Zes van de tien beklaagden schuldig bevonden aan terroristische moord

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 zijn dinsdag om iets na 19 uur de juryleden en het hof gearriveerd. Het was lang wachten, aangezien volgens de eerste officiële communicatie het arrest mogelijk vanaf 14 uur voorgelezen zou worden. Voorzitster Laurence Massart begon meteen het arrest voor te lezen.

20.57 uur: Jury in motivering: terroristisch motief voor aanslagen lijdt geen twijfel

Het staat voor de jury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 vast dat die aanslagen een terroristische motief hadden. Dat blijkt uit de motivering voor de antwoorden op de schuldvragen die assisenvoorzitster Laurence Massart heeft voorgelezen.

Volgens de jury hebben de aanslagen van 22 maart zware schade toegebracht aan België. De ontploffingen in Zaventem en Maalbeek werden immers gevolgd door een enorme chaos en de hulpdiensten zagen zich geplaatst voor een ongekende situatie, het provinciaal noodplan werd in werking gesteld en de rest van het land kwam bijna tot stilstand.

"Er werden uitzonderlijke maatregelen genomen om de nationale en internationale instellingen, en de bevolking te beschermen", luidde het. "Het dreigingsniveau werd op 4 geplaatst, het hoogst mogelijke, en pas in de maanden en jaren nadien geleidelijk afgezwakt.

Zelfs de magazines van Islamitische Staat zelf maakten melding van de desastreuze economische gevolgen van de aanslagen voor ons land, onder meer op het vlak van toerisme." Uit de opeising door IS van die aanslagen blijkt volgens de jury ook dat het wel degelijk de bedoeling was van de daders om de Belgische bevolking te intimideren en de Belgische instellingen te destabiliseren.

20.32 uur: Broers-Farisi volledig vrijgesproken

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 heeft de assisenjury de broers Smail en Ibrahim Farisi vrijgesproken. Het openbaar ministerie had de vrijspraak gevraagd van Ibrahim, maar had gevraagd om Smail schuldig te bevinden aan deelname aan de activiteiten van een terroristische groep.

Ibrahim en Smail Farisi verschijnen beiden als vrije mannen op het proces en zaten dus als enigen niet in de beschuldigdenbox. Dat zorgde voor wat incidenten in de zeven maanden proces, toen de twee dronken of verward leken tijdens de zittingen en de debatten verstoorden. Smail werd door de kamer van inbschuldigingstelling doorverwezen voor terroristische moord en poging tot moord en deelname aan de activiteiten van een terreurgroep. De federale procureurs en de burgerlijke partijen hadden echter tijdens het proces gevraagd om hem enkel te veroordelen voor die laatste tenlastenlegging, maar de jury besliste om hem volledig vrij te spreken.

Smail onderverhuurde zijn appartement aan kamikaze Ibrahim El Bakraoui vanaf oktober 2015. Volgens de procureurs en de burgerlijke partijen kon het niet anders dan dat hij wist dat El Bakraoui deel uitmaakte van een terreurcel, zeker nadat op 16 maart de foto's van de broers-El Bakraoui in de krant verschenen, maar zijn er geen bewijzen dat hij ook wist dat er aanslagen op til waren. Daarom vroegen ze zijn vrijspraak voor terroristische moord en poging tot moord.

Farisi zelf houdt vol dat hij misleid werd door El Bakraoui en dat hij van niets op de hoogte was. Ibrahim Farisi, de jongste van de twee Farisi's, werd als enige enkel doorverwezen voor deelname aan de activiteiten van een terreurgroep. Voor hem vroegen zowel de procureurs als de burgerlijke partijen de vrijspraak, omdat er onvoldoende bewijzen zijn dat hij wist wie er in het appartement van Smail verbleef toen hij het na de aanslagen hielp leegmaken.

20.28 uur: Bayingana Muhirwa enkel schuldig aan deelname aan de activiteiten van een terreurgroep

De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Hervé Bayingana Muhirwa enkel schuldig bevonden aan deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie. De jury stemde dus niet in met een herkwalificatie naar verbergen van misdadigers, zoals zijn verdediging had gevraagd. Ze sprak hem wel vrij voor moord en poging tot moord in een terroristische context.

Bayingana Muhirwa riskeert maximaal tien jaar cel. Hervé Bayingana Muhirwa zit in voorhechtenis sinds 8 april 2016. Die dag pakte de politie hem op, samen met Osama Krayem, in zijn auto in de Zuidlaan in Brussel. Het onderzoek wees uit dat Bayingana Muhirwa Krayem en Mohamed Abrini onderdak verschafte voor en na de aanslagen. Volgens het federaal parket is hij ook de 'Amine' uit de audioboodschappen van de laptop in de Max Roosstraat in Schaarbeek die naar Syrië werden gestuurd.

