Advocaten laken omgekeerde wereld: politie voelt zich schuldig en beschuldigden niet

"Waar is uw schuldgevoel, medelijden, spijt?" Met die woorden aan de beschuldigden in de box besloot Olivia Venet, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels, de pleidooien van de burgerlijke partijen die kozen voor een gezamenlijke aanpak op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016. Ze vroeg de jury ook om het leed dat de slachtoffers kwamen beschrijven op het proces mee te nemen tijdens de beraadslaging.

We leven in een omgekeerde wereld. De politieagenten die tussenkwamen na de aanslagen voelen zich schuldig en de beschuldigden in de box niet. Dat zeggen advocates Barbara Huylebroek en Saskia Kerkhofs woensdag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016.

De advocaten vertegenwoordigen negen cliënten, de meesten inspecteurs bij de luchthavenpolitie. Zij werden die ochtend "gebombardeerd" tot het opnemen van taken die ze normaal gezien niet hadden, aldus Huylebroek. "Ze hebben geprobeerd zoveel mogelijk slachtoffers te helpen en in veiligheid te brengen, in een totale chaos met doden, gewonden en getraumatiseerde mensen die niet begrepen wat er gebeurden."

"Men zegt vaak dat de agenten hun werk deden en dat ze resistent zijn voor zo'n situaties. Maar wat de beschuldigden hebben gedaan met de kamikazes is nog nooit gebeurd in België", benadrukte Huylebroek. "Ze hebben totale chaos en angst gecreëerd. Er is geen oorlog in België. Ze moeten niet werken in oorlogssituaties."

De advocate wees op het grote verschil tussen haar cliënten en de beschuldigden. "De hulpverleners hebben vandaag nog een schuldgevoel omdat ze niet iedereen konden helpen, terwijl jullie sinds het begin een totale desinteresse tonen voor het lijden van de slachtoffers", zei ze aan de beschuldigden in de box. "Jullie babbelen en lachen, niemand van jullie heeft de minste verantwoordelijkheid genomen voor de terreur die jullie hebben gecreëerd."

Huylebroek haalde het voorbeeld aan van de agente die patrouillerde samen met haar collega die een been verloor. "Zij voelt zich schuldig omdat zij nog twee benen heeft en haar collega nog maar één. Het was niet het lot, ze was niet op het slechte moment op de slechte plaats, ze waren waar ze moesten zijn, op hun werk", stelde de advocate.

Ze benadrukte ook dat de terroristen er wel degelijk zijn in geslaagd om de instellingen van het land te destabiliseren. Zo is het politieapparaat veranderd sinds de aanslagen, zijn veel agenten van job veranderd en zijn er veel meer veiligheidsmaatregelen.

Ze vraagt de jury dan ook om de rechtstaat te doen zegevieren en de angst weg te nemen. "Ik ben het over een ding eens met Salah Abdeslam: de wet moet worden toegepast", zei ze, verwijzend naar een opmerking van Abdeslam eerder op de dag.

Haar collega Saskia Kerkhofs vroeg de jury eveneens om een einde te maken aan "de wereld op zijn kop" die gestart is op 22 maart 2016. "Jullie wilden een aanslag plegen tegen de mensheid en onze rechtsstaat vernietigen. Geloven jullie niet in de rechtstaat, is jullie vertrouwen erin misschien verdwenen toen de radicalisering het overnam van de rede? Zien we daarom dergelijke desinteresse?", vroeg ze aan de beschuldigden in de box.

16.53 uur, advocaat MIVB: "Beschuldigden zijn Rambo's die Stallone hebben vervangen door IS-vlag"

De zeven beschuldigden in de box zijn "Rambo's die de poster van Sylvester Stallone hebben vervangen door een IS-vlag." Dat zei Pierre Monville, de advocaat van de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB, woensdag. Hij verklaarde ook hoe er met de aanslagen een "zwarte sluier" is neergekomen op de MIVB.

Monville begon zijn pleidooi met het relaas van een donkere dag, die begon met de aanslagen in Zaventem en eindigde met het harde werk van honderden medewerkers van de MIVB die er alles aan deden om na de aanslagen de reizigers te helpen en het metroverkeer te herstellen.

"We hoorden de getuigenis van de metrochauffeur die zich schuldig voelde dat hij niet meer mensen kon helpen en die van de chauffeur die in de andere richting reed, die ondanks haar eigen shocktoestand de reizigers evacueerde via Kunst-Wet. Maar er zijn ook de tientallen andere medewerkers die voorbeeldig gedrag vertoonden en duizenden passagiers geholpen hebben", aldus Monville.

