te zien in het KMKG.

Henry van de Velde, Passie Functie Schoonheid loopt in het Jubelparkmuseum tot en met 12/01/14. Toegangsprijs 10 euro. Nocturne op 12-13/10. De catalogus van uitgeverij Lannoo kost 45 euro.