Die 'Amine' was volgens de opname gerekruteerd door ene 'Abu Imrane', waarvan bleek dat het de strijdersnaam was van zijn boezemvriend Bilal El Makhoukhi, had trouw gezworen aan terreurgroep IS en had de groep al geholpen. Bayingana Muhirwa heeft altijd ontkend dat hij 'Amine' is.

De verdediging van Bayingana Muhirwa had de vrijspraak gepleit voor terroristische moord en poging tot moord. Maar ze had ook gevraagd om een herkwalificatie van deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie naar het verbergen van misdadigers. Ze voerde aan dat hij pas op 22 maart 2016 afwist van de terreurplannen, maar dat er toen geen terreurcel meer bestond, omdat een deel opgepakt was en een ander deel zich opgeblazen had.

20.26 uur: El Makhoukhi schuldig als mededader aan terroristische moord, geen oorlogsmisdaden

Het assisenhof over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Bilal El Makhoukhi veroordeeld als mededader aan moord en poging tot moord in een terroristische context. Er komt dus geen herkwalificatie naar oorlogsmisdaden, zoals zijn verdediging had gevraagd. Het hof bevond El Makhoukhi ook schuldig aan deelname aan de activiteiten van een terroristische groep.

Het assisenhof beraadt zich in september over de strafmaat. El Makhoukhi riskeert een levenslange celstraf. Bilal El Makhoukhi werd op 8 april 2016 opgepakt thuis in Laken. Het onderzoek wees uit dat hij de 'Abu Imrane' is uit de audioboodschappen die via een laptop die gebruikt werd in de Max Roosstraat in Schaarbeek verstuurd werden naar de opdrachtgevers in Syrië.

Toch bekende El Makhoukhi pas in juni 2022, minder dan drie maanden voor de inleidende zitting van het terreurproces plaatsvond, dat hij achter die strijdersnaam schuilgaat. Als dusdanig verborg hij de wapens voor de terreurcel, die moesten dienen voor een latere terreurcel. Tot op de dag van vandaag weigert El Makhoukhi te zeggen waar de wapens zich bevinden.

De verdediging van El Makhoukhi had gevraagd om een herkwalificatie naar oorlogsmisdaden, maar de jury volgde haar redenering dus niet. Ook had de verdediging de jury gevraagd om hem niet als mededader te veroordelen maar als medeplichtige, als ze hem toch schuldig zou bevinden aan terroristische moord en poging tot moord, omdat zijn hulp niet noodzakelijk geweest zou zijn. Maar ook daarin werd ze niet gevolgd.

20.23 uur: El Haddad Asufi schuldig bevonden aan terroristische moord

De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Ali El Haddad Asufi schuldig bevonden aan moord en poging tot moord in een terroristische context. Ook veroordeelde ze hem voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie.

Het assisenhof beraadt zich in september over de strafmaat. El Haddad riskeert levenslang. De kamer van inbeschuldigingstelling had hem in augustus 2018 onder elektronisch toezicht geplaatst, maar die beslissing werd nooit uitgevoerd, en in 2019 werd hij overgeleverd aan Frankrijk. Het speciale assisenhof in Parijs over de aanslagen van 13 november 2015 veroordeelde hem al tot tien jaar cel.

El Haddad was een jeugdvriend van Ibrahim El Bakraoui, die zich opblies in Zaventem. Hij werd een eerste keer opgepakt op 24 maart 2016, maar na verhoor weer vrijgelaten. In juni 2016 pakte de politie hem weer op, nadat uit het onderzoek was gebleken dat hij nauwere banden had met de broers-El Bakraoui dan hij eerder had toegegeven. Ook werd er achter een zonnescherm in zijn auto een briefje gevonden met daarop de de types van de wapens die naast de lichamen van de twee zelfmoordterroristen waren gevonden in Zaventem.

Het federaal parket vermoedt dat El Haddad, die op de luchthaven werkte, de 'broer' was die volgens een van de geluidsopnames die werden gevonden in de laptop van de terreurcel in de Max Roosstraat in Schaarbeek had verteld welke vluchten er op 22 maart 's ochtends zouden vertrekken. Het onderzoek wees ook uit dat hij met Ibrahim El Bakraoui in de studio in de Kazernenlaan in Etterbeek was en in het appartement in de Max Roosstraat, al betwist El Haddad dat hij daar was kort voor de aanslagen. Zijn verdediging voerde aan dat hij gemanipuleerd is door Ibrahim El Bakraoui en niets afwist van terreurplannen.