"Op minder dan 48 minuten werden 36.000 tot 40.000 mensen geëvacueerd." Daarnaast zijn er onder meer de agenten van de dispatching die de horror van 22 maart live zagen gebeuren of veiligheidsagenten die de hel afdaalden en de geur van verbrand vlees roken. "Zij moesten de veiligheid waarborgen, maar voelden een totale onmacht."

En ook in de dagen na de aanslagen werden de werknemers van de MIVB zwaar geraakt door de aanslagen. Zo moest de technische interventiedienst helpen met het opkuisen van het station van Maalbeek en moesten medewerkers de getroffen metro naar het station Delta brengen.

En ook was er nog het stigma en de vijandigheid tegen moslims binnen het bedrijf, die maanden hebben geduurd. Monville noemde de aanslag tegen de metro tijdens zijn pleidooi ook een "uitzonderlijk laffe daad". Zo is het onmogelijk om iedereen te controleren die het openbaar vervoer in Brussel neemt.

"De beschuldigden hebben daar op een laffe manier van geprofiteerd om zoveel mogelijk slachtoffers te maken. Het was een barbaarse daad om terreur te creëren." Dat de aanslagen gepleegd werden als reactie op de bombardementen van de internationale coalitie tegen IS is volgens Monville onzin. Voor hem is IS niets meer dan een terreurgroep en passen de aanslagen in de oproep om een wereldwijde jihad te starten. "Het enige credo dat ze volgen op geopolitiek vlak is een boodschap van haat en geweld. Dat heeft niets te maken met het recht of een gewapend conflict", aldus de advocaat.

Hij kwam ook terug op de getuigenis van twee expertes, die onder meer stelden dat het plegen van aanslagen past binnen het kader van een breder conflict omdat de daders eveneens het slachtoffer werden van bombardementen in Syrië. "Ze noemden de situatie complex en genuanceerd. Maar over welke complexiteit hebben we het? Voor jullie zitten zeven Rambo's die de poster van Sylvester Stallone hebben vervangen door een IS-vlag."

16.54 uur: "Waar is uw schuldgevoel?"

Later op de middag en donderdag volgen wel nog enkele individuele advocaten. Het slotwoord woensdagmiddag was voor Ornella Ciccarone, advocate van de FOD Binnenlandse Zaken, die de voorbije maanden op elke zitting aanwezig was, en Olivia Venet, advocate van slachtoffercollectief Life4Brussels.

Ciccarone overliep de rol van alle beschuldigden, van Oussama Atar, "de emir, de leider die alles plande", tot Smail Farisi, "de subdebiel die Camus leest en Kafka speelt". Ook Salah Abdeslam en Sofien Ayari kwamen aan bod, "de afwezigen" van het proces, die volgens hen niet schuldig kunnen zijn omdat ze er niet bij waren met de aanslagen. Of nog: Bilal El Makhoukhi, "de valse eerlijke, de valse held", die de wapens van de terreurcel verborg voor een volgende groep. "Schuldig en gevaarlijk", zei Ciccarone over hem.

Na Ciccarone nam Venet het woord. "De grootste verliezer van de aanslagen zijn onze rechten en vrijheden", zei ze. Die kwamen onder druk te staan om veiligheidsredenen. De advocate vroeg de jury om het vertrouwen te herstellen. "Het optreden van justitie is bepalend en van centraal belang om de schok van de aanslagen als samenleving collectief te boven te komen", zei ze. Ze vroeg de jury ook om het leed waarover de slachtoffers waren komen getuigen op het proces mee te nemen in de beraadslaging.

Ze had het over de "littekens die nooit verdwijnen" en herinnerde vervolgens aan verschillende verhalen van slachtoffers, zoals de vader die zijn dochter verloor maar trots was dat de daders door de beste advocaten verdedigd werden. Ze besloot met de woorden aan de slachtoffers dat de advocaten van de burgerlijke partijen trots zijn dat ze namens hen het woord mochten nemen.

"De beschuldigden in de box bekijk ik met triestheid. Waar is uw schuldgevoel, medelijden, spijt?", zei ze, nadat ze hen verweten had dat ze zich niet betrokken toonden in de box.

14.00 uur: Elfde jurylid gewraakt nadat blijkt dat zijn bazin zich burgerlijke partij stelde

Het elfde effectieve jurylid is gewraakt. Dat blijkt uit een uitspraak die voorzitster Laurence Massart woensdagmiddag voorlas.

