Onderzoek VUB: Identiteitscontroles politie zijn gebaseerd op stereotiepe ideeën

Een doctoraatsonderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel heeft aangetoond dat agenten bij het uitvoeren van een identiteitscontrole op zoek gaan naar afwijkend gedrag dat gebaseerd is op stereotiepe ideeën die aanwezig zijn in politiemiddens. De burger kan een identiteitscontrole als willekeurig en discriminerend opvatten, daarom pleit doctoraatsonderzoekster Inès Saudelli voor meer transparantie.

Het onderzoek werd uitgevoerd bij twee lokale politiekorpsen die niet bekend gemaakt worden omwille van een confidentialiteitswaarborg. De resultaten komen voort uit een 750-tal uren observaties bij verschillende politiediensten en interviews met 37 politiebeambten. Binnen de studie kregen de ondervraagde agenten twee foto's voorgelegd: een alleenstaande vrouw in een auto en vier jongvolwassen mannen in een auto.

In de voorgelegde situatieschets legden de personen op de foto's meerdere keren dezelfde weg af in een residentiële woonwijk. Nadien werd aan de agenten gevraagd of ze zouden overgaan tot een identiteitscontrole.

Leeftijd en gender

"Het merendeel van de deelnemende politiebeambten gaven aan de vier jongvolwassen mannen wel te controleren, maar de alleenstaande vrouw niet. Hoewel de reden voor de controle volgens de politiebeambten het verdachte gedrag was, dus meerdere keren dezelfde weg afleggen, zeiden ze ook rekening te houden met de individuele kenmerken van de personen, zoals hun gender, etniciteit, leeftijd en de kledij die ze droegen. "Dat is problematisch", vertelt onderzoekster Saudelli.

De stereotiepe ideeën binnen politiemiddens blijken het afwijkend gedrag dat tot een identiteitscontrole leidt, te bepalen. Die ideeën zijn gevormd rond verschillende persoonskenmerken, zoals leeftijd, gender, etniciteit en socio-economische status.

Registratie van controles

Politieagenten mogen op eigen initiatief overgaan tot een identiteitscontrole wanneer er "redelijke gronden" zijn. Maar Saudelli vindt in de Wet op het Politieambt nergens duidelijk omschreven wat daaronder verstaan moet worden. De politiebeambten hebben de vrijheid om dat zelfstandig in te vullen en dan hangt het ook vaak af van de medewerking van burgers, de materiële aanwijzingen of de tijd en plaats. Daardoor lopen bepaalde personen sneller dan anderen het risico om aan een controle onderworpen te worden en kan dit aanvoelen als willekeurig en discriminerend.

"Daarom pleit ik voor een kwalitatieve vorm van registratie van identiteitscontroles, zodat het voor alle partijen duidelijk is wie, waar, wanneer en waarom gecontroleerd wordt", besluit VUB-onderzoekster Inès Saudelli.