Elke week 100 coronadoden in Brussel: ‘Ik heb vorige week vier vrienden begraven'

“Ik heb mijn vader gisteren begraven.” Molenbekenaar Ismaël* (niet op de foto, red.) onderdrukt de krop in zijn keel. “Ik vraag jonge gasten om alsjeblief de regels te volgen. Wij moeten het goede voorbeeld geven.” Hij deelde net als veel jongere Brusselaars de voorbije week een rouwbericht via sociale media.

"In veertien dagen tijd was mijn vader dood. Papa was bang voor het coronavirus, hij droeg een masker, hij ging naar de dokter. En toch, vandaag is hij wég.” Terwijl Ismaël het vertelt voor de deur van het Maison des Jeunes Brussel- West in Molenbeek waar hij jaren kind aan huis was, springen de tranen hem in de ogen. Hij zit volop in de rouw. Enkel omdat zijn vroegere jongerenbegeleider Abdel Hadnan van Brussel- West het hem vroeg, is hij komen opdagen. “Abdel is goud waard, hij heeft me gisteren vergezeld bij de begrafenis."

Ismaël wil kort getuigen, maar enkel anoniem. Hij loopt niet graag met zijn emoties te koop, klinkt het, terwijl hij een zenuwachtige trek neemt van zijn sigaret. Maar hij breekt voor onze ogen. “Ik wil niet triest zijn, maar sterk voor mijn omgeving. Papa is nu in het paradijs, hij werd gekozen. Maar vanbinnen ben ik wél heel verdrietig.” Hij was zijn enige zoon, ze waren twee handen op één buik.

“Ik heb geen idee waar papa het coronavirus heeft opgelopen. Misschien in de winkel? Via de lucht? Hij droeg bijna altijd een masker. Een tijd geleden voelde hij zich niet goed en vermoedde hij dat hij besmet was geraakt. Maar toen de huisdokter langskwam, had hij geen koorts, waarop de arts concludeerde dat er geen probleem was. Hij was gewoon vermoeid.” Hij wordt boos. “Die arts heeft niet goed gekeken, hij heeft niet gezien dat het al in zijn longen zat. Drie dagen later kon papa niet meer bewegen. Toen hebben ze toch een test afgenomen.”

Het duurde vijf dagen voor het resultaat kwam: positief. “Vijf dagen!” flikkeren zijn ogen boos. “Toen we de uitslag kregen, lag papa al in coma. In het Sint-Pietersziekenhuis hebben ze nog gedaan wat ze konden, ik wil hen daarvoor bedanken, maar het was te laat. Als de test vroeger was afgenomen, had hij misschien nog geleefd. Dat besef doet pas écht pijn.” Hij neemt nog een trek. Ismaël wil zijn verhaal ook kwijt om jongeren op het hart te drukken de regels te volgen. “Wij moeten als jongeren het goede voorbeeld geven. Nu met de avondklok zie ik soms zelfs nog mensen na halfelf rondhangen op straat, de politici laten hen maar begaan. Praat met die jongeren, leg hen de logica uit. Dat zij risico’s kunnen creëren voor de ouderen.”

Kop van jut

“Hij is in shock,” zegt Hadnan als Ismaël vrij abrupt weer wegwandelt. Ismaëls vader is ook Abdels vroegere buurman. “Hij was graag gezien hier in de buurt. Het was een bon vivant, hij zag overal iets positiefs in. Ook daarom wil Ismaël blijven glimlachen, om de nagedachtenis van zijn vader te eren.”

Hadnan heeft de indruk dat de tweede golf er dieper inhakt en zeker ook de ogen opent bij de jongere generatie Brusselaars die de voorbije tijd vaak kop van Jut waren. “In maart was dit allemaal nog nieuw. Nu beseffen ze veel beter dat we in de tweede golf zitten. Velen uit de wijk kennen iemand die aan Covid gestorven is. De voorbije weken zag ik veel rouwberichten op mijn Facebookpagina, maandag hoorde ik dat vier mensen gestorven waren aan Covid-19. Maandag belde Ismaël dat zijn vader was overleden. Diezelfde dag vertelden twee andere kerels van 25 die ik vroeger begeleidde dat ze die dag hun mama hadden verloren. ‘s Avonds hoorde ik dat de barman van een van mijn stamcafés overleden was. Ik ken hem van mijn zeventiende, ik dronk er altijd koffi e. Hij was als een vader voor mij.”