De verdediging had gevraagd om de wraking van het jurylid, wegens een schijn van partijdigheid. De man had zelf aangegeven dat hij de naam had herkend van zijn bazin op een powerpointpresentatie van de burgerlijke partijen met slachtoffers. Het was de man ontgaan dat de vrouw, die overigens niet zijn rechtstreekse overste is, zich in de loop van het proces burgerlijke partij had gesteld. De wraking heeft weinig gevolgen voor het verdere verloop van het proces. Na de wraking van het jurylid, die zich liet opmerken door zijn vele vragen en die steeds nota's nam op zijn computer, blijven er nog twaalf effectieve en zestien plaatsvervangers over.

13.06 uur: Pleidooien onderbroken door probleem met jurylid

De verdediging vraagt de wraking van de ijverige man, de voorzitster nam het verzoek tijdens de middagpauze in beraad.

Vandaag staan de pleidooien van de institutionele burgerlijke partijen op de agenda, met in de voormiddag de FOD Binnenlandse Zaken en de NMBS. Advocate van de FOD Ornella Ciccarone stelde dat de Belgisch staat "geraakt werd in zijn vlees en waarden" op 22 maart. En ook de hulpverleners, onder wie de agenten van de federale politie die zij vertegenwoordigt, hebben die dag een deel van zichzelf achtergelaten.

Ook namen advocaten van slachtoffers het woord. Hamid El Abouti, advocaat van de familie van slachtoffer van Maalbeek Loubna Lafquiri, haalde hard uit naar de beschuldigden. "Loubna was de omschrijving 'echte moslim' waardig. Ze voerde elke dag een jihad door problemen te bestrijden in het leven en door voor haar kinderen en man te zorgen. Jullie zullen gestraft worden, hier en in het hiernamaals, in naam van Allah."

Na de ochtendpauze stonden de pleidooien van de ordediensten en de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp (DBDMH) op de agenda. Voorzitster Laurence Massart gaf evenwel aan dat ze op de hoogte werd gebracht van een mogelijk probleem met het elfde jurylid. Die had laten weten dat hij tijdens de presentatie van de slachtoffers van Zaventem de naam van zijn bazin had zien staan.

De man zelf zei dat die ontdekking zijn partijdigheid niet zou beïnvloeden en dat hij graag wil aanblijven als jurylid. Het openbaar ministerie en de burgerlijke partijen gaven aan dat de man voor hen jurylid mag blijven, maar verschillende advocaten van de verdediging vroegen zijn wraking.

Woensdag staan de pleidooien van de institutionele burgerlijke partijen op de agenda, met in de voormiddag de FOD Binnenlandse Zaken en de NMBS. Advocate van de FOD Ornella Ciccarone stelde dat de Belgisch staat "geraakt werd in zijn vlees en waarden" op 22 maart. En ook de hulpverleners, onder wie de agenten van de federale politie die zij vertegenwoordigt, hebben die dag een deel van zichzelf achtergelaten.

Ook namen advocaten van slachtoffers het woord. Hamid El Abouti, advocaat van de familie van slachtoffer van Maalbeek Loubna Lafquiri, haalde hard uit naar de beschuldigden. "Loubna was de omschrijving 'echte moslim' waardig. Ze voerde elke dag een jihad door problemen te bestrijden in het leven en door voor haar kinderen en man te zorgen. Jullie zullen gestraft worden, hier en in het hiernamaals, in naam van Allah."

Na de ochtendpauze stonden de pleidooien van de ordediensten en de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandweer en Dringende Medische Hulp (DBDMH) op de agenda. Voorzitster Laurence Massart gaf echter aan dat ze op de hoogte werd gebracht van een mogelijk probleem met het elfde jurylid. Die had laten weten dat hij tijdens de presentatie van de slachtoffers van Zaventem de naam van zijn bazin had zien staan. De man zelf zei dat die ontdekking zijn partijdigheid niet zou beïnvloeden en dat hij graag wil aanblijven als jurylid. Het openbaar ministerie en de burgerlijke partijen gaven aan dat de man voor hen jurylid mag blijven, maar verschillende advocaten van de verdediging vroegen zijn wraking. Voorzitster Massart communiceert na de middagpauze haar beslissing.

13.28 uur: Advocate FOD Binnenlandse Zaken: "Belgische staat geraakt in vlees en waarden"

"De Belgische staat heeft geen haat, maar is geraakt in haar vlees en haar waarden." Dat zei Ornella Ciccarone, advocate van Belgische staat, woensdag op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016. Ze benadrukte ook dat wat van de ordediensten werd verwacht na de aanslagen overeenkomt met aan een chirurg vragen om blind te opereren, met zijn handen gebonden.