20.17 uur: Ayari vrijgesproken voor aanslagen

Het assisenhof over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Tunesiër Sofien Ayari vrijgesproken voor moord en poging tot moord in een terroristische context. Het hof bevond hem wel schuldig aan deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie.

In september moet het hof beraadslagen over de strafmaat. Ayari riskeert tien jaar cel. Het speciale assisenhof in Parijs over de aanslagen van 13 november 2015 veroordeelde Ayari al tot een celstraf van dertig jaar, waarvan hij minstens tweederde moet uitzitten. Ook kreeg Ayari twintig jaar cel voor de schietpartij in de Driesstraat in Vorst. Ayari werd op 18 maart 2016 opgepakt in de Vierwindenstraat in Molenbeek, waar hij zich verschool in de kelder van een familielid van Salah Abdeslam. Beiden waren drie dagen eerder op de vlucht geslagen uit het appartement in Vorst, nadat de politie er was binnengevallen.

Net als Abdeslam hield Ayari vol dat hij niks met de aanslagen van 22 maart 2016 te maken kon hebben, omdat hij toen al in de cel zat. Tijdens zijn ondervraging op het proces zei hij dat het als een "verrassing" kwam dat hij na Parijs beschuldigd werd van de aanslagen in Brussel.

Op het proces nam Ayari regelmatig het woord en hij was daarbij opvallend openhartig. Zo zei hij in zijn laatste woord dat het hem niet uitmaakte dat hij een nieuwe celstraf zou krijgen, alleen het leed van de slachtoffers die waren komen getuigen kon hem iets schelen. Eerder had hij verklaard dat het door de vele burgerslachtoffers die hij zag in Syrië was dat hij een haat ontwikkelde die te vergelijken viel met een "fysieke pijn". Ayari stelde meermaals de landen die deel uitmaakten van de internationale coalitie tegen IS, waaronder België, verantwoordelijk voor de burgerdoden die vielen ten gevolge van de bombardementen.

20.14 Abdeslam schuldig bevonden aan terroristische moord

Het assisenhof over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Salah Abdeslam schuldig bevonden als mededader aan moord en poging tot moord in een terroristische context. Abdeslam is ook schuldig aan deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie.

Als mededader aan terroristische moord riskeert Abdeslam een levenslange celstraf. Het assisenhof oordeelt in september over de strafmaat. Het speciale assisenhof in Parijs over de aanslagen van 13 november 2015 veroordeelde Abdeslam al tot een levenslange celstraf zonder de kans om ooit nog vrij te komen.

Hij kreeg ook al een celstraf van twintig jaar voor de schietpartij in Vorst. Abdeslam, die het tijdens het proces "een grote onrechtvaardigheid" noemde dat hij in de beschuldigdenbox zat, hield vol dat hij niets te maken kon hebben met de terreuraanslagen van 22 maart 2016 omdat hij toen in de cel zat. Zijn verdediging voerde ook aan dat hij in de Driesstraat in Vorst wachtte op het goede moment om naar Syrië te reizen. Hij zou afzijdig zijn gehouden bij de voorbereiding van de aanslagen waar de cel op broedde.

Het federaal parket daarentegen argumenteerde dat het de bedoeling was dat de bewoners van het appartement in de Driesstraat in Vorst evengoed zouden deelnemen aan eventuele aanslagen. De politie kon Abdeslam op 18 maart 2016, samen met Sofien Ayari, oppakken in de Vierwindenstraat in Molenbeek, waar een neef hem een tijdlang had helpen onderduiken in de kelder van zijn moeder. Op 15 maart waren de twee gaan lopen in Vorst, nadat de politie er was binnengevallen. Bij de inval kwam hun kompaan Mohamed Belkaid om het leven, een politieagent raakte zwaargewond. Uit het onderzoek bleek dat de gebeurtenissen de plannen van de terreurcel in een stroomversnelling brachten.

20.12: Krayem schuldig bevonden als mededader van terroristische moord

Het assisenhof over de aanslagen heeft Osama Krayem schuldig verklaard aan moord en moordpoging in een terroristische context en deelname aan de activiteiten van en terroristische groep. Krayem pleitte, bij monde van zijn advocaten, schuldig over heel de lijn.