Donderdag bracht Abdel de hele namiddag door op de islamitische begraafplaats van Evere. “Voor Ismaëls vader, voor de moeder van die twee jongens en voor de grootmoeder van nog een andere jongere uit de buurt. Allemaal overleden aan Covid-19. Woensdag heb ik de barman mee begraven.” Hij vindt het niet meer dan normaal dat hij hen ondersteunt. “Dit raakt iedereen diep, we moeten solidair zijn. Er met elkaar over praten. Wie iemand verliest, schrikt hoe snel het kan gaan. Soms in twee weken, soms na enkele dagen.”

Nieuws dat snel circuleert in de wijk aan Zwarte Vijvers. “Ik hoor elke dag wel slecht nieuws. Jongeren beginnen er veel meer over te praten. Ze geven elkaar geen hand meer, beginnen hun mondmaskers beter te dragen. Ze zijn zich er erg van bewust. Dat ze hun grootouders door corona minder kunnen zien, raakt hen ook diep. Ze missen hen.”

Met tien op tien vierkante meter

Dat Molenbeek een van de zwaarst getroffen gemeenten is in Brussel blijkt al enkele weken uit de besmettingscijfers. Het virus rukt er genadeloos op. Maandag was de incidentie er opgelopen tot 2.411 per 100.000 inwoners, nergens in het Brussels Gewest ligt die hoger. Of die hoge circulatie ook leidt tot het hoogste aantal overlijdens is moeilijker te objectiveren. De cijfers over het aantal coronaoverlijdens worden enkel voor het hele Gewest weergegeven en namen de voorbije week met bijna 60 procent toe van 73 naar 114 per week.

“Op dit ogenblik zijn er inderdaad veel sterfgevallen te betreuren,” bevestigt Catherine Moureaux, burgemeester van Molenbeek, hoorbaar aangedaan aan de telefoon. “Dat valt me erg zwaar. Als je weet hoeveel mensen hier ziek en besmet zijn met het coronavirus, is het helaas ook logisch dat hier ook relatief veel mensen sterven aan Covid-19.”

De epidemie treft mensen met socio-economische problemen harder, zo bleek net nog uit een Franse studie. “Hier is dat niet anders,” aldus Moureaux. Voor wie in precaire omstandigheden woont en leeft, is het moeilijker om zich te houden aan de coronamaatregelen. “Sommige mensen willen wel thuis blijven, maar kunnen niet omdat ze dan geen inkomen hebben. Anderen willen niet naar het ziekenhuis omdat ze bang zijn om niet meer terug te keren. Of omdat ze denken dat ze nog gezond genoeg zijn, terwijl ze er in werkelijkheid slecht aan toe zijn. Bijkomend probleem is dat veel Brusselaars geen huisarts hebben.”

“Ik heb geen statistieken, maar mensen uit alle gemeenschappen worden getroffen,” zegt Moureaux. “Het is vooral gelinkt aan de levensomstandigheden. Vooral de wijken waar erg veel mensen samenwonen op erg kleine ruimtes worden harder getroffen dan andere. Die specifi eke, maar delicate informatie hebben we pas sinds deze week en daar zetten we nu gericht op in.” Dat is nodig, er circuleert veel ronduit foute informatie. “Maar zélfs als we bewoners alles goed uitleggen, is het soms nog niet mogelijk om alle maatregelen te volgen. Als je met tien personen op tien vierkante meter leeft, kan je geen afstand houden. Zelfs al je je wil isoleren, gaat het gewoon niet.”

Bid voor mijn tante, mijn vader, mijn oma

Niet alleen Molenbeek wordt midscheeps getroffen. Brusselaar Hassan Al Hilou, ondernemer bij A Seat At The Table, die met veel Brusselse jongeren contact heeft, kan de dramatische evolutie bijna online volgen. “Via Snapchat, Facebook of Tiktok zie ik bijna dagelijks zeker drie tot vier mensen melden dat ze hun vader, oma, tante of goede vriend net verloren aan Covid. Voordien zag ik ook wel af en toe een rouwbericht passeren, maar de voorbije twee weken is het extreem. Dit is een ramp.”

Gaat het over jongeren uit de moslimgemeenschap, dan roepen ze via sociale media op om te bidden voor hun naaste. “Normaal wordt de kist vooraan in de moskee geplaatst en wordt samen voor de overledene gebeden. Door de coronacrisis kan dat niet meer. Daarom delen veel jongeren nu een rouwbericht en vragen om hun vader, oma of opa van thuis uit te gedenken in het gebed.”