Ciccarone vertegenwoordigt de FOD Binnenlandse Zaken, de coördinator voor het verzekeren van de veiligheid van de burgers. De FOD is ook de werkgever van heel wat functionarissen die tussenkwamen na de aanslagen, zoals de agenten van de federale politie. Negentig van hen waren arbeidsongeschikt door de aanslagen, aldus de advocate. "Alle slachtoffers die we hebben gehoord verwachtten maar één ding na de aanslagen: dat men hen hielp, in veiligheid bracht. Hun enige hoop was om ambulanciers, politieagenten en moedige vrijwilligers te zien aankomen", aldus Ciccarone.

Maar zij die tussenkwamen, de helden van 22 maart, hebben ook een deel van zichzelf achtergelaten in de metro en de luchthaven. "Waren ze voorbereid om menselijke resten van de muur te halen, op de geur, het bloed, het lawaai, de stilte?", aldus Ciccarone. "Waren ze voorbereid om te liegen in plaats van te helpen?" Ze verwees zo naar de getuigenis van een politieagent die van een zwaarverbrande vrouw de vraag kreeg om haar te helpen.

De agent zei dat hij zou terugkeren, maar wist dat het voor haar te laat was. "Ze voelen zich schuldig. Hun werk waarvoor ze zich hebben geëngageerd heeft hen getraumatiseerd. Wat hen gevraagd werd is zoals vragen aan een chirurg om blind te opereren, met zijn handen gebonden."

Ciccarone vroeg de jury om gerechtigheid te doen geschieden "voor de helden van 22 maart, voor de families en voor de staat". "Niet uit wraak, maar uit gezond verstand."

13.26 uur: Verdediging vraagt wraking van elfde jurylid

De verdediging vraagt woensdag om de wraking van het elfde effectieve jurylid, nadat de man had aangegeven dat een vrouw die zich burgerlijke partij stelde in de loop van het proces het bedrijf leidt waar hij werkt. Volgens de advocaten is een "schijn van partijdigheid" gewekt. Een tussenkomst van beschuldigde Salah Abdeslam, die aanvoerde dat het "recht moet toegepast worden", lokte dan weer cynisch gelach uit in de zittingszaal.

Voorzitster Laurence Massart bracht de kwestie woensdag kort voor de middag onder de aandacht. Ze zei dat haar ter ore was gekomen dat jurylid nummer elf had aangegeven dat hij de naam had herkend van de directrice van het bedrijf waar hij werkt. Haar naam stond op een powerpointpresentatie van slachtoffercollectief Life4Brussels met alle namen van de directe slachtoffers in Zaventem die zij vertegenwoordigen, en waar ze zich precies bevonden. Haar burgerlijke partijstelling in de loop van het proces was hem ontgaan. De man voerde aan dat hij graag zijn taak als jurylid zou afmaken en zei dat de kwestie zijn oordeel niet zou beïnvloeden. De vrouw zou niet zijn rechtstreekse overste zijn en ze zouden geen privébanden hebben.

Massart gaf de verdediging daarop bedenktijd, maar na een korte schorsing namen verschillende advocaten het woord om de wraking te vragen van de man, die zich in de loop van het proces liet opmerken door de vele vragen die hij stelde. Virginie Taelman, de advocate van Bilal El Makhoukhi, zei dat er toch een "schijn van partijdigheid" was gewekt die een probleem vormt. Jonathan De Taye, advocaat van Ali El Haddad Asufi, zei dat hij "erg verveeld" zat met de zaak, omdat de man zoveel tijd geïnvesteerd heeft in het proces, maar dat het geen twijfel zou lijden dat een beroepsrechter niet zou kunnen blijven zetelen als die in dezelfde situatie zou verkeren.

Laura Pinilla, die Mohamed Abrini vertegenwoordigt, zei dat ze het er moeite mee had om de man te wraken, die ze sinds de start van het proces meer ziet dan haar familie, maar dat de wet "heel brutaal en ongevoelig" is. Federaal procureur Paule Somers zag dan weer geen risico op partijdigheid, omdat de man nota bene zelf de zaak aankaartte. Voor het hof de zaak in beraadslaging nam, kregen tot slot ook de beschuldigden nog de kans om hun zeg te doen. "Het is betreurenswaardig. We zijn drie weken van het einde van het proces. Spijtig genoeg moet het recht toegepast worden", zei beschuldigde Salah Abdeslam, waarna er wat cynisch gelach opsteeg uit de zittingszaal.

Voor het verdere verloop van het proces zou een mogelijke wraking weinig gevolgen hebben. Met nog een drietal weken te gaan zijn er naast twaalf effectieve juryleden op dit moment nog zeventien vervangers.