Krayem vertrok op 22 maart 2016 vanuit de Kazernenlaan in Etterbeek naar metrostation Petillon, van waar hij samen met kamikaze Khalid El Bakraoui de metro richting Maalbeek had moeten nemen. Hij besliste echter om rechtsomkeer te maken en zijn bom weg te kappen in de douche en de wc van het appartement in Etterbeek. Hij dook onder tot hij op 8 april werd opgepakt op de Zuidlaan in Brussel, in de auto van beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa.

Het openbaar ministerie had gevraagd om Krayem te veroordelen voor terroristische moord en poging tot moord en deelname aan de activiteiten van een terreurgroep, omdat hij met kennis van zaken essentiële hulp bood bij de aanslagen. Hij hielp volgens de procureurs met de productie van de bommen en sloot onderweg naar de metro de bom van Khalid El Bakraoui aan. Krayem deed zich op het proces opvallen door zijn afwezigheid. Slechts uitzonderlijk bleef hij zitten in de beschuldigdenbox en hij zei geen woord.

Het duurde tot eind juni voor er een mogelijke verklaring kwam voor zijn stilzwijgen: volgens zijn advocate Jane Peissel "voelt hij zich zo schuldig dat hij er de woorden niet voor vindt". Ze ontkende dan ook dat Krayem zwijgt uit misprijzen voor de rechtsstaat, zoals het openbaar ministerie en de burgerlijke partijen hadden geopperd. Het hof beraadslaagt in september over de strafmaat. Krayem riskeert een levenslange celstraf. Op het proces van de aanslagen van Parijs kreeg hij 30 jaar cel.

19.58 uur: Atar schuldig aan terroristische moord

Oussama Atar is door het Brusselse hof van assisen schuldig bevonden aan moord en poging tot moord in een terroristische context. Hij wordt ook veroordeeld als leider van de terreurgroep die de aanslagen van 22 maart 2016 uitvoerde.

Atar zou in 2017 zijn omgekomen bij een Amerikaanse droneaanval, in Syrië of Irak, maar zijn dood werd nooit bevestigd. Hij wordt dus bij verstek berecht en wordt niet vertegenwoordigd door een advocaat. Atar zat vanaf 2007 in Iraakse gevangenissen met IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi en met Abu Mohammad al-Adnani, verantwoordelijk voor de propaganda van IS.

Na zijn vrijlating en repatriëring naar België, keerde hij eind december 2013 terug naar Syrië, waar hij de emir werd van COPEX, de groep die buitenlandse operaties coördineert, en van Liwa as-Saddiq, de elitetroepen van IS. Atar zou mee verantwoordelijk zijn geweest voor de radicalisering van de broers-El Bakraoui in de gevangenis en hij is de fameuze 'Abu Ahmed' aan wie de kamikazes van 22 maart 2016 in teruggevonden audioberichten raad vragen over het uitvoeren van de aanslagen.

Het openbaar ministerie had in zijn requisitoir gevraagd om Atar te veroordelen als mededader van moord en poging tot moord in een terroristische context, en als leider van de terreurcel. De procureurs stelden dat hij het was die de belangrijkste verantwoordelijkheid had in de terreurcel, de groep vormgaf en de richting uitzette. Het hof beslist in september over de strafmaat. Atar riskeert levenslang bij verstek. Ook voor de aanslagen in Parijs werd hij bij verstek veroordeeld tot een levenslange celstraf.

19.54 uur: Smail en Ibrahim Farisi vrijgesproken voor deelname activiteiten terreurgroep.

De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Smail Farisi vrijgesproken voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie. Hij was ook al vrijgesproken voor moord en poging tot moord in een terroristische context. Ook zijn broer Ibrahim Farisi, die enkel terechtstond voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie, is vrijgesproken. Sofien Ayari en Hervé Bayingana Muhirwa werden wel veroordeeld voor lidmaatschap.

Op deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie, als lid, staat maximaal tien jaar cel. De andere beschuldigden, die veroordeeld werden voor terroristische moord en poging tot moord, zijn ook veroordeeld voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie. Voor Oussama Atar, die bij verstek terechtstaat, is dat als leider, waar een hogere straf aan verbonden is.

20.10 uur: Abrini schuldig als mededader van terroristische moord

Het assisenhof over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Mohamed Abrini schuldig bevonden aan moord en poging tot moord in een terroristische context en deelname aan de activiteiten van een terroristische groep. Abrini, de 'man met het hoedje', heeft zijn betrokkenheid bij de aanslagen nooit ontkend.

Abrini vertrok op 22 maart 2016 met kamikazes Ibrahim El Bakraoui en Najim Laachraoui met een bom in een grote reistas naar de luchthaven van Zaventem. Hij besliste echter om zijn bom niet te laten ontploffen en sloeg op de vlucht tot hij op 8 april 2016 werd opgepakt in Anderlecht.