Al Hilou is erg bezorgd over welke mentale sporen dat nalaat. “Als je als jongere nu elke dag ziet hoe mensen uit je directe omgeving delen dat er wéér iemand aan Covid-19 is overleden, hakt dat er erg zwaar in. Het komt heel dichtbij en kan angst aanjagen.” Hij juicht de melding van federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SPA.) om ook meer psychologen in te zetten dan ook toe. “Steun is nodig in deze moeilijke periode. Sommigen hebben zelfs al drie familieleden verloren.”

Dat is het geval voor Yahya Ben Abbou (25) uit Anderlecht. Hij verloor deze week een verre nonkel, een maand eerder zijn tante en tijdens de eerste golf de broer van zijn opa. Het verlies valt hem zwaar, maar hij beseft dat hij er makkelijker over kan praten omdat de familieleden toch net iets verder van hem staan. “Als het mijn eigen vader of moeder betrof, zou me dat wellicht niet lukken.” Met hen beperkt hij uit voorzorg het contact tot een minimum, hoe moeilijk hij dat ook vindt. “Ik probeer zoveel mogelijk in mijn kamer te blijven. Ik wil mijn ouders niet besmetten.”

Zélf was hij immers ook een tijd ziek, Ben Abbou werkt als nachtverpleger op de Covidafdeling van het privéziekenhuis Silva Medical in Scheutbos. “Dat was heel moeilijk. Ik moest uitzieken, tegelijk voelde het alsof ik mijn collega’s in de steek liet. Ze komen handen te kort.”
Waar zijn familieleden het virus opliepen, weet hij niet. “Een van hen vermoedelijk in het ziekenhuis. Hij ontving enkel de verpleegster thuis, maar hij had diabetes en moest regelmatig naar het ziekenhuis.”

Hoewel hij zelf al lang erg goed oplet, ziet hij wel hoe overlijdens in de familie het gedrag bij andere jongeren veranderen. “Tijdens de eerste golf hadden veel jongeren nog de indruk dat ze beschermd waren. Nu hun naasten wegvallen, groeit het besef dat iedereen voorzichtig moet zijn. Als ik de voorbije weken een bericht kreeg dat iemand gestorven was, stond er nu vaak bij: ‘alsjeblief: ontsmet je handen, probeer jezelf en je naasten te beschermen.’”

Alsof covid overal is

“Ik ken mensen die eerst weinig geloof hechtten aan het coronavirus, maar het nu wel ernstiger nemen,” zegt Imane Borak (21) uit Schaarbeek. Zelf moet ze nog bekomen van de snelheid waarmee het virus in haar omgeving toesloeg. Ze verloor net de vaders van haar twee beste vriendinnen, met enkele dagen verschil. Bij een van hen was ze kind aan huis, hij was een goede vriend van haar eigen vader. “We gingen altijd samen met vakantie. Als dat ooit weer kan, zal hij een lege stoel achterlaten.”

Ze noemt het “een schok” hoe snel en schijnbaar uit het niets het kan gebeuren. Beide mannen waren nog jong, tussen de 45 en 55. “Een van hen is in coma naar het ziekenhuis gebracht, de andere voelde zich gewoon even wat minder en ging naar het ziekenhuis om zich te laten testen. Hij bleek positief. Hoewel hij het zelf niet merkte, oordeelden de artsen dat hij erg slecht ademde. Ze brachten hem meteen over naar intensieve zorgen, waar hij in coma is gebracht.” Borak probeerde nog afscheid te nemen, maar ze heeft hem niet meer kunnen spreken. “Hij lag achter glas, we konden er niet bij. Elke dag hoopten we dat hij weer wakker zou worden, maar na drie weken was hij weg.”

De ene vader liep het mogelijk op zijn werk op, de andere misschien via zijn kinderen. “Hij had zeven kinderen die allemaal naar school gaan.
Misschien is een van hen met het virus thuisgekomen en heeft die het doorgegeven zonder het te weten.” Zelf is ze hypervoorzichtig voor haar ouders, ze werd zelf zwaar ziek tijdens de eerste golf. “Je moet je voorzorgsmaatregelen nemen. Wie weet, krijg ik het wel opnieuw en reageert mijn papa er slecht op.” Niemand is veilig en het komt te dichtbij. “Ik durf mijn Snapchat, Whatsapp en Facebook bijna niet meer te openen, bang om weer te horen dat er iemand gestorven is. Het is té veel, té consequent, alsof Covid nu overal is.”

*Ismaël is een schuilnaam