12.02 uur: Zitting geschorst: directrice van jurylid stelde zich burgerlijke partij

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 is de zitting kort geschorst, omdat bleek dat de directrice van een effectief jurylid zich burgerlijke partij heeft gesteld. De partijen krijgen zo de tijd om te beslissen of ze de man al dan niet wraken.

Op het proces over de aanslagen in metrostation Maalbeek en Brussels Airport is de laatste rechte lijn ingezet, nu na het requisitoir de burgerlijke partijen pleiten en vanaf volgende week ook de verdediging. Maar in de laatste weken dreigt nog een effectief jurylid af te vallen. Grote gevolgen zou dit evenwel niet hebben voor het proces, want op dit moment staat de teller op twaalf effectieve en zeventien plaatsvervangende juryleden. In principe moeten er uiteindelijk slechts twaalf juryleden overblijven.

De man, het elfde jurylid, zou aangegeven hebben dat hij op een powerpoint die getoond werd tijdens de pleidooien van de burgerlijke partijen zag dat de directrice van het bedrijf waar hij werkt slachtoffer werd van de aanslagen. Het zou niet gaan om zijn rechtstreekse overste, en de man zou ook geen privébanden hebben met de vrouw. Wel hadden ze al eens een vergadering samen. De burgerlijke partijstelling zelf tijdens de zitting was de man ontgaan.

Het jurylid geeft aan te willen blijven. Maar de advocaten van de verdediging vroegen bedenktijd, om te beslissen of ze hem al dan niet wraken, waarop voorzitster Laurence Massart de zitting schorste.

11.21 uur: Advocaat familie Loubna Lafquiri: ze voerde jihad door mensen te helpen

Loubna Lafquiri was een echte moslima, die een jihad voerde door mensen in haar omgeving te helpen. Dat zei de advocaat van haar familie, Hamid El Abouti, woensdag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. "Jullie hebben op een laffe manier een zuster vermoord, en jullie zullen hier gestraft worden en tot in de eeuwigheid, in naam van Allah", zei El Abouti aan de beschuldigden.

De advocaat legde tijdens zijn pleidooi uit hoe Lafquiri de ochtend van 22 maart 2016 haar kinderen afzette in de crèche en op school, voor ze op de metro stapte. Drie minuten voor de explosie in Maalbeek stuurde ze nog een bericht naar haar zus, die het vliegtuig moest nemen vanuit Marokko, om voorzichtig te zijn omdat er een aanslag had plaatsgevonden in de luchthaven. "Tot het allerlaatste moment zorgde ze voor haar naasten. En daarna was er niets meer, nooit meer", aldus El Abouti.

Lafquiri stond op enkele meters van kamikaze Khalid El Bakraoui en maakte geen enkele kans. "Ze kon enkel door haar DNA en persoonlijke voorwerpen worden geïdentificeerd. Haar moeder verklaarde dat ze gehoopt hadden om haar terug te vinden, al was ze helemaal verbrand. Stel u het lijden voor van haar naasten om te weten dat er niemand ligt in haar graf."

Lafquiri was leerkracht lichamelijke opvoeding in een lagere school in Schaarbeek. "Ze wilde via de sport de wereld en de horizonten van kinderen en vrouwen vergroten", aldus El Abouti. Volgens haar zus was Loubna erg geraakt door het leven van sommige moslimvrouwen die hun huis amper verlieten en enkel met andere vrouwen in contact kwamen.

Ze richtte daarom een vzw op om hen samen te brengen. "Ze vertegenwoordigde wat de terroristen haten: een moderne moslimvrouw die zich inzette voor het belang van kinderen en moeders."

El Abouti haalde op het einde van zijn pleidooi hard uit naar de beschuldigden, "in de hoop dat mijn woorden in hun geheugen gegrift blijven tot het einde van hun miserabele leven". "Loubna was de omschrijving "echte moslim" waardig. Ze voerde elke dag een jihad door problemen te bestrijden in het leven en door voor haar kinderen en man te zorgen. Jullie zullen gestraft worden, hier en in het hiernamaals, in naam van Allah."

Ook Bernard Ayaya, advocaat van twee families die het slachtoffer werden van de aanslagen, was erg streng voor de beschuldigden. De meesten van hen zijn geboren en getogen in België en zijn gevormd door ons land, en ze hebben "blind en vol haat" hun eigen broers en zussen aangevallen. Hij sprak tot slot Hervé Bayingana Muhirwa en Osama Krayem aan, die beiden zelf geweld en onrecht hebben meegemaakt. "Zij kunnen kiezen om het geweld te bestrijden of het te reproduceren. Ze kozen voor oog om oog, tand om tand."