Het openbaar ministerie vroeg om hem te veroordelen voor terroristische moord en moordpoging en voor deelname aan de activiteiten van een terreurgroep. Abrini bood volgens de procureurs met kennis van zaken noodzakelijke hulp bij de voorbereiding en de uitvoering van de aanslagen, onder meer door te helpen met de productie van de TATP voor de bommen. Abrini heeft zijn schuld nooit ontkend en zijn advocaten vroegen daarom niet de vrijspraak tijdens hun pleidooien.

Ze noemden het wel "simplistisch en karikaturaal" om Abrini af te schilderen als de "eminente terrorist, de grote geradicaliseerde, het lid van de Liwa as Saddiq (de elitebrigade van IS, nvdr), de crème de la crème, de harde kern van de terreurcel". Evenmin is hij het "bloeddorstige monster" of de "bommenmaker" dat het parket van hem maakt. Het hof beraadslaagt in september over de strafmaat. Abrini riskeert levenslang, maar zijn advocaten hopen op een mildere straf, mede omdat Abrini zijn bom niet liet ontploffen en omdat hij vanaf het moment van zijn arrestatie zijn verantwoordelijkheid genomen zou hebben. Op het proces van de aanslagen van Parijs kreeg hij een levenslange celstraf.

19.34 uur: Officiële balans van aanslagen stijgt naar 35 dodelijke slachtoffers

De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft de daders veroordeeld voor moord in een terroristische context op vier bijkomende slachtoffers. De officiële balans loopt zo op van 32 tot 36 dodelijke slachtoffers.

De drie bijkomende dodelijke slachtoffers overleden enige tijd na de aanslagen, maar met de herkwalificatie erkent de jury dat er een causale link was tussen hun dood en de terreurfeiten. De jury veroordeelde de daders zo ook tot moordpoging op 690 slachtoffers, in plaats van op 694.

Een van de drie slachtoffers is Shanti De Corte, de jonge vrouw die euthanasie kreeg wegens psychisch lijden. De vrouw had van jongs af een kwetsbare persoonlijkheid, maar liep in de luchthaven een trauma op dat ze niet meer te boven kwam, zei advocate Sanne De Clerck op het proces. Ze was 23 jaar toen ze op 7 mei 2022 euthanasie kreeg.

Er is ook M.F., een man die ook in de luchthaven was op het moment van de aanslagen, en daar hevige oorsuizingen en een zware posttraumatische stressstoornis aan overhield. Advocaat Nicolas Estienne zei op het proces dat ook hij al voor de aanslagen een kwetsbare persoonlijkheid had. Op 18 april 2021, op 53-jarige leeftijd, pleegde de man zelfdoding.

Een ander slachtoffer is X.L., die gewond raakte in de metro. Advocate Carine Doutrelepont zei dat hij door zijn verwondingen zijn kankerbehandeling moest stopzetten - tot zijn grote spijt en woede. Hij overleed op 28 oktober 2017 op 49-jarige leeftijd.

19.21 uur: Ayari, Bayingana en Smail Farisi vrijgesproken voor terroristische moord

De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Mohamed Abrini, Osama Krayem, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi en Oussama Atar schuldig verklaard aan terroristische moord. Sofien Ayari, Hervé Bayingana Muhirwa en Smail Farisi werden vrijgesproken voor die belangrijkste beschuldiging.

Op terroristische moord staat levenslang. De beraadslaging over de strafmaat vindt plaats in september.

19.18 uur: Zitting begonnen

In de zaal waren het publiek en de advocaten al een hele tijd aan het wachten. De bel die aankondigt dat de zitting bijna begint, werd dan ook op gejuich onthaald. Daarna werd het muisstil in de zaal, toen voorzitster Massart iedereen liet binnenkomen.

In tegenstelling tot tijdens het proces, kwamen eerst de 12 effectieve juryleden binnen, dan de twee plaatsvervangende rechters en dan de plaatsvervangende juryleden. Zij waren tijdens de negentien dagen durende beraadslaging in drie groepen, apart opgesloten. Ook zitten de vijftien vervangende juryleden nu allemaal op de laatste rij van de jurybanken, zodat er geen contact is tussen de effectieve juryleden en de vervangers.

De beschuldigden werden een voor een binnengebracht, met telkens een korte tussenpauze. Ook dat is anders dan tijdens de zittingen, toen de beschuldigden samen binnengebracht werden in de box. Smail Farisi, een van de beschuldigden die als vrije man verschijnt, kwam niet opdagen. Zijn broer Ibrahim wel.